Dylematy etyczne i ryzyko w badaniach terenowych

• Authors: Dorota Rancew-Sikora , Borys Cymbrowski

Title variants

EN

Ethical Issues and Risk in Fieldwork. Introduction.

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

We wprowadzeniu autorzy proponują ujęcie kwestii etycznych w kategoriach ryzyka, które towarzyszy prowadzeniu badań terenowych. Spojrzenie na badania od strony ryzyka pomaga po części uporządkować dyskurs o różnych zagrożeniach pojawiających się w toku nawiązywania interakcji badawczych, a także kieruje uwagę na powiązane sprawy identyfikowania i komunikowania ryzyka oraz podejmowania kwestii etycznych. Jedną z najważniejszych cech relacji badawczej, która utrudnia definitywne rozstrzyganie problemów etycznych, jest to, że nawiązywana jest ona w zmieniających się okolicznościach, niepowtarzalnych i zaskakujących sytuacjach, a także wobec zderzenia różnych systemów etycznych, które mogą dzielić zarówno badaczy i badanych, jak i różne podmioty w obrębie obu stron badawczej relacji. Jest już wiele danych pokazujących, że badania terenowe przynoszą nieoczekiwane zagrożenia etyczne zarówno dla jednostek, jak i zbiorowości, są bowiem prowadzone zarówno na poziomie kontaktu twarzą w twarz między jednostkami, jak i pomiędzy zbiorowościami o odmiennych formach społecznej organizacji. W sytuacji, kiedy badacze nie mogą zniwelować różnic istniejących między zbiorowościami, które reprezentują i które badają, sami ponoszą ciężar ich istnienia. To musi wywoływać skutki poznawcze, emocjonalne, moralne i osobiste zarówno dla nich, jak i ich informatorów. Stąd w świetle istniejącej wiedzy można powiedzieć, że tego rodzaju ryzyko w badaniach terenowych jest nieuniknione i trzeba uczyć się je akceptować. Natomiast nie wiadomo jeszcze, jakie skutki dla organizacji badań przyniesie rozwijanie i instytucjonalizowanie dyskursów etycznych w obrębie nauk społecznych, które może wpływać nie tylko na kontrolę ryzyka, ale także na dokonywanie wyboru tematów i metod badawczych, profilowanie instytucji badawczych i polityki finansowania badań.

EN

In the introduction the authors propose framing ethical issues in terms of different risks which accompany fieldwork. This approach helps to organize ethical problems that emerge during qualitative research and directs our attention to the complementary issues of risk communication and ethical discourse within sociology. It seems that one of the most important features of the relationship emerging during qualitative research is that they appear in changing circumstances, unique situations and have unexpected consequences both for individuals and collectivities. They proceed both within face-to-face contact and within a clash of different forms of social organization and ethical systems. When it is impossible for a researcher to deal with the differences between collectivities directly, he or she bears the burden of these differences on the personal level during the fieldwork. It must cause different kinds of cognitive, emotional, moral, and personal results for both the researchers and their informants. In the light of current knowledge the risk during fieldwork seems to be inevitable and must be accepted, but, still the impact of developing of ethical discourses on controlling this risk and on research organization(for example in selecting research subjects, research methods, and research funding politics) isunclear.

Keywords

PL

socjologia; antropologia; badania jakościowe; etyka; ryzyko

EN

sociology; anthropology; qualitative research; ethics; risk

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2016
• Volume: 12
• Issue: 3
• Pages: 6-21

Contributors

author

Dorota Rancew-Sikora

• Uniwersytet Gdański

author

Borys Cymbrowski

• Uniwersytet Opolski

References

• Anderson Nels (1923) The Hobo. Chicago: University of Chicago Press.
• Barley Nigel (1997) Niewinny antropolog: notatki z glinianej chatki. Przełożyła Ewa T. Szyler. Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Bennett John W. (2010) Antropologia stosowana i antropologia w działaniu. Aspekty ideologiczne i pojęciowe [w:] Červinková Hana, Gołębniak Bogusława Dorota (red.) Badania w działaniu. Pedagogika i antropologia zaangażowane. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły wyższej, s. 297-337.
• Beck Ulrich (2002 [1986]) Społeczeństwo ryzyka: w drodze do innej nowoczesności, tłumaczył Stanisław Cieśla, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Boholm Asa (2015) Anthropology and risk. London and New York: Routledge.
• Cressey Paul Goalby (1932) The Taxi Dance-Hall: A sociological study in commercialized recreation and city life. Chicago: University of Chicago Press.
• Douglas Mary, Wildavsky Aron (1982) Risk and Culture: An Essay on the Selection of Technological and Environmental Dangers, Berkeley - Los Angeles - London: University of California Press.
• Denzin Norman, Lincoln Yvonna,red.(2009) Metody badań jakościowych. Przełożył Krzysztof Podemski. Warszawa: PWN.
• Garland David (2003) The Rise of Risk, "Risk and Moralty". Toronto: University of Toronto Press, 48-86.
• Geertz Clifford (2005) Interpretacja kultur: wybrane eseje, przekł. Maria M. Piechaczek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Geertz Clifford (2003) Myślenie jako akt moralny: etyczny wymiar antropologicznych badań terenowych w nowo utworzonych państwach. W tegoż: Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne. Przełożył Zbigniew Pucek. Kraków: Universitas.
• Hammersley Martyn, Atkinson Paul (2000) Metody badań terenowych. Przełożył Sławomir Dymczyk. Poznań: Zysk i S-ka.
• Hastrup Kirsten (2008) Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią. Przełożyła Ewa Klekot. Kraków: WydawnictwoUniwersytetuJagiellońskiego.
• Kamiński Marek M. (2006)Grywięzienne. Tragikomiczny świat polskiego więzienia. Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Kaniowska Katarzyna, Modnicka Noemi,red. (2010) Etyczne problemy badań antropologicznych. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Łódź: Instytut Etnologii i Antropologii UŁ.
• King Nancy, Henderson Gail, Stein Jane,eds. (1999) Beyond regulations: Ethics in human subjects research in social medicine. Chapel Hill NC: University of North Carolina Press.
• Konecki Krzysztof (2008) Grounded theory and serendipity. Natural history of a research. „Qualitative Sociology Review”, vol.4, no. 1, s. 171–188 [dostęp 20 kwietnia 2016 r.].Dostępny w Internecie ‹http://www.qualitativesociologyreview.org/ENG/Volume9/abstracts.php#art9›.
• Kubica Grażyna (2002)Wstęp[w:] Malinowski Bronisław, Dziennik w ścisłym znaczeniu tego wyrazu. Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 5–36.
• Kuźma Inga,red. (2013) Tematy trudne: sytuacje badawcze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kuźma Inga (2015) Domy bezdomnych. O badaniu sytuacji trudnych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Lash Scott (2000) Risk Culture[w:] Adam Barbara, Beck Ulrich, Van Loon Joost,eds.,The Risk Society and Beyond. London: Sage, s. 47–62.
• Lee-Treweek Geraldine, Linkogle Stephanie,red. (2000) Danger in the field. Risk and ethics in social research. London: Routledge.
• Lichtenstein Sara, Slovic Paul (1971)Reversals of preference between bids and choices in gambling decisions, „Experimental Psychology”, vol. 89, no. , s. 46–55.
• Luhmann Niklas (1990) Paradigm lost: Über die ethische Reflexion der Moral. Rede anlässlich der Verleihung des Hegel-Preises 1989. Frankfurt am Main: Suhrkamp, s. 7 - 46.
• Luhmann Niklas (1991) Soziologie des Risikos. Berlin, New York: Walter de Gruyter.
• Luhmann Niklas (1993) "Was ist der Fall?" und "Was steckt dahinter?" Die zwei Soziologien und die Gesellschaftstheorie. Bielefeld: Universität Bielefeld; StadtBlatt Verlags GmbH.
• Mairal Buil Gaspar (2008) Narratives of risk, „Journal of Risk Research” 11(1-2) January, s. 41-54.
• Mairal Buil Gaspar (2013) What is risk? A historical-narrative approach. Paper presented in 2013 in The Society for the Humanities. Ithaca: Cornell University.
• Malinowski Bronisław (2002) Dziennik w ścisłym znaczeniu tego wyrazu. Opracowała Grażyna Kubica. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Michna Ewa (2014) Wyzwania i dylematy etyczne badacza grup etnicznych walczących o uznanie. Próba autoetnograficznej refleksji. Referat wygłoszony na sympozjum Sekcji Antropologii Społecznej 25–27 września 2014 w Górze Świętej Anny.
• Niedbalski Jakub (2013) Żyć i pracować w domu pomocy społecznej. Socjologiczne studium interakcji personelu z upośledzonymi umysłowo podopiecznymi. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Park Robert E. (1967 [1925]) The City: Suggestions for the Investigation of Human Behavior in the Urban Environment[w:] Park Robert E., Burgess Ernest W., McKenzie Roderick D., eds.,The City.Chicago,London: The University of Chicago Press, s. 1–46.
• Putnam Robert (1995) Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech. Przełożył: Jakub Szacki. Kraków : Znak.
• Rakowski Tomasz (2009) Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Etnografia człowieka zdegradowanego. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
• SaujaniReshma (2016) Teach girls bravery, not perfection[dostęp 4 kwietnia 2016 r.]. Dostępny w Internecie ‹https://www.ted.com/talks/reshma_saujani_teach_girls_bravery_not_perfection›.
• Shapiro Susan P. (2005) Agency theory. „Annual Review of Sociology”, vol. 31, s. 263–284.
• Surmiak Adrianna (2015) Antropologia kłamstwa: O sposobach interpretacji kłamstwa na przykładzie społeczności katolickiego Ośrodka Interwencji Kryzysowej. Kraków: Nomos.
• Ślęzak Izabela (2016) Praca kobiet świadczących usługi seksualne w agencjach towarzyskich. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Wacquant Loïc J. D. (2004) Body and soul: Notebooks of an apprentice boxer. New York: Oxford University Press.
• Wagner Roy (1981) The Invention of Culture. Chicago, London: University of Chicago Press.
• Whyte William Foote (1943) Street corner society: The social structure of an Italian slum. Chicago: University of Chicago Press.
• Wyka Anna (1993) Badacz społeczny wobec doświadczenia. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.