Za fasadą. Komitet uczelniany w strukturze PZPR i jego wpływ na zarządzanie kadrami w latach 1948-1968. Zarys problemu na przykładzie Politrchniki Warszawskiej

• Authors: Ośko Piotr

Title variants

EN

Behind the facade. University Committee in the Polish United Workers' Party structure and its impact on personnel policy in the years 1948-1968. Outline of the problem on the example of Warsaw University of Technology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy dwóch problemów badawczych z historii PZPR okresu 1948-1968. Pierwszy to próba określenia pozycji Komitetu Uczelnianego Politechniki Warszawskiej w strukturze organizacyjnej aparatu partyjnego. Autor starał się dociec, jak dużym stopniem samodzielności cieszyła się ta komórka w stosunku do nadrzędnych instancji – warszawskiej i centralnej. Drugim poruszonym w artykule zagadnieniem, jest wpływ uczelnianej organizacji PZPR na politykę kadrową. Formalnie Komitety Uczelniane miały w tej materii bardzo ograniczony zakres kompetencji – każda decyzja personalna wymagała konsultacji z Komitetem Warszawskim lub Centralnym. Z drugiej strony jednak, jest mało prawdopodobne, aby zwierzchnie instancje mogły objąć skutecznym nadzorem tak szerokie spektrum. Możemy zatem przypuszczać, że czasem Komitety Uczelniane faktycznie podejmowały decyzje samodzielnie. Siedziby akademickich komórek partyjnych były także uważane za miejsca, gdzie można skutecznie załatwić wiele spraw lub przyspieszyć ich bieg. Dotyczyło to zarówno problemów dnia codziennego, „spraw bytowych” jak je nazywano, ale też nadawania stopni naukowych. Zarówno formalny, jak rzeczywisty status KU PZPR na uczelni w dużym stopniu zależał od wydarzeń na ogólnopolskiej scenie politycznej. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych, społeczność akademicka uzyskała autonomię za sprawą postępującej destalinizacji. Poskutkowało to osłabieniem struktur PZPR działających w tym środowisku. Sytuacja zmieniła się po 1968 r., kiedy autonomię cofnięto, a Komitety Uczelniane po raz pierwszy uzyskały reprezentację w ustawowych organach szkół wyższych.

The article concerns two main issues of the history of former Polish United Worker’s Party in a period of 1948-1968. First is the structural positioning of the academic communist cell at the Warsaw University of Technology. The Author tries to figure out, how independent it was, from it’s higher authorities of Central and Warsaw Committees. The second issue taken under consideration, is how big was their impact on the human resource policy? The answer seems not to be that obvious. From the formal point of view, the Communist Party at the basic level (like those at an University) was granted very little power. Almost every decision had to be consulted with the higher authorities. On the other hand, the latter, could have had an limited chance to embrace such a wide field. We may then come to the conclusion, that sometimes University Committees actually were making independent decisions. They were also considered being able to speed the things up – from the accommodation and everyday living problems – to an academic degree promotion. Both – the organizational and actual status of the members of Polish United Worker’s Party, was firmly affected by main political background. In late fifties, as a result of de-Stalinization, the polish academic society gained a limited autonomy. This has resulted in the weakening of the Communist Party structures operating in this environment. When the autonomy was legally halted and then backed in 1968 r., there was a good opportunity to rebuild the status of the communist University Agenda.

Keywords

PL

PZPR Politechnika Warszawska Komitet Uczelniany PZPR polityka kadrowa nomenklatura kadr PRL szkolnictwo wyższe

EN

Polish United Workers' Party Warsaw University of Technology Polish United Worker's Party University Committe personnel policy the nomenclature of People's Republic of Poland cadres higher education

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2016
• Issue: 27
• Pages: 69-110

Contributors

author

Ośko Piotr

• IPN Wrocław

References

• Connelly John, Zniewolony Uniwersytet. Sowietyzacja szkolnictwa wyższego w Niemczech Wschodnich, Czechach i Polsce 1945-1956, Warszawa 2014
• Dymek Benon, Geneza i działalność PZPR (1948-1954), Warszawa 1988
• Dymek Benon, PZPR 1948-1954, Warszawa 1989
• Dymek Benon, Z dziejów PZPR w latch 1956-1970, Warszawa 1987
• Gałaszewska-Chilczuk Dorota, „Wrogie Uniwersytety”. Polityka państwa komunistycznego wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (1944-1969), Warszawa 2013.
• Gałaszewska-Chilczuk Dorota, Jacek Witold Wołoszyn, Od przedszkolaka do studenta, Kryteria selekcji społecznej i politycznej w edukacji lat 1947-1956, Lublin 2012
• Herczyński Ryszard, Spętana nauka. Opozycja intelektualna w Polsce w latach 1945-1970, Warszawa 2008
• Hübner Piotr, Polityka naukowa w Polsce w latach 1944-1953. Geneza Systemu, t.1, t.2, Wrocław 1992
• Janowski Włodzimierz, Kochański Aleksander, Informator o strukturze i obsadzie personalnej centralnego aparatu PZPR 1948-1990, Warszawa 2000
• Kozik Zenobiusz, PZPR w latach 1954-1957. Szkic historyczny, Warszawa 1982
• Kruszyński Marcin, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w latach 1944-1989. Zarys dziejów uczelni w warunkach PRL, Lublin 2015
• Magier Dariusz, System biurokratyczny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w województwie bialskopodlaskim w latach 1975-1990, Siedlce 2012
• Materiały do historii Warszawskiej Organizacji Partyjnej, Warszawa 1986
• Politechnika Poznańska i wcześniejsze uczelnie techniczne w Poznaniu, red. Władysława Dembecka, Poznań 1976
• Suleja Teresa, Uniwersytet Wrocławski w okresie centralizmu stalinowskiego 1950-1955, Wrocław 1995
• Szczepański Jan, Problemy i perspektywy szkolnictwa wyższego w Polsce, Warszawa 1969
• Szumiło Mirosław, Roman Zambrowski 1909-1977, Warszawa 2014
• Tymiński Maciej, Partyjni agenci. Analiza instytucjonalna działalności lokalnych instancji PZPR w przemyśle (1949-1955), Warszawa 2011
• Tymiński Maciej, PZPR i przedsiębiorstwo, nadzór partyjny nad zakładami przemysłowymi 1956-1970, Warszawa 2001.
• Wacławek Juliusz, Podstawowa organizacja PZPR, Warszawa 1976.
• Wierzbicki Marek, Związek Młodzieży Polskiej i jego członkowie. Studium z dziejów stalinowksiej organizacji młodzieżowej, Warszawa 2006
• Boboli Andrzej, Drugi po Komitecie Centralnym. Komitet Warszawski PZPR 1975-1989 [w:] Władza w PRL ludzie i mechanizmy, red. Konrad Rokicki, Robert Spałek, Warszawa 2011
• Dudek Antoni, Funkcjonowanie systemu nomenklatury kadr PZPR na szczeblu wojewódzkim (1948-1980). Przykład Krakowa [w:] Komunizm. Ideologia, system, ludzie, red. T. Szarota, Warszawa 2001
• Friszke Andrzej, Próba portretu zbiorowego aparatu partyjnego, [w:] PZPR jako machina władzy, red. Dariusz Stola i Krzysztof Persak, Warszawa 2012
• Gałaszewska-Chilczuk Dorota, Miejsce partii komunistycznej na „czerwonym” Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w latach 1944-1989 [w:] Pamięć i Sprawiedliwość nr 2 (13) 2008, s. 261-281
• Gałaszewska-Chilczuk Dorota, Rektorzy Politechniki Warszawskiej w latach 1980-1989. Między PZPR a solidarnościową i studencką opozycją [w:] Polskie Uczelnie w latach osiemdziesiątych. Studia, red. T.Gąsowski, Warszawa 2015, s. 164-200.
• Kruszyński Marcin, Eugeniusz Hetman – sekretarz Komitetu Uczelnianego PZPR Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej [w:] Partia Komunistyczna w Polsce. Struktury-ludzie-dokumentacja, red. Dariusz Magier, Radzyń Podlaski 2012
• Magier Dariusz, System nomenklaturowy partii komunistycznych [w:] Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, t. 3 cz. 2, Radzyń Podlaski 2010
• Mania Elżbieta, Znacznie POP PZPR w procesie sowietyzacji uczelni (1948-1956). Przypadek Uniwersytetu Poznańskiego [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej, red. Przemysław Gasztold-Seń i Łukasz Kamiński, Warszawa 2012, s. 19-30
• Tymiński Maciej, Nomenklatura regionalna: działanie systemu na poziomie lokalnym (1950-1970), [w:] PZPR jako machina władzy, red. Dariusz Stola i Krzysztof Persak, Warszawa 2012
• Dymek Benon, Pracownicy etatowi PZPR 1948-1954, Z pola walki 1983 nr 3-4, s. 73-106
• Edward Warchałowski, red. Czesław Kamela, opr. S. Walczak, Warszawa 1963;
• Edward Warchałowski, uczony-pedagog-działacz, opr. S. Walczak, 1968.
• Glass Andrzej, Bukowski Jerzy [w:] Słownik biograficzny techników polskich, t. 6, Warszawa 1995
• Kawecki Wiesław, Przyczynek do historii Politechniki Warszawskiej w latach 1965-1985 [w:] Zeszyty Historyczne PW nr 7, Warszawa 2000
• Kosiński Krzysztof, „Religianctwo”. Napięcie między ideologią, a religią w świadomości członków i działaczy PZPR [w:] Polska 1944/1945-1989. Studia i materiały, t. 12, Warszawa 2014.
• Kruszyński Marcin, Trudne życiorysy lubelskich uczonych-przyczynek do biografii Aleksandra Kierka [w:] Pamięć i Sprawiedliwość nr 2 (20) 2012, s. 281-301
• Lech Dzikiewicz, Polityczna rola POP w instytucjach, Polityka, 1959 nr 7, s. 2
• Maksiejewski Janusz Lechosław, Janusz Lech Jakubowski [w:] Nauka Polska, nr 2 (44), 1963, s. 53-57
• Serczyk Jerzy, Uniwersytety polskie w czasach stalinowskich (esej wspomnieniowy) [w:] Czasy Nowożytne, 1999, t. 6 s. 229-248
• Siemińska-Lewandowska Anna, Wojciech Radomski, Prof. zw. dr hab. inż. Zbigniew Grabowski [w:] Inżynieria Morska i Geotechnika nr. 3 (2010), s. 466-467
• Zaleski Jan, Edward Warchałowski [w zbiorze] Sylwetki Profesorów Politechniki Warszawskiej, nr 33, Warszawa 1985