Kajet ucznia Mickiewicza w świetle wileńskiej Grammatyki języka polskiego przez Maxymiliana Jakubowicza napisanej do użytku szkół przeznaczonej

• Authors: Jolanta Mędelska

Title variants

EN

A notebook of Mickiewicz’s student in the light of the Vilnian “Grammatyka języka polskiego do użytku szkół” (‘Grammar of the Polish Language for Schools’) written by Maksymilian Jakubowicz

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono analizę zapisów ortograficznych w pochodzącym z roku szkolnego 1821/1822 kowieńskim zeszycie ucznia Adama Mickiewicza oraz w uwagach poczynionych przez jego wielkiego nauczyciela, a także w innych rękopisach poety. Zbadano stosowanie liter i, y, j oraz grafemu x, podwajanie liter spółgłoskowych, zetymologizowaną pisownię bezokoliczników (np. bydź, kłaźdź), operowanie kropką nad z, używanie wielkich liter oraz pisownię łączną i rozdzielną, czyli najistotniejsze, kontrowersyjne i nie do końca uregulowane kwestie polskiej ortografii pierwszej ćwierci XIX w. Obserwacje te porównano ze stanem ortografii w wydanym w tym samym okresie wileńskim podręczniku Maksymiliana Jakubowicza, autora także pochodzącego z kresów północno-wschodnich. Analiza wykazała, że pisownia ucznia szkoły kowieńskiej była bardzo zbliżona do pisowni jego nauczyciela i odznaczała się pewnym chaosem w stosowaniu zasad, dość bezładnym ścieraniem się tradycji z nowoczesnością, czyli cechami charakterystycznymi dla ówczesnej inteligencji północnokresowej. Na tym tle gramatyk M. Jakubowicz, zmagający się z tymi samymi problemami, wyróżnia się większą świadomością językową i wynikającą z tego konsekwencją zapisów ortograficznych.

EN

The article presents an analysis of spelling in a Kaunas notebook from the school year 1821/1822 which belonged to Mickiewicz’s student as well as in notes made by the student’s great teacher and in other manuscripts written by the poet. The study concentrated on punctuation, the usage of letters i, y, j and grapheme x, doubling of consonants, etymologized spelling of infinitives (for example bydź, kłaźdź), using a dot over z, the usage of capital letters as well as writing words together or separately. All of the above are the most important, controversial and not entirely regulated problems of the Polish orthography of the first quarter of the 19th century. These observations were compared with punctuation and spelling presented in a Vilnian textbook, issued in the same period as the above book, which was written by Maksymilian Jakubowicz, an author who also came from Northeastern Borderlands. The analysis showed that spelling used by the student who attended a Kaunas school was similar to the spelling of his teacher-poet and that it was characterised by certain chaos in the usage of rules as well as incoherent clashing of tradition and modernity, i.e. characteristics typical of the Northern Borderlands intellectuals of that time. Compared with the above M. Jakubowicz, a grammarian who encountered the same problems, stands out as the one who had better language awareness and, as a consequence, consistency of spelling.

Keywords

PL

polszczyzna XIX-wieczna; północnokresowy dialekt kulturalny; ortografia

EN

19th century Polish; Northeastern Borderland cultural dialect; ortography

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2013
• Issue: 2
• Pages: 77-85

Contributors

author

Jolanta Mędelska

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy