Nowa duchowość jako megatrend społeczno-kulturowy - mit czy rzeczywistość?

• Authors: Mariański Janusz
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule określimy najogólniej, czym jest nowa duchowość, wskazemy na jej cechy charakterystyczne oraz sformułujemy jej definicję. Nowa duchowość kształtująca się poza instytucjami kościelnymi jest jakąś sygnaturą czasów współczesnych. Rozwój tych nowych form życia duchowego sprawia, że wielu socjologów stawia pytanie, czy nie należy już mówić o nowej subdyscyplinie socjologicznej, mianowicie, o socjologii duchowości. Analizuje ona nowe formy duchowości w kontekście przemian społeczeństw współczesnych, których są one do pewnego stopnia naturalną konsekwencją. Część socjologów uznaje nowe formy duchowości za przejaw powrotu sacrum, inni skłonni są je traktować jako symptom sekularyzacji i dekadencji religii. Jeszcze inni są skłonni uznawać tzw. alternatywną duchowość za ważny megatrend religijny, jako "powrót religii".

Keywords

PL

nowa duchowość; sacrum; sekularyzacja; megatrend religijny

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne
• Year: 2015
• Issue: 13
• Pages: 22-45

Dates

published

2015

Contributors

author

Mariański Janusz

References

• Baniak J. (2012), Wprowadzenie. Wielowymiarowość i konteksty kulturowe duchowości religijnej a inne formy duchowości. w: J. Baniak (red.), Duchowość religijna jako droga wewnętrznego doskonalenia współczesnego człowieka zachodniego chrześcijaństwa. Konteksty antropologiczne i socjologiczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek: 5-35.
• Bauman Z. (2012), O edukacji. Rozmowy z Riccardo Mazzeo. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• Bauman Z., Lyon D. (2013), Płynna inwigilacja. Rozmowy. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman o popkulturze. Wypisy. (2008), M. Halawa, P. Wróbel (red.). Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Beck U. (2013), Ziemska religia miłości. w: U. Beck, E. Beck-Gernsheim (red.), Całiem zwyczajny chaos miłości. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• Benthaus-Apel F. (2014), >>Spiritalitat<< - eine moderne Form religiosen Bekennes? w: T.K. von Kuhn (Hrsg.) Bekennen - Bekenntnis - Bekenntnisse. Interdiszplinare Zugange. Leipzig: Evangelishe Verlagsanstalt: 265-287.
• Bielik-Robson A. (2000). Inna nowoczesność. Pytania o współczesną formułę duchowości. Kraków: Wydawnictwo UNIVERSITAS.
• Borysenko J. (1999), Księga życia kobiety. Ciało. Psychika. Duchowość. Gdańsk 1999: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Czapla P. (2011), Fenomen doświadczenia mistycznego. Analiza filozoficzno-psychologiczna. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Davie G. (2010), Socjologia religii. Kraków: zakąłd Wydawniczy Nomos.
• Dobbelaere K. (2008), Sekularyzacja. Trzy poziomy analizy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Domaradzki J. (2010), Uniwersalizacja herezji - uniwersalizacja konwersji. Między sekularyzacją i desekularyzacją religii. w: M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijność i duchowość - dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 119-130.
• Dobroczyński B. (1997), New Age. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Dobroczyński B. (2009), Kłopoty z duchowością. Szkice z pogranicza psychologii. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Dworkin R. (2014), Religia bez Boga. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Giddens A. (2001), Nowoczesność i tożsamość. "Ja" i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Gilmartin R.J. (2000), Droga do pełni życia. Jak odnaleźć fizyczny, psychologiczny i duchowy dobrostan. Kielce: Wydawnictwo Jedność.
• Gołaszewska M. (1995), Poetyka duchowości. w: M. Gołaszewska (red.), Oblicza nowej duchowości. Dyskusja o funkcjach piękna, dobra i prawdy na przełomie tysiącleci. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: 207-213.
• Grotowska S. (2010), Uduchowiony rytualizm: seniorzy w organizacjach i wspólnotach rzymskokatolickich. w: M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska, Religijność i duchowość - dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 231-261.
• Grygiel P. (2010), Duchowość (spirytuality) jako przedmiot badań i analiz socjologicznych. Analiza cytowań bibliograficznych. w: M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijność i duchowość - dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 231-261.
• Guzowska B. (2011), Duchowość ponowoczesna. Idee, perspektywy, prognozy. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Hebda K. (2010), Wymiary sakralizacji rzeczywistości w Ruchu Odnowy w Duchu Świętym. "Przegląd Religioznawczy", 3: 65-78.
• Heszen I. (2007), Zasoby duchowe człowieka a zdrowie somatyczne. w: J.M. Brzeziński, L. Cierpiałowska (red.), Zdrowie i choroba. Problemy teorii, diagnozy i praktyki. Prace dedykowane Pani Profesor Helenie Sęk. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne: 96-118.
• Hohn H. (1994), Gegen-Mythen. Religionsproduktive Tendenzen der Gegenwart. Freiburg-Basel-Wien: Herder Verlag.
• Hohn H. (2013), Religiose Dispersionen innerhalb und ausserhalb der Kirche. w: von M. Striet (Hrsg.) "Nicht ausserhalb der Welt". Theologie und Soziologie. Freiburg im Breisgau: Verlag Herder: 155-179.
• Hryniewicz W. (2002), Chrześcijaństwo nadziei. Przyszłość wiary i duchowości chrześcijańskiej. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Hyla M. (2013), Duchowość ponowoczesna jako produkt konumpcyjny. w: Z. Pasek, K. Skowronek, R. Tyrała (red.), Pozareligijne wymiary duchowości. Kraków: Wydawnictwo LIBRON - Filip Lohner: 205-212.
• Jarosz M. (2010), Pojęcie duchowości w psychologii. w: "Studia z Psychologii w KUL", 16: 9-22.
• Kasperek A. (2012), Wolność spod znaku undergroundu. Duchowość (po)nowoczesna w perspektywie hermeneutyki kultury i socjologii religii. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Kasperek A. (2014), Wyrażanie sprzeciwu poprzez duchowość. Przypadek minimalizmu. w: "Stan Rzeczy", 2: 179-197.
• Kłoczkowski J.A. (2011), Dojrzałość - aspekt psychologiczny i duchowy. w: A. Tokarz (red.) Pamięć - Osobowość - Osoba. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Annie Gałdowej. Kraków: Wydawnnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: 69-75.
• Kuźma I. (2010), Doswiadczenie - przeżycie - duchowość z punktu widzenia antropologii kulturowej. w: M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijność i duchowość - dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 105-115.
• Leszczyńska K., Pasek Z. (2008), Nowa duchowość w badanich społecznych. w: K. Leszczyńska, Z. Pasek (red.), Nowa duchowość w społecczeństwach monokulturowych i pluralistycznych. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 9-20.
• Lowen A. (1994), Duchowość ciała. Warszawa: Wydawnictwo Jacek Santorski & Co.
• Majka-Rostek D. (2010), Duchowe i religijne aspekty modyfikacji ciała. w: M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijność i duchowość - dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 372-381.
• Mariański J. (2012), Sekularyzacja - desekularyzacja - nowa duchowość. w: "Przegląd Religioznawczy", 2: 5-28.
• Mariański J., Wargacki S. (2011), Nowa duchowość jako megatrend społeczny i kulturowy. "Przegląd Religioznawczy", 4: 127-149.
• McGuire M.B. (2012), Religia w kontekście społecznym. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Matejsko J.A. (1991), Między gestem i czynem: eseje o naszym miejscu w współczesności. Edmonton: Wydział Socjologii - Uniwersytet Alberty.
• Mielicka H. (2010), Doświadczenie religijne jako paradygmat duchowości człowieka współczesnego. "Przegląd Religioznawczy", 3: 19-28.
• Mielicka-Pawłowska H. (2013), Religijność zorientowana ekologicznie. w: H. Mielicka-Pawłowska (red.), Religijne wymiary życia społecznego. Kielce: Wydawnictwo Uniwersyteu Jana Kochanowskiego w Kielcach: 376-394.
• Motak M. (2010), Religia - religijność - duchowość. Przemiany zjawiska i ewolucja pojęcia. w: E. Przybył-Sadowska, D. Szymańska-Kuty (red.), Orbis Christianus. Studia ofiarowane Profesorowi Janowi Drabinie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: 201-218.
• Paradowski R. (2013), Pojęcie "duchowości" i metafizyczne podstawy kultury. w: Z. Pasek, K. Skowronek, R. Tyrała (red.), Pozareligijne wymiary duchowości. Kraków: Wydawnictwo LIBRON - Filip Lohner: 43-62.
• Pasek Z. (2013), Nowa duchowość. Konteksty kulturowe. Kraków: Wydawnictwo Aureus.
• Pasek Z. (2010), O przydatności pojęcia duchowość do badań nad współczesną kulturą, w: M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijność i duchowość - dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 56-65.
• Pasek Z., Skowronek K. (2011), Duchowość jako kategoria analizy kulturoznawczej, w: K. Łukasiewicz, I. Top, Kultura jako cultura. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego: 69-83.
• Pasek Z., Skowronek K., Tyrała R. (red.) (2013), Pozareligijne wymiary duchowości. Kraków: Wydawnictwo Libron - Filip Lohner.
• Pasek Z., Skowronek K. (2010), Społeczne konstruowanie nowej duchowości a kultura popularna. w: D. Hejwosz, W. Jakubowski (red.), Kultura popularna - tożsamość - edukacja. Kraków 2010: Wydawnictwo "Impuls": 361-378.
• Płużek Z. (1986), Bóg i człowiek w doswiadczeniu religijnym (interpretacja psychologiczna). w: W. Słomka (red.), Bóg i człowiek w doświadczeniu religijnym. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL: 255-264.
• Pohlmann M. (2012), Populares Geheimwissen. Wandlungsprozesse moderner Esoterik in der Religionskultur. w: von Matthias Petzoldt (Hrsg.) Europas religiose Kultur(en). Zur Rolle christlicher Theologie im weltanschaulichen Pluralismus. Leipzig: Evangelische Verlagsanstalt.
• Przybył E. (2005), Problem definicji sacrum, czyli o bezradności religiioznawcy. w: J.C. Kałużny (red.), Europejczyk wobec sacrum. Wczoraj i dziś. Materiały z sesji naukowej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie: 9-18.
• Prufer P. (2015), Koncepcja maturacjonizmu linearno-cyklicznego jako antidotum na zagrożenia i kryzysy wiary. w: E. Juśko, R.B. Sieroń, S. Sorys (red.), Wartości chrześcijańskie w XX i XXI wieku. Zagrożenia i szanse. Łapczyca: Wydawnictwo Regis: 8-24.
• Prufer P. (2014), Koncepcja religione diffusa Roberto Ciprianiego zwiastunem religijności postmodernistycznej? w: E. Juśko, R.B. Sieroń, S. Sorys (red.), "Homo religiosus" w postmodernistycznych uwarunkowaniach. Kraków: Drukarnia Eikon Plus: 33-49.
• Ptaszek R.T. (2012), Alternatywne formy religijności i duchowości. w: R.T. Ptaszek, M. Piwowarczyk (red.), Uniwersalizm chrześcijaństwa wobec alternatywnych propozycji współczesności. Lublin: Wydawnictwo KUL: 153-167.
• Ptaszek R.T. (2012), Filozofia o relacjach między religijnością a duchowością. w: E. Stachowska (red.), Kościoły i wspólnoty chrześcijańskie w przestrzeni społecznej w Polsce i na świecie. Dziedzictwo tradycji i współczesne wyzwania. Warszawa: Polskie Towarzystwo Socjologiczne: 79-96.
• Ruh U. (2006), Niemcy: Kościół "przy okazji". "Więź", 12: 4-13.
• Skowronek K., Pasek Z. (2013), Wstęp. Czy istnieje duchowość bez sacrum? Kilka słów o duchowości niereligijnej. w: Z. Pasek, K. Skowronek, R. Tyrała (red.), Pozareligijne wymiary duchowości. Kraków: Wydawnictwo Libron - Filip Lohner: 7-16.
• Skrzypińska K. (2004), Czy duchowość jest tożsama z religijnością? Nowe perspektywy badawcze. w: "Przegląd Religioznawczy", 4: 13-26.
• Skrzypińska K. (2013), Psychologiczny portret duchowości osób świeckich i zakonnych. w: D. Krok, A. Bronowicka (red.), Jednostka i religia w relacjach społecznych. Księdzu Profesorowi Józefowi Królowi in memoriam. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego.
• Sokolik M. (2006), Wybrane zagadnienia duchowości. Perspektywa psychologiczna. Olsztyn: Wydawnictwo Mantis.
• Socha P.M. (2010), Duchowość jako przemiana. Nowa teoria duchowości i jej zastosowanie w badaniach. w: M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijność i duchowość - dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 262-274.
• Socha P.M. (2001), Duchowość jako signum temporis: zastosowanie rozmytego pojęcia do psychologii religii. w: "Nomos. Kwartalnik Religioznawczy", 34-36: 277-285.
• Socha P.M. (2000), Duchowy rozwój człowieka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu jagiellońskiego.
• Socha P.M. (2004), O byciu, wierze, świętości i duchowości, czyli jak pojęcia chodzą parami, w: I. Borowik, H. Hoffmann, (red.), Światopogląd: między transcendencją a codziennością. Księga jubileuszowa na 70-lecie urodzin Profesora Włodzimierza Pawluczuka. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 45-56.
• Socha P.M. (2003a), Na tropach duchowości - czym jest i czym może być duchowość. w: "Nomos. Kwartalnik Religioznawczy", 43-44: 7-17.
• Socha P.M. (2003b), Wybrane psychologiczne teorie duchowości. "Nomos. Kwartalnik Religioznawczy", 43-44: 19-39.
• Sochoń J. (2004), Ponowoczesne losy religii. Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam".
• Sokół-Jedińska J. (2004), Duchowość na co dzień. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Stachel G. (2007), Duchowość. w: R. Szpakowski (red.), Słownik Katechetyczny. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie: 201-203.
• Stachowska E., Stachowski Z. (2012), Między religijnością i dochowością, czyli ponowoczesny mainstream religijno-kulturowy. w: "Przegląd Religioznawczy", 2: 97-37.
• Szlachcicowa I. (2010), Duchowość jako przedmiot badań socjologicznych - refleksje metodologiczne. w: M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska, Religijność i duchowość - dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 217-230.
• Ślizgamy się po bardzo cienkim lodzie. Rozmowa z Benjaminem Barberem (2000). w: B. Wildstein, Profile wieku. Warszawa: Politeja: 115-130.
• Verhack I. (2006), Kościół wobec sekularyzacji świadomości religijnej. w: L. Balter (red.), Dramatyczne pytania naszego wieku. Kolekcja Communio, t. 19, Poznań: Pallottinum: 78-89.
• Wargacki S.A. (2009), Duchowość jako współczesny fenomen społeczny i kulturowy. w: M. Filipiak (red.), Wprowadzenie do socjologii kultury. Lublin: Wydawnictwo UMCS: 294-313.
• Wargacki S.A. (2007), New Age. w: K. Banek (red.), Słownik wiedzy o religiach. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Park: 567-575.
• Wargacki S.A. (2010), Płynna duchowość w kontekście ponowoczesnej kultury. w: M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijnosć i duchowość - dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 94-104.
• Wojciszke B. (2013), Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo naukowe Scholar.
• Wójtowicz A. (2010), Duchowość czy kolonizacja religii. w: M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijność i duchowość - dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 35-44.
• Wójtowicz A. (2004), Współczesna socjologia religii. Założenia, idee, programy. Tyczyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Społeczno-Gospodarczej w Tyczynie.
• Wuthnow R. (2003), Spirituality. w: R.K. Fenn (red.), The Blackwell Companion to Sociology of Religion. Malden: Blackwell Publishers: 306-320.
• Wuthnow R. (2001), Creative Spirituality. The Way of the Artist. Berkeley-Los Angeles-London: University of California Press.
• Zulehner P.M. (2006), Przyszłość Kościoła, przyszłość duchowości. w: Więź", 12: 57-63.
• Zwierżdzyński M.K. (2010), Religia - duchowość - postmodernizm. Problem znaczeń. w: M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijność i duchowość - dawne i nowe formy. Kraków: Zakłąd Wydawniczy Nomos: 79-93.

Notes

PL

Artykuł 2. z numeru 13.

Identifiers

ISSN

2299-2367