Rozwój zdolności sądzenia czy rozumowania? Wokół pytania o fundamenty kompetencji etyczno-moralnych

• Authors: Jarosław Horowski

Title variants

EN

Judgement development or reasoning development? The question of the foundations of ethical and moral skills

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kategoria „kompetencja” jest wykorzystywana od stosunkowo niedawnego czasu, gdyż dopiero od końca XX wieku, do formułowania teleologii wychowania moralnego. Mimo popularności tego pojęcia jest ono nieostre – zmienia sens wraz ze zmianą teorii filozoficznej, w ramach której jest definiowane. W artykule próbuję ująć kompetencje etyczno-moralne w kontekście neotomistycznej filozofii moralnej. Analizy mają trzy etapy. W pierwszym dookreślam miejsce kategorii kompetencji w namyśle nad rozwojem moralnym i jego wsparciem w wychowaniu, zestawiając kategorię kompetencji z charakterystyczną dla myśli tomistycznej kategorią cnoty moralnej, a dokładniej z podstawową cnotą rozumu – roztropnością. Efektem analiz jest postulat odróżnienia kompetencji etycznych od kompetencji moralnych. W drugim punkcie udzielam odpowiedzi na tytułowe pytanie o istotę kompetencji etyczno-moralnych, wskazując najpierw, jakie znaczenie dla zdobywania wiedzy etyczno-moralnej ma wydawanie sądów, a jakie rozumowanie. W ostatnim punkcie zastanawiam się nad możliwymi deformacjami w rozwoju owych kompetencji, skupiając się na konsekwencjach oderwania rozumowania od sądzenia, co stanowi domenę racjonalistycznej kultury Zachodu, w której szczególnie cenione jest rozumowanie.

EN

The ‘skills’ category used to form the teleology of moral education has been used for a relatively short time, only since the end of the twentieth century. Although popular, this concept is still vague - it changes its meaning with the type of philosophical theory which it is defined by. In this article I try to place ethical and moral skills in the context of neo-Thomistic moral philosophy. The analyses are performed in three stages. In the first stage I outline more precisely the place of the skills category in the moral development considerations and moral development support in education. This skills category is compared with the Thomistic category of moral virtue - more specifically with its fundamental virtue of reason – prudence. The analysis results in the proposal to distinguish between ethical and moral skills. The second stage refers to the article’s title and concerns the essence of ethical and moral skills. Firstly, the importance of judgement and reasoning for ethical knowledge and morality acquisition is indicated. The last stage presents the possible deformations in skills development. It focuses on the consequences of separating reasoning from judgement. This is the domain of the Western rationalist culture which particularly values reasoning.

Keywords

kompetencje etyczno-moralne roztropność; sądzenie moralne; rozumowanie moralne; krytyka racjonalizmu

EN

ethical and moral skills; prudence; moral judgement; moral reasoning; criticism of rationalism

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Forum Pedagogiczne
• Year: 2016
• Issue: 2/1
• Pages: 139-153

Dates

published

2016

Contributors

author

Jarosław Horowski

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Nauk Pedaogicznych

References

• Bednarski F. W. (1962). Egzystencjalny charakter zasad etycznych. Rzym.
• Bednarski F. W. (1982). Prawo przyrodzone w empirycznym ujęciu. „Analecta Cracoviensia”, nr 14, s. 119-180.
• Bocheński J. M. (1950). ABC tomizmu. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”.
• Bocheński J. M. (1992). Między logiką a wiarą. Z Józefem M. Bocheńskim rozmawia Jan Parys. Paris: Noir sur Blanc.
• Gilson E. (1965). Elementy filozofii chrześcijańskiej, tłum T. Górski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Horowski J. (2012). Sprawności czy kompetencje moralne? „Paedagogia Christiana”, nr 1 (29), s. 191–208.
• Horowski J. (2014). The category of competence and the theory of moral education in the light of the philosophy of Jürgen Habermas and Jacques Maritain. „Edukacja Dorosłych”, nr 1 (70), s. 63–77.
• Horowski J. (2015). Wychowanie moralne według pedagogiki neotomistycznej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Krąpiec M. A. (1999). Człowiek i prawo naturalne. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Krąpiec M. A. (2005). Ja – człowiek. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Maritain J. (1988). Prawo naturalne i prawo moralne. W: Maritain J., Pisma filozoficzne, tłum. J. Fenrychowa. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Maritain J. (2005). Trzej Reformatorzy. Luter. Kartezjusz. Rousseau, tłum. K. Michalski. Warszawa–Ząbki: Fronda–Apostolicum.
• Mróz M. (2001). Człowiek w dynamizmie cnoty. Aktualność aretologii św. Tomasza z Akwinu w świetle pytania o podstawy moralności chrześcijańskiej. Toruń: Wyższe Seminarium Duchowne.
• Mróz M. (2010). Tajemnica ludzkiej nieprawości. Aktualność nauki św. Tomasza z Akwinu o złu moralnym i wadach głównych. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Mróz M. (2013). „Miej kulę ołowianą u nogi”. W obronie racjonalności i cnoty roztropności, czyli o znaczeniu prudentia w pracy wychowawczej. W: I. Jazukiewicz, E. Rojewska (red.). Roztropność i cierpliwość jako sprawności moralne w wychowaniu. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.
• Pieper J. (1966). The Four Cardinal Virtues: Prudence, Justice, Fortitude, Temperance. New York: University of Notre Dame Press.
• Pieper J. (1994). Przyszłość bez pochodzenia i nadzieja bez podstaw?. W: J. Pieper. O trudnościach wiary dzisiaj. Rozprawy i mowy, tłum. T. Kononowicz, P. Waszczenko. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Ratzinger J. (1994). Wprowadzenie w chrześcijaństwo, tłum. Z. Włodkowa. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Swieżawski S. (1995). Święty Tomasz na nowo odczytany. Poznań: W drodze.
• Ślipko T. (2005). Zarys etyki szczegółowej, t. 2: Etyka społeczna. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Tomasz z Akwinu (1964). Suma teologiczna, II-II, q. 47–56 (t.17: Roztropność), tłum. S. Bełch. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”.
• Walczak M. (2002). Kompetencja. W filozofii. W: B. Migut i in.. Encyklopedia katolicka, t. 9. Lublin: Towarzystwo naukowe KUL.
• Wojtyła K. (1994). Osoba i czyn. W: K. Wojtyła. Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Woroniecki J. (2000). Katolicka etyka wychowawcza, t. I, II/1. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Identifiers

DOI

10.21697/fp.2016.2.09