Bitwa pod Zborowem 15–16 sierpnia 1649 r.

• Authors: Kucharski Wojciech

Title variants

EN

The battle of Zboriv 1649

RU

Зборовское сражение 1649 г.

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

On the 15th of August 1649, the Crown Army under the personal command of King John Casimir on its way to rescue besieged Zbarazh reached the banks of the Strypa River near Zboriv. Due to difficult terrain conditions, diffused army and bad weather the king was able to transfer only a part of his troops to the other side of the river. The unexpected attack of the Tatar army was a surprise as well. The hastily organized defence pushed back the first attack of the Tartars, but part of the army which remained on the opposite bank of Strypa was broken. Losses in the people were significant, the rolling stock with supplies was lost. The situation was very serious, the army could have been totally destroyed and the monarch could have expected death or at best slavery. During the night from the 15th to the 16th of August a war council was held. During this meeting manners of exiting the dif¬ficult situation were discussed. Finally, it was decided that they would negotiate with Khan İslâm III Giray. Later the same night, a letter was sent to the Tatar camp. It contained a proposal concerning peace negotiations. However one had to wait for answer from khan for a while. On the morning of the 16th of August the battles started again. This time the Cossacks were significantly more active. Their main forces reached the church the late evening of the previous day. Bohdan Khmelny¬tsky, who obtained information about establishing contact between the khan and the Polish state, wanted a definitive settlement even before the negotiations began. Aggressive attacks of Cossacks, however, clashed with the desperate defence of Polish troops. The hours passed and the victory Khmelnytsky dreamed about was not achieved. In the afternoon, a member of parliament from khan’s camp arrived at the battlefield with information on peaceful negotiations between Polish king John Cassimir and the Crimean Khan İslâm III Giray. They ordered the discontinuation of fights, the battle was ceased on the 19th of August 1649, the negotiations were officially concluded and the settlement documents were signed. Due to the place where the settlement was signed, it is known in history as a the Treaty of Zboriv.

RU

15 августа 1649 г. королевское войско, которое вел сам король Ян Казимир на подмогу осажденному Збаражу, достигло берегов реки Стрыпы неподалеку от Зборова. Из-за тяжелых природных условий, растянутости войск и плохой погоды королю удалось переправить на другой берег лишь часть отрядов. И в этот момент армию застала врасплох неожиданная атака татарской конницы. Спешно организованная защита дала первый отпор атаковавшим татарам, однако остав¬шаяся на противоположной стороне реки Стрыпы часть войска была разбита. Людские потери были значительными, был также утрачен обоз, а вместе с ним припасы. Ситуация была очень серьезной, армии угрожало полное уничтожение, монарху – смерть или в лучшем случае плен. На организованном в ночь с 15 на 16 августа военном совещании, на котором обсуждались возможности выхода из трудной ситуации, было принято окончательное решение о начале переговоров с ханом Ислямом III Гераем. Той же ночью татарам отправили письмо с предложе¬нием начать мирные переговоры. Однако ответа хана пришлось ждать. Утром 16 августа вновь вспыхнули бои. На этот раз большую активность проявили казаки, основные силы которых добрались до Зборова накануне поздно вечером. Богдан Хмельницкий, обладавший информацией о предложении польской стороны, сде¬ланном хану, стремился решить исход до начала переговоров. Однако яростные атаки казаков встречали отчаянный отпор поляков. Проходили часы, а желан¬ная для Хмельницкого победа все не наступала. Пополудни представитель хана прибыл на поле боя с сообщением о начале мирных переговоров между поль¬ским королем Яном Казимиром и крымским ханом Ислямом III Гераем. Было приказано прекратить бои, сражение было окончено. 19 августа 1649 г. были завершены официальные переговоры, и произошел обмен подписанными доку¬ментами соглашения, которое вошло в историю как Зборовское мирное соглаше¬ние, по названию населенного пункта, где оно было заключено.

Keywords

EN

1649; Zboriv; Cossacks; Khmelnytsky Uprising; Tatars

RU

1649; Зборов; Козачизна; Восстание Хмельницкого; Татары

• Publisher: Ośrodek Badań Historii Wojskowej Muzeum Wojska w Białymstoku
• Journal: Studia z Dziejów Wojskowości
• Year: 2017
• Volume: 6
• Pages: 71–122

Contributors

author

Kucharski Wojciech

References

• Джерела до історії України-Руси, t. XII, Львів 1911.
• Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648–1658 рр., t. I: (1648–1649 рр.), Київ 2012.
• Документи Богдана Хмельницького, Київ 1961.
• Документы об освободительной войне украинского народа, 1648-1654 г.г, Київ 1965.
• Jakuba Michałowskiego wojskiego lubelskiego a później kasztelana bieckiegomKsięga Pamiętnicza z dawnego rękopisma będącego własnością Ludwika Hr. Morsztyna wydana staraniem i nakładem C. K. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków 1864.
• Jana Kazimierza od 1648 do 1660 R. Przez Wawrzyńca Jana Rudawskiego szlachcica polskiego, kanonika katedry ołomunieckiej i radzcy jego Cesarskiej Mości Arcyksięcia Austrjackiego Leopolda Wilhelma, t. I, Petersburg–Mohylew 1855.
• Latopisiec albo kroniczka Joachima Jerlicza, t. I, Warszawa 1853.
• Ojczyste spominki w pismach do dziejów dawnéj Polski, diaryusze, relacye, pamiętniki i.t.p. służyć mogące do objaśnienia dziejów krajowych tudzież listy historyczne do panowania królów Jana Kazimiérza i Michała Korybuta oraz listy Jana Sobieskiego marszałka i hetmana wielkiego koronnego, t. II, Kraków 1845.
• Pamiętniki do panowania Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza, t. II, Warszawa 1846.
• Pamiętniki historyczne do wyjaśnienia spraw publicznych w Polsce, XVII wieku posługujące. W dziennikach domowych Obuchowiczów i Cedrowskiego pozostałe, Wilno 1859.
• Pamiętniki o wojnach kozackich za Chmielnickiego przez nieznanego autora, wydane z rękopismu, Wrocław 1842.
• Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i Mieczem” (1648–1651), oprac. M. Nagielski, Warszawa 1999.
• Sprawy i rzeczy ukraińskie. Materiały do dziejów Kozaczyzny i Hajdamaczyzny, Lwów 1914.
• Alexandrowicz S., Plan obronnego obozu wojsk polskich pod Zborowem z sierpnia 1649 roku, [w:] Z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej.Księga pamiątkowa ofiarowana prof. dr. hab. Władysławowi A. Serczykowi w 60 rocznicę Jego urodzin, Białystok 1995.
• Biernacki W., Powstanie Chmielnickiego. Działania wojenne na Litwie w latach 1648 1649, Zabrze 2006.
• Bohomolec F., Życie Jerzego Ossolińskiego, kanclerza wielkiego koronnego, lubelskiego, lubomskiego, lubaczowskiego, Bogusławskiego, brodnickiego, ryckiego, derpskiego, adzielskiego, stanisławowskiego i bydgoskiego starosty, [w:] Życia sławnych Polaków, t. V, Lipsk 1838.
• Дорошенко Д., Нарис історії України, t. II, Мюнхен 1966.
• Encyklopedia Historyczna Świata, t. IX, cz. 2, Kraków 2001.
• Encyklopedia Wojskowa. Dowódcy i ich armie. Historia wojen i bitew. Technika wojskowa, Warszawa 2007.
• Franz M., Idea państwa kozackiego na ziemiach ukrainnych w XVI–XVII wieku, Toruń 2007.
• Frąś L., Bitwa pod Zborowem w roku 1649, Lwów 1932.
• Gajewski B., Beresteczko. Studia i materiały z dziejów miasteczka, Brzozów 1993.
• Gierowski J. A., Historia Polski 1505–1764, Warszawa 1980.
• Голобуцький В., Богдан Хмельницький – великий син українського народу, Київ 1954.
• Голобуцький В., Дипломатическая история Освободительной войныукраинского народа 1648–1654 гг., Київ 1962.
• Голобуцький В., Запорозьке козацтво, Київ 1994.
• Грушевський М., Історія України-Руси, t. VIII, cz. 3, Київ–Відень 1922.
• Historya panowania Jana Kazimierza, t. I, Poznań 1840.
• Jakowenko N., Druga strona lustra. Z historii wyobrażeń i idei na Ukrainie XVI–XVII wieku, Warszawa 2010.
• Jakowenko N., Historia Ukrainy od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, Białystok 2000.
• Jemiołowski M., Pamiętnik dzieje Polski zawierający (1648–1679), Warszawa 2000.
• Józefowicz T., Kronika miasta Lwowa od roku 1634 do 1690 obejmująca w ogólności dzieje dawnej Rusi Czerwonej a zwłaszcza historyą arcybiskupstwa lwowskiego w tejże epoce, Lwów 1854.
• Kaczmarczyk J., Bohdan Chmielnicki, Wrocław–Warszawa–Kraków 1988.
• Konopczyński W., Dzieje Polski nowożytnej, t. II, Warszawa 2003.
• Korduba M., Chmielnicki Bohdan Zenobi, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. III, Kraków 1937.
• Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. Epoka przedrozbiorowa, t. II, Poznań 2003.
• Kotłubaj E., Życie Janusza Radziwiłła, Wilno–Witebsk 1859.
• Kraushar A., Dzieje Krzysztofa z Arciszewa Arciszewskiego admirała i wodza Holendrów w Brazylii, starszego nad armatą koronną za Władysława IV i Jana Kazimierza 1592–1656, t. II, Petersburg 1893.
• Krząstek T., Hetman Starszy Wojska J. K. MŚ. Zaporoskiego Bohdan Zenobiusz Chmielnicki, [w:] T. Krząstek, W. Majewski, M. Nagielski, I. Storożenko, Żółte Wody – 1648, Warszawa 1999.
• Kubala L., Jerzy Ossoliński, t. II, Lwów 1883.
• Kubala L., Szkice historyczne, t. I, Poznań 2004.
• Kucharski W., Wyprawa Zborowska króla Jana II Kazimierza, [w:] ,,Studia z Dziejów Wojskowości”, t. V, 2016.
• Nagielski M., Mity a rzeczywistość przebiegu kampanii zborowskiej 1649 r., [w:] Od Zborowa do NATO. Studia dziejów stosunków polsko – ukraińskich od XVII do XX wieku, Toruń 2009.
• Nowak T., Houwaldt (Huwald, Huwalt, Hubald, Ubald) Krzysztof, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. X, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964.
• Огієнко І., Богдан Хмельницький, Київ 2004.
• Paradowska M., Przyjmij laur zwycięski, Katowice 1987.
• Pernal A. B., Rzeczpospolita Obojga Narodów a Ukraina. Stosunki dyplomatyczne w latach 1648–1659, Kraków 2010.
• Полонська-Василенко Н., Історія України, t. II, Київ 1995.
• Пріцак Л., Із досліджень про державу Богдана Хмельницького 1648–1657 рр. Статті і матеріали, Харків 2003.
• Пріцак Л., Основні міжнародні договори Богдана Хмельницького 1648–1657 рр., Харків 2003.
• Radziwiłł A. S., Pamiętniki o dziejach w Polsce, t. III, Warszawa 1980.
• Rajman J., Zarys dziejów politycznych państwa polskiego.Dzieje Powszechne Ilustrowane,
• suplement, t. VIII, Inowrocław b.r.w.
• Rawita-Gawroński F., Bohdan Chmielnicki od elekcji Jana Kazimierza do śmierci 1648–1657, t. II, Lwów 1909.
• Rąkowski G., Przewodnik po Ukrainie Zachodniej – Podole, cz. 2, Pruszków 2006.
• Romański R., Największe błędy w wojnach polskich, Warszawa 2008.
• Rudawski W. J., Historja polska od śmierci Władysława IV aż do pokoju oliwskiego, czyli dzieje panowania Senai H. M., Historia Chana Islam Gereja III, Warszawa 1971.
• Serczyk W. A., Historia Ukrainy, Wrocław–Warszawa–Kraków 2001.
• Serczyk W. A., Na płonącej Ukrainie.Dzieje Kozaczyzny 1648–1651, Warszawa 2007.
• Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, t. XIV, Warszawa 1895.
• Смолій В., Степанков В., Богдан Хмельницький: Соціально-політичний портрет, Київ 1993.
• Смолій В., Степанков В., Українська національна революція XVII ст. (1648–1676 рр.), t. VII, Київ 1999.
• Стороженко І., Богдан Хмельницький і воєнне мистецтво у визвольній війні українського народу середини XVII століття, Дніпропетро́ вськ 1996.
• Śledziński K., Zbaraż 1649, Warszawa 2005.
• Urban W., Korniakt (Kornyath) Karol Franciszek, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969.
• Wasilewski T., Ostatni Waza na polskim tronie, Katowice 1984.
• BITWA POD ZBOROWEM 15–16 SIERAPNIA 1649 R. 121 Wielka Encyklopedya Powszechna Ilustrowana, t. XI, Warszawa 1893.
• Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1648–1655, ,,Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. V, 1960.
• Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1965.
• Wisner H., Minor Tobiasz z Przybysławic, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXI, 1976, 312–313.
• Wójcik Z., Jan Kazimierz Waza, Wrocław–Warszawa–Kraków 2004.
• Wójcik Z., Wojny kozackie w dawnej Polsce, Kraków 1989.