Polskie quasi-szkoły – ideologiczne tło rodzicielskich inicjatyw edukacyjnych

• Authors: Wiatr Marta

Title variants

EN

Polish quasi-schools – the ideological background of parental educational initiatives

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie wstępnych wyników badań jakościowych przeprowadzonych w roku 2014 wśród rodziców organizujących i rozwijających nowe, alternatywne w stosunku do szkół systemowych1, środowiska edukacyjne, tzw. quasi-szkoły (Uryga, Wiatr 2015). Analiza wypowiedzi pochodzących z pogłębionych wywiadów z rodzicami dzieci w wieku szkolnym, którzy ponadprzeciętnie angażują się w poszukiwanie i tworzenie środowisk edukacyjnych dla swoich dzieci, dostarczają materiału skłaniającego do pytań o znaczenie tych działań oraz o ich podłoże – o szerszy kontekst społeczno-kulturowy tych inicjatyw. Zjawisko jest badane na dwóch poziomach. Jeden odpowiada na pytanie – „co tu się dzieje”, drugi zaś na pytanie, „jak to jest możliwe, że dzieje się to, co się dzieje”? Tak sformułowane pytania prowadzą analizę w dwóch kierunkach: pierwszy ukazuje działania rodziców w perspektywie ich krytycyzmu wobec zastanej, acz niedoskonałej rzeczywistości, druga zaś wprowadza krytycyzm wobec krytycznej perspektywy rodziców i pozwala szukać głębiej ukrytych wzorów ich praktyk. Postawa krytyczna i koncepcja ideologii w wydaniu Karla Mannheima i Luisa Althussera stanowią wspólną ramę interpretacyjną obu zarysowanych perspektyw. Pozwalają one rozumieć działania rodziców z jednej strony w kategoriach sprawczości, aktywności i upodmiotowienia wobec zastanych struktur oraz w kategoriach wezwania przez neoliberalną ideologię (althusserowskiej interpelacji) z drugiej strony. Artykuł zamykają pytania o znaczenie quasi-szkół dla szkolnictwa w Polsce rozpięte między potencjalną zmianą i rozwojem polskiej szkoły systemowej a potencjalnym jej demontażem.

EN

The purpose of this article is to present and discuss the preliminary results of qualitative research conducted in 2014 among parents who organize and develop new, alternative to public schools – educational environments of so called quasi-schools (Uryga and Wiatr 2015). Analysis of in-depth interviews conducted with parents of school-aged children – who are extraordinarily involved in seeking and creating educational environments for their children, inspire questions about the importance of these activities and their background – their broader socio-cultural context. The phenomenon is examined at two levels. The first is the level of “what is going on here?”, the second is the level of “how it is possible that this is happening?” These questions are analyzed in two directions – one shows the parents’ actions in the perspective of their criticism of the existing but imperfect reality, and the other introduces criticism of the parents’ critical perspective and allows to seek deeper hidden patterns of their practices. The critical attitude and ideology concept as understood by Karl Mannheim and Luis Althusser provide a common interpretative framework for both perspectives. They allow to understand the activities of parents, in terms of agency, activity and empowerment against existing structures on the one hand, and in terms of being called/ summoned by neo-liberal ideology (Althusser’s interpellation) on the other. The article concludes with questions discussing the importance of quasi-schools for education in Poland which open the field between potential change and development of the incumbent public educational system and its potential dismantling.

Keywords

PL

Edukacja alternatywna; quasi-szkoły; rodzicielstwo; utopia; ideologia; neoliberalizm; kultura indywidualizmu; nowa klasa średnia; postawa krytyczna; interpelacja ideologiczna; Althusser; Mannheim

EN

Alternative education; quasi-schools; parenthood; utopia; ideology; neoliberalism; individualism; new middle-class; critical attitude; ideological interpellation; Althusser; Mannheim

• Publisher: Pedagogium Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie
• Journal: Pedagogika Społeczna
• Year: 2017 (R. XVI)
• Issue: 2(64)
• Pages: 183-203

Contributors

author

Wiatr Marta

• Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie

References

• Barcan A., (2010), The New Middle Class and the Education, „Policy”, 26(1), s. 45–52.
• Beck U., (2002), Społeczeństwo ryzyka, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Beck U., Giddens A., Lash S., (2009), Modernizacja refleksywna. Polityka tradycja i estetyka w porządku społecznym nowoczesności, PWN, Warszawa.
• Beck-Gernsheim E., (1998), On the way to a post-familial family: from a community of need to elective affinities, „Theory, Culture & Society”, 15(3–4), s. 53–70.
• Charmaz K., (2013), Teoria ugruntowana. praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Dudzikowa M., Knasiecka-Falbierska K., (2013), Sprawcy i/lub ofiary działań pozornych w edukacji szkolnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Giddens A., (2001), Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Foucault M., (2011), Narodziny biopolityki. Wykłady w Collège de France 1978–1979, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Foucault M., (2014), Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Wykłady w Collège de France 1977 –1978, wyd. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Hüther G., Hauser U., (2014), Każde dziecko jest zdolne. Jak marnujemy wrodzone talenty, Dobra Literatura, Słupsk.
• Jacyno M., (2007), Kultura indywidualizmu, PWN, Warszawa.
• Keller R., (2011), Wissenssoziologische Diskursanalyse, [w:] Handbuch Sozialwissenschaftliche Diskursanalyse, Keller R., Hirseland A., Schneider W. i Viehover W. (red.), Wiesbaden, s. 125–158.
• Klus-Stańska D., (2012), Konstruowanie wiedzy w szkole, wyd. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
• Mannheim K., (1992), Ideologia i utopia, Wydawnictwo TEST, Lublin.
• Mendel M., (2015), Postanimacja w postdemokracji, „Pedagogika Społeczna”, XIV(56), nr 2, s. 25–37.
• Patton Q.M., (1990), Qualitative Evaluation and Research Methods, wyd. 2, Sage Publications, Newbury Park, London–New Delhi.
• Poland B.D., (2001), Transcription quality, [w:] The Handbook of Interview Research: Context and Method, Gubrium Jaber F., Holstein James A. (red.), Sage Publications, Thousand Oaks, s. 629–649.
• Radlińska H., (1961), Pedagogika społeczna, t. 1, Wrocław.
• Rasiński L., (2012), Krytyka społeczna jako „reforma świadomości”. Próba reinterpretacji Marksowskiego projektu krytyki, [w:] Władza, sens, działanie. Studia wokół związków ideologii i edukacji, Rudnicki P., Starnawski M., Nowak-Dziemianowicz M. (red.), Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
• Rose N. (1998), Inventing our Selves: Psychology, Power, and Personhood, Cambridge University Press, Cambridge.
• Rose N. (1999), The Power of Freedom: reframing political thought, Cambridge University Press, Cambridge.
• Sennett R., (2006), Korozja charakteru. Osobiste konsekwencje pracy w nowym kapitalizmie, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa.
• Sennett R., (2009), Upadek człowieka publicznego, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa.
• Smolińska-Theiss B., (2004), Siły ludzkie w teorii pedagogiki społecznej, [w:], Polska pedagogika społeczna w latach 1945–2003. Wybór tekstów źródłowych, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, s. 245–259.
• Urbańska S., (2012), Konstruowanie modelu obywatelstwa w dyskursach macierzyńskich w latach 70-tych PRL i na początku XXI wieku, [w:] Pożegnanie z Matką Polką? Współczesne dyskursy i reprezentacje macierzyństwa, Hryciuk R., Korolczuk E. (red.), WUW, Warszawa.
• Uryga D., Wiatr M., (2015), Quasi-szkoły – nowe przedsięwzięcia rodzicielskie na obrzeżu systemu oświaty, „Pedagogika Społeczna”, XIV(3), s. 217–232.
• van Zanten A., Kosunen S., (2013), School choice research in five European countries: the circulation of Stephen Ball’s concepts and interpretations, „London Review of Education”, 11(3), s. 239–255.
• Weber M., (2010), Etyka protestancka a duch kapitalizmu. Protestanckie „sekty” a duch kapitalizmu.
• Max Weber, przeł. Bogdan Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
• Žižek S., (2001), Wzniosły obiekt ideologii, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Żylińska M. (2013), Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.

Identifiers

ISSN

1642-672X