Peruwiańska porażka i próba jej naprawy. Wokół polskich międzywojennych koncepcji emigracyjnych i kolonialnych

• Authors: Jarnecki Michał

Title variants

EN

The Peruvian failure and an attempt to repair it. On Polish interwar emigration and colonial concepts

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Międzywojenna Polska w emigracji postrzegała możliwość złagodzenia występujących napięć społeczno-gospodarczych. Owe wysiłki nazywano planami czy też ambicjami kolonialnymi. Peru na początku lat trzydziestych XX wieku stało się swoistym poligonem tych wysiłków przy zachęcie prezydenta tego kraju. Obszary osiedlenia w środkowym biegu Ucayali zostały zbadane, z pozytywnym wynikiem, przez przysłaną z Polski komisję rządową. Równocześnie (1927-1928) prowadzono rozmowy o dwóch koncesjach prywatnych: dla K. Warchałowskiego, urzędnika państwowego i wieloletniego emigranta z Brazylii, oraz Polsko–Amerykańskiego Syndykatu Kolonialnego – obie z powodzeniem. Warchałowski, nie mając wystarczającej sumy pieniędzy, część swojej koncesji na mocy umowy przekazał specjalnie powołanej spółdzielni Kolonia Polska. Jednak akcja Warchałowskiego przyniosła porażkę.Przypadkowy dobór kandydatów do wyjazdu, problemy z komunikacją poprzez oddalenie centrum osadnictwa w Cumarii, szczupłe środki finansowe, biurokratyczna rutyna, nadmierne obietnice, brak jasnego planu, jak również dwuznaczna rola inicjatora, a zarazem przedsiębiorcy – wszystko to zawiodło. Syndykat zaś, nie posiadając oficjalnej zgody na nabór osadników, stosował nieuczciwe praktyki zawierania z kandydatami umowy o pracę. Akcja ta kompromitowała Polskę, toteż władze zdecydowały się ją zamknąć w 1933 r., części emigrantów zapewniając repatriację czy wyjazd do Brazylii bądź Argentyny. U schyłku lat trzydziestych Polska powróciła do idei podpisania umowy koncesyjnej z Peru, tym razem na siebie biorąc ciężar negocjacji, rezygnując z prywatnych instytucji. Wybuch II wojny św. przerwał niemal sfinalizowane negocjacje.

EN

In the interwar Poland, emigration was considered a possible solution of numerous interior problems of the country. That is why the contemporary Polish authorities believed in the success of colonial plans. In the early 1930s, Peru became a place where these efforts were intensified, encouraged by the president of Peru. The Polish government sent an official commission to this country with the aim to investigate possible settlement in the middle valley of the-Ucayali River. The conditions there were found favorable by the Polish officials. In 1927 and 1928, two settlement licenses were negotiated by private entrepreneurs. The article presents the details of this settlement campaign and its final results. Due to a variety of reasons, the action ultimately was a failure, and the Polish government decided to stop it in 1933. Next, it helped its participants leave Peru for Poland or alternatively move to Brazil or Argentina. In the late 1930, Poland returned to an idea of an official license agreement with Peru, this time without the participation of private institutions. These negotiations were never completed, however, because in 1939 WW II broke out.

Keywords

EN

Peru; Poland; migration; colonial ambitions; 1919-1939

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Sprawy Narodowościowe
• Year: 2014
• Issue: 44
• Pages: 102-132

Dates

published

2014-12-15

Contributors

author

Jarnecki Michał

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza [Adam Mickiewicz University], Poznań, Poland

References

• Aguia Branca. (b.d.). Pobrano 17 listopada 2011, z http://pt.wikipedia.org/wiki/%C3%81guia_Branca
• Białas, T. (1986). Liga Morska i Kolonialna 1930-1939. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
• Bochdan-Niedenthal, M. (1935). Ucayali: raj czy piekło nad Amazonką. Warszawa: Wydawnictwo P. Pyz.
• Fiktus, P. (2012). „Nowa Polska” w polskiej myśli kolonialnej do 1939 r. W M. Sadowski & P. Szymaniec (Red.), Acta Erasmiana (T. 2: Prace z myśli polityczno-prawnej oraz prawa publicznego, ss. 117–121). Wrocław: Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Pobrano 27 października 2013, z http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/40273/001.pdf
• Jarnecki, M. (2010). Fantastyka polityczna czy konieczność? Portugalska Afryka, Nikaragua, Boliwia, Ekwador polskich planach kolonialnych. Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa, (10), 93–94.
• Kochanek, K. (1979). Los Polacos en el Peru. Lima: Editorial Salesiana.
• Kolonizacja w „Montanii”. (b.d.). Pobrano 25 listopada 2013, z http://www.blogpress.pl/node/12512
• Kopeć, K. (b.d.). II RP wobec problemu wychodźstwa: regulacje prawne, kolonie, faktorie. Pobrano 30 października 2013, z http://www.krzysztofkopec.pl/podstrony/historia/emigracja.html
• Lepecki, M. (1930). Opis polskich terenów kolonizacyjnych w Peru. Warszawa: Naukowy Instytut Emigracyjny.
• Łossowski, P. (Red.). (1995). Historia dyplomacji polskiej (T. 4: 1918–1939). Warszawa: PWN.
• Mazurek, J. (2009). Rodzina Warchałowskich: próba portretu zbiorowego. W S. Warchałowski, I poleciał w świat daleki…: wspomnienia z Brazylii, Polski i Peru. Warszawa: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
• Pankiewicz, M. (1916). Z Parany i o Paranie. Kraków: Gebethner i Wolff.
• Paradowska, M. (1977). Polacy w Ameryce Południowej. Wrocław: Ossolineum.
• Parlamentarzyści RP. (b.d.). Pobrano 2 grudnia 2013, z bs.sejm.gov.pl
• Penal del Sepa. (b.d.-a). Pobrano 20 listopada 2013, z http://mapcarta.com/20203210
• Penal del Sepa. (b.d.-b). Pobrano 20 listopada 2013, z http://es.wikipedia.org/wiki/Colonia_Penal_del_Sepa
• Provincias del Perú. (b.d.). Pobrano 1 listopada 2013, z http://es.wikipedia.org/wiki/Provincias_del_Per%C3%BA
• Rodríguez, F. (Red.). (1998). Relacje Polska – Peru: historia i współczesność. Warszawa: Centro de Estudios Latinoamericanos Universidad de Varsovia.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 22 kwietnia 1920 r. w przedmiocie utworzenia Urzędu. Emigracyjnego przy Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. (1920, kwiecień 22). Dz. U. RP nr 39, poz. 232.
• Skrzypek, A. (1995). W kręgu koncepcji Międzymorza i taktyki balansowania (maj 1935-wrzesień 1939). W P. Łossowski (Red.), Historia dyplomacji polskiej (T. 4: 1918–1939, ss. 493–572). Warszawa: PWN.
• Smolana, K. (2001). Szyszłło Witold (1881-1963). Portal polskiej ambasady w Limie. Pobrano 4 listopada 2013, z http://www.lima.msz.gov.pl/pl/wspolpraca_dwustronna/90polskaperu/ralacje_dyplomatyczne/szyszllo/
• Sokół, F. (1931, październik 25). Prawda o Peru. Gazeta Świąteczna.
• Szyszłło, W. (1955). La naturaleza en la América Ecuatorial. Observacionesbotánica en la regiónamazónica del Perú, Brasil, Bolivia, Ecuador, Colombia, Venezuela y la Guyanaentre 1904 y 1953 durante doce viaje scientificos. Lima: 1955.
• Tingo Maria. (b.d.). Pobrano 25 listopada 2013, z http://es.wikipedia.org/wiki/Tingo_Mar%C3%ADa
• Urbański, E. S. (1991). Sylwetki polskie w Ameryce Łacińskiej w XIX i XX wieku: uczeni, literaci, artyści, kler i wojskowi (T. 2). Stevens Point: Artex.
• Warchałowski, K. (1930). Peru: warunki gospodarcze Montanii Peruwiańskiej. Warszawa: nakł. „Kolonji Polskiej”.
• Warchałowski, S. (2009). I poleciał w świat daleki…: wspomnienia z Brazylii, Polski i Peru. Warszawa: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
• Wrzesiński, W. (2002). Polityka państwa polskiego wobec Polaków za granicą w latach 1918-1939. W W. Wrzesiński, Między Królewcem, Warszawą, Berlinem a Londynem: szkice i studia z dziejów XX w. (T. 1). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Zahoro, M. (2010). Polska kolonizacja nad Ukajali w kontekście dziejów Polonii peruwiańskiej na przełomie wieków XIX i XX. Pobrano 29 października 2013, z http://www.latino.starcode.pl/9,quotpolska_kolonizacja_nad_ukajali_w_kontekscie_dziejow_polonii_peruwianskiej_na_przelomie_wiekow_xix_i_xxquot_marta_zahoro.html

Identifiers

DOI

10.11649/sn.2014.008