Tyta Liwiusza „Dzieje rzymskie” hrabiego Ossolińskiego. Pierwszy polski przekład Ab urbe condita

• Authors: Dziuba Agnieszka

Title variants

EN

The first Polish translation of Livius’ “Ab urbe condita” by count Józef Maksymilian Ossoliński

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł jest poświęcony pierwszemu, niekompletnemu przekładowi na język polski dzieła Ab Urbe condita Tytusa Liwiusza . Tłumaczem był niewidomy hrabia, Józef Maksymilian Ossoliński, absolwent jezuickiego Collegium Nobilium w Warszawie . W kontekście uwag zamieszczonych we wstępie do swego przekładu, tłumacz jawi się jako osoba w pełni świadoma trudności, jakie mogą pojawić się w trakcie pracy . Jednocześnie jego poglądy na tłumaczenie korespondują z tymi, które głosili teoretycy i praktycy sztuki przekładu polskiego Oświecenia . Przeprowadzona w artykule analiza porównawcza trzech fragmentów oryginalnego tekstu Liwiusza i przekładu Ossolińskiego pokazuje słabe strony oświeceniowego tłumaczenia: długie, zawiłe zdania, nadużywanie archaizmów, stosowanie kwiecistych metafor oraz wzbogacanie treści oryginalnej . Chociaż sam przekład nie odpowiada dzisiejszym standardom, to jednak warto docenić trud Ossolińskiego . Ociemniały hrabia podjął się pracy nad przekładem nie tylko, by „pogodzić się” z kalectwem, ale też ze względów patriotycznych . Chciał pokazać młodzieży piękno i bogactwo języka polskiego w okresie fascynacji językiem i kulturą francuską .

EN

This article is devoted to the first, incomplete, Polish translation of Livy’s Ab Urbe condita . The translation was done by the blind count Józef Maksymilian Ossoliński, alumnus of Jesuitic Collegium Nobilium in Warsaw . Considering the comments in the preface directed to a reader, the translator appears to be a mindful person aware of difficulties of his work . Nevertheless, his ‘translatoric operations’ fully coincide with the translation theory . The comparative analysis of the three arbitrarily chosen excerpts of Livy’s Ab Urbe condita shows the weak points of translators craft, which are: an overuse of archaic words, building too long sentences, using flowery metaphors . Although, the translation itself doesn’t live up to the modern translatoric standards, it is important to acknowledge the validity of Ossoliński’s work . As he writes in the preface, Polish historians aim was to fight for a restitution and preservation of a language purity . Through his translation Ossoliński wanted to show the richness and beauty of Polish language to his readers .

Keywords

PL

Ossoliński; Liwiusz; polskie oświecenie; tłumaczenie; historiografia

EN

Ossoliński; Livius; translation; Polish Enlightenment; historiography

• Publisher: Instytut Historii Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Journal: In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką
• Year: 2018
• Volume: 12
• Pages: 49-60

Dates

published

2018

Contributors

author

Dziuba Agnieszka

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• Jabłońska W ., Ossoliński Józef Kajetan, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t . XXIV, Warszawa 1979, s . 416–421 .
• Kostkiewiczowa T ., Horyzonty wyobraźni. O języku poezji czasów oświecenia, Warszawa 1984 .
• La Harpe J .F . de, Le Lycée, ou cours de littérature, vol . 18, Paris 1798–1804 .
• Livii Titi, Ab urbe condita libri, editionem primam curavit Guilelmus Weissenborn, editio altera, quam curavit Mauritius Müller, pars I, lib . I–VI, Lipsiae 1910,
• Liviusz Titus, Dzieje od założenia miasta Rzymu. Wybór, przeł . i oprac . W . Strzelecki, Wrocław 2004 .
• Livius Titus, Dzieje rzymskie od założenia miasta, t . I, przeł . A . Kościółek, wstęp J . Wolski, oprac . M . Brożek, Wrocław 1968 .
• Livius Titus, Römische Geschichte von Erbauung der Stadt an: nach Drakenborchscher Ausgabe aus dem Lateinischen übersetzt und mit Anmerkungen versehen von Gottfried Grosse, Franz 1798 .
• Tacyt, Kaia Korneliusza Tacyta Dzieła wszystkie, przekładania A .S . Naruszewicz S .J ., t . I–III, Warszawa 1772–1783 .
• Ossoliński J .K ., Rozmowy Pyrra z Fabrycjuszem o dostatkach i ubóstwie obywatelskim według Liwiusza, „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” 1771, 3/cz . 3, s . 209–222 .
• Słownik polszczyzny XVI wieku, t . VII, Wrocław‒Warszawa 1973 .
• Słownik staropolski, t . VI, Warszawa 1970–1973 .
• Ziętarska J ., Sztuka przekładu w poglądach polskiego Oświecenia, „Studia z okresu Oświecenia”, t . X, Wrocław–Warszawa 1969 .