OD REDAKTORA TEMATYCZNEGO NUMERU

• Authors: Męcina Jacek

Title variants

EN

NOTE FROM THE EDITOR OF THIS ISSUE

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Oddając Państwu ten numer „Polityki Społecznej” chcę podkreślić, że już dawno nie zdecydowano się na poświęcenie całego pisma omówieniu głównych nurtów badań nad współczesną polityką społeczną. Przyczynkiem do tego jest swoisty bilans badań, które od kilku dekad prowadzą pracownicy Instytutu Polityki Społecznej UW. Na tym tle szczególne miejsce zajmuje artykuł G. Uścińskiej, która omawia proces tworzenia europejskiego filaru praw socjalnych. Tematyka ta jest istotna w Europie nie tylko ze względu na skutki kryzysu międzynarodowego i nowo podejmowaną dyskusję na temat odpowiedzialności Unii Europejskiej i państw członkowskich za realizację społecznych celów i priorytetów UE. To także pytanie o przyszłość UE w kontekście tempa i zakresu dalszej integracji i zasad kształtowania zobowiązań za politykę społeczną oraz zabezpieczenie społeczne i politykę zatrudnienia na szczeblu europejskim i krajowym. W artykule B. Pielińskiego i R. Szarfenberga gramatyka instytucjonalna została użyta do prześledzenia tego, w jaki sposób zmieniają się możliwości ograniczenia świadczeń, oferowanych przez pomoc społeczną w Polsce. W tym celu przeanalizowano modyfikacje jednego artykułu ustawy o pomocy społecznej, który reguluje sankcje socjalne. Autorzy skoncentrowali się na czterech głównych wersjach tej ustawy: pierwotnym projekcie z 1990 r., jej uchwalonej wersji z tego samego roku, jej wersji z 2004 r. oraz na jej obecnej wersji w brzmieniu z 1.02.2017 r. Wyróżnione rodzaje zmian możemy interpretować jako wielowymiarowy wzrost poziomu represyjności polskiej pomocy społecznej. Jej nieudana reforma z lat 2013–2015 świadczy o tym, że poprzedni rząd zamierzał zasadniczo zwiększyć ten poziom. Zniesienie fakultatywności zastosowania sankcji socjalnej w przypadku niepodpisania i niewywiązywania się z obowiązków narzuconych kontraktem socjalnym prowadziłoby do upowszechnienia i zaostrzenia stosowania sankcji. Z kolei M. Theiss dokonuje wyjaśnienia lokalnej polityki społecznej jako podejścia i tradycji badawczej. Autorka analizuje współczesne nurty wyjaśniania różnic w lokalnej polityce społecznej. W artykule formułowana jest teza, że znaczna część polskiej literatury przedmiotu opiera się na założeniu o tym, że lokalną politykę społeczną należy wyjaśniać głownie w kategoriach sprawności samorządu. Na plan dalszy schodzą zatem wyjaśnienia ekonomiczne, demograficzne, polityczne i kulturowe. Wyniki analizy autorki wskazują, że sprawnościowe wyjaśnianie lokalnej polityki społecznej jest powiązane z jej wąskim rozumieniem i utrudnia identyfikację przestrzennych aspektów nierówności społecznych. A. Kurowska przybliża nam Capability Approach (CA), czyli podejście zorientowane na realne możliwości, które w badaniach zostało zapoczątkowane w latach 80. jako nowe ramy analityczne lub szerzej nowy paradygmat w definiowaniu i mierzeniu rozwoju ludzkiego/społecznego, dobrobytu, jakości życia, ubóstwa oraz sprawiedliwości i nierówności społecznych. Istota tego podejścia polega na odejściu od zorientowania na badanie zasobów, jakie ludzie posiadają, na rzecz oceny realnych możliwości, jakimi dysponują, co przekłada się na ich podmiotowość. CA oferuje również określoną interpretację rzeczywistości i związków przyczynowo-skutkowych między zasobami (środkami), jakie ludzie posiadają lub do których mają dostęp a obserwowanymi stanami i procesami zachodzącymi we współczesnych społeczeństwach. O badaniach w polityce społecznej pisze R. Szarfenberg, wskazując, że urzędowe wprowadzenie dyscypliny nauk o polityce publicznej w 2011 r. wywołało interesującą dyskusję o wpływie tego wydarzenia na sytuację dotychczas nieuznanych nauk o polityce społecznej. Zagadnienie to ma dwa wymiary: organizacyjno-finansowy oraz merytoryczny. W artykule skoncen­trowano się na tym drugim, czyli na odpowiedzi na pytanie o możliwy wpływ dorobku teorii nauk o polityce publicznej na badania polityki społecznej. Zaproponowano dwie odpowiedzi na główne pytanie artykułu. Pierwsza wskazuje na już obecne pozytywne oddziaływania nauk o polityce publicznej na rozwój badań polityki społecznej w Polsce. Druga bierze pod uwagę tezę o kryzysie standardowego modelu nauk społecznych i ostrzega przed ślepą uliczką, w której są zachodnie nauki o polityce publicznej. E. Leś przedstawia dorobek badawczy IPS UW w zakresie badań nad organizacjami społecznymi, stanowiącymi ważny, ale niedoceniany element społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. Przedmiotem analiz i studiów były i są zarówno dzieje oddolnych inicjatyw społecznych, jak i współczesne znaczenie organizacji społecznych w okresie dominacji państwowej doktryny opiekuńczości i w fazie jej rekonstrukcji oraz wykształcania się formuły pomocniczości państwa. Artykuł B. Samoraj-Charitonow przedstawia metody i perspektywy badań nad zabezpieczeniem społecznym, w których częściej korzysta się z instrumentarium metod ilościowych. W nauce o polityce publicznej bowiem, a zwłaszcza w badaniach nad zabezpieczeniem społecznym, badacze zainteresowani są najczęściej perspektywą szerszą – dotyczącą całego społeczeństwa. Z tego względu w badaniach nad zabezpieczeniem społecznym najczęściej sięga się do analizy dokumentów, a w badaniach empirycznych do ilościowych metod zapewniających reprezentatywność próby. Metody jakościowe są jednak niezastąpione wszędzie tam, gdzie badaczy interesuje perspektywa subiektywna beneficjentów programów lub tam, gdzie niezwykle trudne jest przeprowadzenie badań ilościowych. Dorobek badawczy IPS dotyczący mieszkalnictwa prezentuje A. Zubrzycka-Czarnecka. Poszukuje odpowiedzi na pytanie, jakie są specyficzne cechy podejścia rozwijanego przez badaczy mieszkalnictwa. Zarysowuje też podejście do badania mieszkalnictwa stosowane przez badaczy związanych z IPS, które określa jako „humanistyczną analizę polityki mieszkaniowej”. Przywołuje założenia teoretyczne tego podejścia oraz płynące z niego zalecenia dla sposobu formułowania wskazówek dla praktyki polityki mieszkaniowej. Podejście to zostaje skonfrontowane z krytyką sformułowaną wobec sposobu badania mieszkalnictwa przez anglosaskich polityków społecznych w teorii badań mieszkaniowych. Tekst E. Jaroszewskiej zawiera analizę bogatego dorobku migracyjnych projektów badawczych, realizowanych przez IPS od połowy lat 90. do roku 2017. W analizie tej uwzględniono typ i zakres projektu, przyjętą perspektywę, wybór i ujęcie tematu oraz zastosowane narzędzia badawcze. Celem analizy była próba uchwycenia charakterystycznych tendencji, co może być przyczynkiem do określenia specyfiki badań migracyjnych prowadzonych z perspektywy polityki społecznej. Prezentowane opracowania z pewnością wzbogacą dyskusję nad rozwojem badań nad polityką społeczną. Prezentują też potencjał jednego, wybranego, ale z pewnością głównego ośrodka badań nad polityką społeczną, jakim od czterech dekad pozostaje Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego.

• Publisher: Institute of Labor and Social Studies, Warsaw
• Journal: Polityka Społeczna
• Year: 2017
• Volume: 44
• Issue: 5-6(518-519)
• Pages: 1

Contributors

author

Męcina Jacek

• Instytut Polityki Społecznej, Uniwersytet Warsza­wski