Pragmatyczne uwarunkowania derywatów tautologicznych w klasie dawnych nazw zwierząt

• Authors: Waśkowski Krzysztof

Title variants

EN

The pragmatic determinant of tautological derivatives in the early names of animals

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule obserwacji poddano nazwy zwierząt wyekscerpowane ze Słownika staropolskiego oraz Słownika polszczyzny XVI wieku, które – na podstawie poświadczeń tekstowych i definicji leksykograficznych – uznano za derywaty tautologiczne, inaczej mówiąc, za jednostki leksykalne synonimiczne wobec swoich podstaw słowotwórczych. W artykule próbowano dowieść pragmatycznego podłoża powstania analizowanego zbioru wyrazów, wychodząc z założenia, że za akt ich nominacji odpowiada pragmatyczna funkcja słowotwórstwa, pojmowana za Iwoną Kaproń-Charzyńską jako „quasi-nieograniczoność ludzkiego działania”. W artykule uwzględniono charakter glosowy staropolskich słowotwórczych tautologizmów animalistycznych, ściślej – swobodę tłumaczenia dawnych tekstów, jak też stan dawnego systemu słowotwórczego, charakteryzującego się nieustabilizowaną w pełni postacią. Dowiedziono też, że większość jednostek badanego zbioru to formacje okazjonalne, zależne od inwencji autora i stylu tekstów, będące jednocześnie manifestacją kreatywności użytkowników języka, świadectwem reakcji na różne potrzeby komunikacyjne i artystyczne (konieczność zachowania metrum wiersza, potrzeba związania wersów rymem, dążenie do eliminowania polisemii podstawy).

EN

The names of animals, selected from Słownik staropolski (Dictionary of Old Polish) and Słownik polszczyzny XVI wieku (Dictionary of the 16th Century Polish Language), were examined drawing on text authentication and lexicography and recognised as tautological derivatives which, in other words, are lexical units synonymous with their root words. The article aimed to demonstrate the pragmatic base for the development of the analysed set of words, assuming that the pragmatic function of word formation, defined by Iwona Kaproń-Charzyńska as “the quasi unboundedness of human activity”, is responsible for their naming. The article examines the glossal nature of Old Polish word-formative animalistic tautologies or to be more exact, the ease of translating old texts, along with the state of the old word-formative system, characterised by its incomplete structure. It has been also proven that most of the units of the studied set are occasional formations, dependent on the author’s invention and the style of the text which are, at the same time, a manifestation of certain expression and the creativity of language users, the evidence of reaction to various communication and artistic needs (the necessity of keeping the metre of a verse/poem, the need for rhyming verses and the attempt to eliminate the polysemy of a root).

Keywords

PL

tautologia; derywat; pragmatyka; animalistyczny; leksyka

EN

tautology; derivative; pragmatics; animalistic; lexis

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2018
• Volume: 98
• Issue: 1
• Pages: 87-99

Contributors

author

Waśkowski Krzysztof

• Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu