Aporie bramińskich systemów filozoficznych

• Authors: Marta Kudelska

Title variants

EN

The aporias of the Brahmin philosophical systems

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł ukazuje, jakie główne aporie pojawiają się w klasycznych bramińskich systemach filozoficznych, gdy starają się swoje założenia ontologiczne uzgodnić z podstawową tezą metafizyczną sformułowaną w Upaniszadach. Teza ta wyznacza określanie bytu absolutnego jako: sat ekam advitiyam – „istniejący jeden bez drugiego”. Sformułowanie to bardzo przypomina określenie bytu przez Parmenidesa. Późniejsze dzieje filozofii europejskiej uwidaczniają, jakie sprzeczności nasuwają się w kolejnych systemach, gdy chce się budować koherentny system ontologiczny, uwzględniając pojęcie Parmenidejskiego bytu. Tekst nie ma stricte porównawczego charakteru, w znacznej części analizuje wybrane systemy indyjskie. Ujawnia analogiczne procesy kształtowania się kluczowych dla danych tradycji idei metafizycznych. Wskazuje również na bardzo podobne trudności związane z przyjęciem ujęcia Parmenidejskiego bytu absolutnego w Europie, jak i tezy upaniszadowej w Indiach.

EN

The article presents the aporias that are found in classical Brahmin philosophical systems when their ontological assumptions are confronted with the fundamental metaphysical thesis formulated in the Upanishads. This thesis determines the way in which the absolute being is described: sat ekam advitiyam (existing one only, without a second). The wording considerably resembles Parmenides’ description of being. Later European history of philosophy shows various problems that appear in subsequent systems when we attempt to construct a coherent ontological system which includes the Parmenidean concept of being. The account presented is not strictly comparative, and it mostly analyses selected Indian systems. It shows analogous processes of the origination of key metaphysical ideas peculiar to given traditions. It also indicates significantly similar difficulties which are connected with assuming the Parmenidean understanding of absolute being in Europe, as well as the Upanishadic thesis in India.

Keywords

PL

Parmenides; Upaniszady; byt absolutny; istnienie – myślenie; aporie

EN

Parmenides; Upanishads; absolute being; existence – thinking; aporias

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2013
• Issue: 36
• Pages: 98-121

Contributors

author

Marta Kudelska

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Bādarāyana [1948] – Bādarāyana, Brahma-sutras by Swami Vireswarananda, Advaita Ashrama Mayavati, Almora 1948.
• Bādarāyana [1995] – Bādarāyana, Brahma-sutras, Śri bhasya by Swami Vireswarananda and Swami Adidewananda, Advaita Ashrama, Calcutta 1995.
• Iśwarakriszna [2002] – Iśwarakriszna, Sankhjakarika tłum. Marzenna Jakubczak, [w:] Filozofia Wschodu, wybór tekstów, red. Marta Kudelska, Wydawnictwo UJ, Kraków 2002.
• Kahn [2008] – Charles H. Kahn, Język i ontologia, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2008.
• Kanāda [1995] – Kanāda, Vaiśesikasūtras, podsumowanie tłumaczenia Masaaki Satori, [w:] Encyklopedia of Indian Philosophies, Volume II, ed. Karl H. Potter, Motilal Banarsidass, Delhi 1995.
• Kirk, Schofield [1999] – G.S. Kirk, J.E. Raven, M. Schofield, Filozofia przedsokratejska, studium krytyczne z wybranymi tekstami, tłum. Jacek Lang, PWN Warszawa, Poznań 1999.
• Kudelska [2009] – Marta Kudelska, Dlaczego istnieje raczej „Ja” niż „to”?, Wydawnictwo UJ, Kraków 2009.
• Larson, Bhattacharya [1987] – Encyclopedia of Indian Philosophies, Volume IV, Sāmkhya. A Dualist Tradition in Indian Philosophy, ed. Gerald James Larson & Ram Shankar Bhattacharya, Motilal Banarsidass, Delhi 1987.
• Potter [1995] – Encyklopedia of Indian Philosophies, Volume II, The Tradition of Nyāya-Vaiśesika up to Gaṅgeśa, ed. Karl H. Potter, Motilal Banarsidass, Delhi 1995.
• Stróżewski [2003] – Władysław Stróżewski, Ontologia, Wydawnictwo Aureus, Wydawnictwo Znak, Kraków 2003.
• Przy omawianiu sankhji posługuję się tekstem oryginalnym dostępnym na: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/1_sanskr/6_sastra/_phil/ [2.08.2012].
• Przy omawianiu waiśesziki posługuję się tekstem sanskryckim dostępnym na: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/1_sanskr/6_sastra/3_phil/va [2.08.2012].

Identifiers

DOI

10.13153/diam.36.2013.521