Modernizm – modernizacja – komunizm

• Authors: Jarecka Dorota

Title variants

EN

Modernism – Modernisation – Communism

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Rozróżnienie na modernizm i modernizację, poczynione przez Jerzego Jedlickiego („Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności”, 2000) w kontekście sporów o kulturę europejską około 1900 roku, sprawdza się także w odniesieniu do polskiej kultury drugiej połowy XX wieku. Pozwala uchwycić różnicę poglądów na problem awangardy artystycznej w obrębie formacji lewicowej czy socjalistycznej lepiej niż perspektywa dwubiegunowa, posługująca się takimi opozycjami jak wolność vs. stalinizm lub awangarda vs. socrealizm. Autorzy ostatnich publikacji poświęconych polskiej kulturze wizualnej w okresie socjalizmu, m.in. Piotr Juszkiewicz („Cień modernizmu”, 2013) czy Anna Markowska („Sztuka i rewolucja. Wieloperspektywiczne ujęcie sztuki polskiej zaraz po wojnie”, 2023), ukazują modernizm i modernizację w negatywnym świetle, wiążąc je z systemem władzy w PRL oraz z implikowaną przezeń hierarchią wartości. W artykule przedstawiona zostaje argumentacja na rzecz odłączenia tych kategorii od schematu określanego jako paradygmat antykomunistyczny i potraktowania ich jako dwóch splecionych ze sobą nurtów aporetycznej nowoczesności.

EN

The distinction between modernism and modernisation, drawn by Jerzy Jedlicki (“Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności” <”A Degenerate World”>, 2000) in the contexts of disputes about European culture around 1900, proves correct also in reference to the visual culture in Poland of the first half of the 20th c. It helps to grasp the disparity in views on the issue of leftist or socialist artistic avant-garde in a better way than employing a bipolar perspective that hinges on such oppositions as freedom vs. Stalinism, or avant-garde vs. socialist realism. Some authors of recent publications on the visual culture in socialist Poland, e.g. Piotr Juszkiewicz’s “Cień modernizmu” (“The Shadow of Modernism, 2013) or Anna Markowska’s “Sztuka i rewolucja. Wieloperspektywiczne ujęcie sztuki polskiej zaraz po wojnie” („Art and Revolution. A Multi-Perspective Overview of Polish Art after the World War II,” 2023), depict modernism and modernisation in a negative light, linking them with the political system of the Polish People’s Republic and the hierarchy of values that it implied. The paper delivers arguments to support separation of those categories from the scheme defined as anti-communist paradigm and to view them as two intermingling trends of aporetic modernity.

Keywords

PL

sztuki wizualne w okresie socjalizmu w Polsce; antykomunizm; modernizm; dyskurs historii sztuki

EN

visual arts under socialism in Poland; anti-communism; modernism; art history discourse

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2024
• Volume: 115
• Issue: 2
• Pages: 91-103

Dates

printed

2024-06-27

Contributors

author

Jarecka Dorota

• Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa

Identifiers

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376

DOI

10.18318/pl.2024.2.7