Parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Skrzatuszu w świetle wizytacji z 1831 r.

• Authors: Ceynowa Tadeusz

Title variants

EN

Parish of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in Skrzatusz in the light of the visitation from 1831

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Początki Skrzatusza sięgają XV w. Parafia straciła swoją samodzielność w czasach reformacji w XVI w. Ponowne kanoniczne erygowanie nastąpiło w 1660 r. W 1772 r. włączony do państwa pruskiego. Wraca do Polski po zakończeniu II wojny światowej w 1945 r. Bp Ignacy Jeż po utworzeniu diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej ogłosił Skrzatusz diecezjalnym sanktuarium, gdzie czci się nieprzerwanie Cudowną Pietę od końca XVI w. Na zlecenie biskupów lub archidiakonów dziekani w diecezji poznańskiej zobowiązani byli do przeprowadzenia w ich imieniu wizytacji dekanalnych. W XIX w. konsystorz zatwierdzał kolejne formularze, którymi posługiwali się dziekani. Takim przykładem jest prezentowana wizytacja z 1831 r. Przeprowadził ją na polecenie arcybiskupa poznańskiego dziekan wałecki Antoni Perzyński. W dokumencie scharakteryzował stan materialny i duchowy parafii. Wyróżnił w protokole również kościół filialny, szkoły i szpital parafialny.

EN

The beginnings of Skrzatusz date back to the 15th century. The parish lost its independence during the Reformation in the 16th century. The canonical erection took place in 1660. In 1772 it was incorporated into the Prussian state. He returns to Poland after the end of World War II in 1945. Bishop Ignacy Jeż, after the creation of the Koszalin-Kolobrzeg (Kołobrzeg) Diocese, proclaimed Skrzatusz a diocesan sanctuary, where the Miraculous Pieta is continuously worshiped since the end of the 16th century. carrying out decanal visits on their behalf. In the 19th century, the consistory approved subsequent forms used by deans. Such an example is the presented visit from 1831. It was carried out by the dean of Walcz (Wałcz), Antoni Perzyński, on the order of the Archbishop of Poznan (Poznań). In the document, he characterized the material and spiritual condition of the parish. He also distinguished in the protocol the branch church, schools and the parish hospital.

Keywords

PL

Skrzatusz; ziemia wałecka; wizytacja dziekańska; archiwalia; archiwum diecezjalne

EN

Skrzatusz; Walcz (Wałcz) land; dean’s inspection; archives; diocesan archive

• Publisher: Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej
• Journal: Rocznik Skrzatuski
• Year: 2022
• Volume: 10
• Pages: 87-106

Contributors

author

Ceynowa Tadeusz

• Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego, Katedra Historii Kościoła i Patrologii
• Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej – dyrektor
• Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego w Koszalinie – dyrektor

References

• Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Akta Parafii rzymskokatolickiej w Skrzatuszu. Wizytacja z 1831 r., sygn. 198.
• Bąk, Ludwik. Ziemia wałecka w dobie reformacji i kontrreformacji w XVI–XVIII. Piła: Wydawnictwo Ekolog, 1999.
• Ceynowa, Tadeusz. „Archiwum Parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Skrzatuszu. Inwentarz”. Rocznik Skrzatuski 8 (2020): 125–145.
• Ceynowa, Tadeusz. „Koronacja Figury Matki Boskiej Skrzatuskiej”. Rocznik Skrzatuski 1 (2013): 91–106.
• Ceynowa, Tadeusz. „Manuskrypt ks. Andrzeja Józefa Delerdta jako źródło do początków kultu Matki Bożej Bolesnej w Skrzatuszu”. Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie 27 (2020): 439–457.
• Ceynowa, Tadeusz. „Materiały Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej w Koszalinie dotyczące kościelnych dziejów Piły”. Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie 26 (2019): 251–252.
• Ceynowa, Tadeusz. Ziemia pogranicza. Dekanat wałecki w latach 1821–1920. Radom: Polwen Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2004.
• Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku. T. 2: (O–Ż), red. Antoni Mączak (Warszawa: Wiedza Powszechna, 1981), 345–346.
• Gatz, Erwin. „Schneidemühl”. W: Lexikon für Theologie und Kirche. Bd. 9, (szp. 189–190). Freiburg–Basel–Rom–Wien: Herder, 2000.
• Hagedorn, Krzysztof. „Powstanie parafii w Skrzatuszu i jej uposażenie”. Seminare. Poszukiwania naukowe 11 (1995): 205–228.
• Klejna, Piotr. „Zakon jezuitów w Wałczu i jego związki z parafią w Skrzatuszu na podstawie kroniki jezuitów wałeckich”. Rocznik Skrzatuski 7 (2019): 77–96.
• Kumor, Bolesław. „Granice metropolii i diecezji polskich (968–1939)”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 18 (1972): 289–352.
• Kumor, Bolesław. Granice metropolii i diecezji polskich (968–1939). Lublin: KUL, 1972.
• Lepszy, Kazimierz. Instrukcja wydawnicza do źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1953.
• Nitecki, Piotr. Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 2000.
• Nowacki, Józef. Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój. T. 2. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1964.
• Paweł VI. Bulla Episcoporum Poloniae coetus z 28 czerwca 1972 r.
• Petzelt, Ludwig. „Die Errichtung der Erzbischöflichen Delegatur und die Anfänge der Apostolischen Administratur Tütz”. W: Die Apostolische Administratur Schneidemühl, red. F. Westpfahl, 12–15. Schneidemühl: Verlag des Johannesboten, 1928.
• Prejs, Roland. „Prałatura pilska w świetle schematyzmu z 1940 r.”. Roczniki Teologiczne 55, 4 (2008): 32–48.
• Schmitt, Friedrich W.F. Geschichte Deutsch-Croner Kreises. Thorn: E. Lambeck, 1867.
• Wasiak, Kazimierz. Dziekani Archidiecezji Poznańskiej. Mps. Lublin, 1964.
• Wąsowicz, Jarosław. „Posługa duszpasterska salezjanów w Skrzatusz w latach 1952–1972”. Rocznik Skrzatuski 1 (2013): 75–89.
• Wąsowicz, Jarosław. „Salezjanie w Skrzatuszu w latach 1972–2001”. Rocznik Skrzatuski 4 (2016): 67–77.
• Weiss, Anzelm. „Wizytacja dziekańska”. W: Encyklopedia katolicka. T. 20, red. E. Gigilewicz, (kol. 738–739). Lublin: TN KUL, 2014.