Zapis geoarcheologiczny działalności człowieka w neoholocenie w południowo-wschodniej części Przedgórza Iłżeckiego (centralna Polska)

• Authors: Szeliga Marcin , Dobrowolski Radosław , Chodorowski Jacek , Pidek Irena Agnieszka , Mroczek Przemysław

Title variants

EN

Geoarchaeological record of human activity during the Neoholocene in the south-eastern Iłża Foothills (Central Poland))

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W artykule zaprezentowano wyniki geoarcheologicznych badań przeprowadzonych w obrębie oraz otoczeniu dwóch wielokulturowych stanowisk archeologicznych w Tominach i Zawadzie (południowo-wschodnia część Przedgórza Iłżeckiego), w bezpośrednim sąsiedztwie północnej krawędzi pokrywy lessowej Wyżyny Sandomierskiej. Ich zasadniczych celem była kompleksowa rekonstrukcja osadniczej i gospodarczej aktywności człowieka w analizowanym obszarze w okresie ostatnich około 5 tysięcy lat, wraz z identyfikacją wszelkich jej uwarunkowań, zarówno na poziomie chronologiczno-kulturowym, jak i środowiskowym. Uzyskane wyniki pozwoliły na określenie przebiegu i skali lokalnych zjawisk kulturowych oraz związanych z nimi procesów osadniczych między późnym neolitem a czasami współczesnymi. Na podstawie uchwyconych śladów eksploatacji oraz przekształceń środowiska naturalnego podjęta została również próba określenia charakteru i stopnia lokalnej antropopresji w neoholocenie.

EN

The article presents the results of geoarchaeological research carried out within and around two multicultural archaeological sites in Tominy and Zawada (south-eastern Iłża Foothills), in the immediate vicinity of the northern edge of the loess cover of the Sandomierz Upland. The main objective of the research was to comprehensively reconstruct human settlement and economic activity in the study area in the last ca. 5,000 years, along with identifying its conditions, both at the chronologicalcultural and the environmental level. The results allowed a determination of the course and scale of local cultural phenomena and related settlement processes between the late Neolithic and modern times. On the basis of traces of exploitation and transformation of the natural environment, an attempt was made to determine the nature and extent of local anthropopressure in the Neoholocene.

Keywords

PL

geoarcheologia; neoholocen; aktywność człowieka; antropopresja; Wyżyna Małopolska

EN

geoarchaeology; Neoholocene; human activity; anthropopressure; Małopolska Upland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2018
• Volume: 107
• Pages: 155-173

Contributors

author

Szeliga Marcin

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Archeologii

author

Dobrowolski Radosław

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej

author

Chodorowski Jacek

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej

author

Pidek Irena Agnieszka

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej

author

Mroczek Przemysław

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej

References

• Berglund B., Ralska-Jasiewiczowa M. 1986. Pollen analysis and pollen diagrams. W: B.E. Berglund (ed.) Handbook of Holocene Palaeoecology and palaeohydrology. John Willey & Sons, Chichester: 455-484.
• Borkowski W. 1995. Krzemionki mining complex. Deposit management system. Państwowe Muzeum Archeologiczne, Zespół do Badań Pradziejowego Górnictwa, Warszawa.
• Bronk Ramsey C., Scott M., van der Plicht H. 2013. Calibration for Archaeological and Environmental Terrestrial Samples in the Time Range 26-50 ka cal BP. Radiocarbon 55(4): 2021- 2027.
• Budziszewski J. 1998. Świętokrzyski Okręg Pradziejowej
• Eksploatacji Krzemieni w dobie kultury trzcinieckiej. W: A. Kośko, J. Czebreszuk (red.) „Trzciniec” – system kulturowy czy interkulturowy proces? Wyd. Poznańskie, Poznań: 285- 299.
• Budziszewski J. 2008. Stan badań nad występowaniem i pradziejową eksploatacją krzemieni czekoladowych. W: W. Borkowski, J. Libera, B. Sałacińska, S. Sałaciński (red.) Krzemień czekoladowy w pradziejach. Wyd. UMCS, Warszawa- Lublin: 33-106.
• Czopek S. 1999. Pradzieje Polski południowo-wschodniej. Wyd. WSP w Rzeszowie, Rzeszów.
• Dobrowolski R., Pidek I.A., Gołub S., Dzieńkowski T. 2010. Environmental changes and human impact on Holocene evolution of the Horodyska river valley (Lublin Upland, East Poland). Geochronometria 35(1): 35-47.
• Dziurawiec B. 2010. Osadnictwo z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na stanowisku 6 w Tominach. Maszynopis pracy magisterskiej, Wydział Humanistyczny, Instytut Archeologii UMCS, Lublin.
• Florek M. 2009. Osadnictwo pradziejowe i średniowieczne Ożarowa i okolic. W: F. Kiryk (red.) Ożarów. Dzieje miasta i gminy. Oficyna Wyd.- Druk. „Secesja”, Kraków: 25-53. Kadrow S., Olejarczyk P. 2010. ‘Cord’ ornaments on mFunnel Beaker Culture pottery at Tominy, site m12. Baltic-Pontic Studies 15: 135-145.
• Kiryk F. 2009. W epoce staropolskiej. W: F. Kiryk (red.) Ożarów. Dzieje miasta i gminy. Oficyna Wyd.-Druk. „Secesja”, Kraków: 55-187.
• Kosmowska-Suffczyńska D. 1972. Z badań nad zasięgiem zlodowacenia środkowopolskiego w Górach Świętokrzyskich (Pasmo Jeleniowskie-Dolina Kamiennej). Annales Societatis Geologorum Poloniae 42,1: 93-104.
• Lityński T., Jurkowska H., Gorlach E. 1976. Analiza chemiczno-rolnicza. Przewodnik metodyczny do analizy gleby i nawozów. PWN, Warszawa.
• Mapa glebowo-rolnicza. 1972. Mapa glebowo-rolnicza 1:5 000 z aneksem. Gromada: Janików, powiat: Opatów. Kielce: Wojewódzkie Biuro Geodezji i Urządzeń Rolnych.
• Miall A.D. 1977. A review of the braided river depositional environment. Earth Science Reviews 13(1): 1-62.
• Miall A.D. 1978. Lithofacies types and vertical profile models in braided river deposits: a summary. W: A.D. Miall (red.) Fluvial sedimentology 5, Canadian Society of Petroleum Geologists, Calgary: 597-604.
• Miecznikowski Z., Sałaciński S., Sałacińska B. 2013. Osadnictwo neolityczne i wczesnobrązowe w okolicy Tomin, pow. opatowski. Wiadomości Archeologiczne 64: 97-136.
• Mojski J.E. 2005. Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Nalepka D., Walanus A. 2003. Data processing in pollen analysis. Acta Palaeobotanica 43(1): 125-134.
• Ostrowska A., Gawliński S., Szczubiałka Z. 1991. Metody analizy i oceny właściwości gleb i roślin. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa.
• Pyzik Z.W. 1963. Materiały archeologiczne z powiatów opatowskiego i sandomierskiego. Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego 1: 91-116.
• Reimer P.J., Bard E, Bayliss A., Beck J.W., Blackwell P.G., Bronk Ramsey C., Buck C.E., Cheng H., Edwards R.L., Friedrich M., Grootes P.M., Guilderson T.P., Haflidason H., Hajdas I., Hatté C., Heaton T.J., Hoffmann D.L., Hogg A.G., Hughen K.A., Kaiser K.F., Kromer B., Manning S.W., Niu M., Reimer R.W., Richards D.A., Scott E.M., Southon J.R., Staff R.A., Turney C.S.M., van der Plicht J. 2013. IntCal13 and Marine13 Radiocarbon Age Calibration Curves 0-50,000 Years Cal BP. Radiocarbon 55(4): 1869-1887.
• Sałaciński S. 1993-1994. Krzemionki 1984-1992. Wiadomości Archeologiczne 53: 19-29.
• Schild R. 1971. Lokalizacja prahistorycznych punktów eksploatacji krzemienia czekoladowego na północno- wschodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Folia Quaternaria 39: 1-61.
• Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W. 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91: 143-170. Starkel L., Michczyńska D., Krąpiec M., Margielewski W., Nalepka D., Pazdur A. 2013. Progress in the Holocene chrono-climatostratigraphy of Polish territory. Geochronometria 40: 1-21. Systematyka gleb Polski. 2011. Roczniki Gleboznawcze 62,3.
• Szeliga M. 2008. Kontynuacja badań wykopaliskowych na wielokulturowym stanowisku 6 w Tominach, pow. opatowski, w latach 2006-2007. Archeologia Polski Środkowowschodniej 10: 9-27.
• Szeliga M. 2009. Przyczynek do badań nad kulturą przeworską z młodszego okresu przedrzymskiego na północnym przedpolu Wyżyny Sandomierskiej. W: H. Taras, A. Zakościelna (red.) Hereditas praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi. Wyd. UMCS, Lublin: 285- 291.
• Szeliga M. 2017. The First Chronometric Markings of the Late Stage of the LPC in the Northern Foreland of the Sandomierz Upland. Analecta Archaeologica Ressoviensia 12: 431-447.
• Szeliga M., Zakościelna A. 2007. Wstępne sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych na wielokulturowym stanowisku 6 w Tominach, pow. opatowski, w 2006 roku. Archeologia Polski Środkowowschodniej 9: 9-23.
• Szylar A. 2012. Mieszkańcy Ożarowszczyzny w XIX w. i ich aktywność gospodarcza. Zeszyty Sandomierskie 34: 40-46.
• Zakościelna A., Wiśniewski T. 2007. Sprawozdanie z badań ratowniczych na wielokulturowym stan. 17 w Tominach, pow. opatowski, w 2006 roku. Archeologia Polski Środkowowschodniej 9: 25- 26.
• Złonkiewicz Z. 1992. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Ożarów. Wyd. PIG, Warszawa.
• Złonkiewicz Z. 1994. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Ożarów. Wyd. PIG, Warszawa.