HAŁDY POPRZEMYSŁOWE – ICH KULTUROWY I TURYSTYCZNY POTENCJAŁ (NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH OBIEKTÓW W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM)

• Authors: ŚWITAŁA-TRYBEK DOROTA , ŚWITAŁA-MASTALERZ JOANNA

Title variants

EN

POST-INDUSTRIAL WASTE HEAPS – THEIR CULTURAL AND TOURIST POTENTIAL (EXEMPLIFIED BY SELECTED HEAPS IN THE SILESIAN PROVINCE)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Hałdy należą do antropogenicznych form ukształtowanych przez człowieka, kojarzone są przede wszystkim z degradacją środowiska przyrodniczego. Materiał na nich składowany (skały, żużel, popiół) związany jest głównie z przemysłem wydobywczym, hutniczym i energetycznym. Na terenie województwa śląskiego takich obiektów jest najwięcej w kraju, co ma bezpośredni związek z intensywną industrializacją i urbanizacją tego obszaru od połowy XIX wieku. Współcześnie, choć wiele z nich zmieniło swój wygląd (zostały poddane procesom rekultywacji), nadal – obok szybów kopalnianych – są rozpoznawalnym symbolem tego regionu. W artykule autorka zawraca uwagę na kulturowe znaczenie hałd poprzemysłowych na przestrzeni ostatniego wieku (symboliczne nośniki, obiekty współtworzące przestrzeń architektoniczną, miejsca rekreacji, dodatkowego zarobkowania, źródło artystycznych inspiracji) oraz ich potencjał w zakresie wykorzystania w turystyce (np. industrialnej, górniczej, przyrodniczej, rowerowej, ekstremalnej itd.).

EN

Waste heaps belong to anthropogenic landforms; they are mainly associated with degradation of the natural environment. The material accumulated there (rocks, slag, ash) is mainly associated with the mining, metallurgy and energy industries. In Poland most of them is located in the Silesian province, which is directly related to the intensive industrialization and urbanization of this area since the mid-nineteenth century. Although many of them have changed their appearance (have undergone reclamation processes), today they are still - alongside mine shafts - a recognizable symbol of the region. In the article, the author draws attention to the cultural significance of postindustrial waste heaps over the last century (symbolic areas, landforms co-creating architectural space, places used for recreation and obtaining additional income, a source of artistic inspirations) and their potential in tourism (e.g. industrial, mining, natural, cycling, extreme, etc.).

Keywords

PL

hałdy; kopalnia; Śląsk; turystyka; kultura; szlak

EN

waste heaps; mine; Silesia; tourism; culture; trail

• Publisher: Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych
• Journal: Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja
• Year: 2018
• Volume: 2(22)
• Pages: 125-141

Contributors

author

ŚWITAŁA-TRYBEK DOROTA

• Uniwersytet Opolski

author

ŚWITAŁA-MASTALERZ JOANNA

• Ruda Śląska

References

• Bończak B., Aktywne formy turystyki – problemy terminologiczne, [w:] Nowe – stare formy turystyki w przestrzeni, red. R. Wiluś, J. Wojciechowska, „Warsztaty z Geografii Turyzmu” 2013, 3.
• Cybulski W., Wybuchy pyłu węglowego i ich zwalczanie, Wyd. „Śląsk”, Katowice 1973.
• Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1991.
• Gawor Ł., Warcholik W., Dolnicki P., Możliwości eksploatacji złóż wtórnych (zwałowisk pogórniczych) jako przykład zmian w sektorze przemysłu wydobywczego, „Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego” 2014.
• Gisman S., Słownik górniczy, Instytut Węglowy, Katowice 1949.
• Graja-Zwolińska S., Spychała A., Jak rozumieć turystykę przyrodniczą? Studium przypadku młodzieży akademickiej, „Turyzm” 2013, 23/1.
• Hadzik A., Turystyka sportowa ze szczególnym uwzględnieniem międzynarodowych widowisk sportowych, Wyd. AWF, Katowice 2014.
• Holecki S., Wspomnienia z hałdy, spisał i zredagował T.M. Głogowski, [w:] Hałda. Materiały IV sesji śląskoznawczej pracowników naukowych, studentów i gości Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego Katowice, 5–6 maja 1999, red. T.M. Głogowski, M. Kisiel, Wyd. Pallas Silesia, Katowice 2000.
• Kompendium wiedzy o turystyce, red. G. Gołembski, PWN, Warszawa 2009.
• Kowalczyk A., Współczesna turystyka kulturowa – aspekty teoretyczne, [w:] Turystyka kulturowa.
• Spojrzenie geograficzne, red. A. Kowalczyk, Wyd. UW, Warszawa 2008.
• Lamparska M., Turystyka wśród górniczych szybów. Szlak turystyczny i przewodnik po dawnych i współczesnych kopalniach na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, Wyd. „Śląsk”, Katowice 2017.
• Lamparska-Wieland M., Rybałtowski M., Geoturystyka w rybnicko-ostrawskim zagłębiu eksploatacji węgla kamiennego, [w:] Problemy geoekologiczne górnośląsko-ostrawskiego regionu przemysłowego, red. M. Rzętała, A.T. Jankowski, „Prace Wydziału Nauk o Ziemi” 2003, 29.
• Mamzer H., Tożsamość w podróży. Wielokulturowość a kształtowanie tożsamości jednostki, Wyd. UAM, Poznań 2002.
• Mika M., Turystyka przyrodnicza – jej istota i współczesne kierunki rozwoju, [w:] Studia nad turystyką.
• Tradycje, stan obecny i perspektywy badawcze, red. W. Kurek, M. Mika, Wyd. UJ, Kraków 2007.
• Mikos v. Rohrscheidt A., Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy. Podręcznik akademicki, GWSHM Milenium, Poznań 2010.
• Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, współpraca J. Kalicka, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2014.
• Mokras-Grabowska J., Turystyka aktywna – zagadnienia terminologiczne i klasyfikacje, [w:] Wczoraj, dziś i jutro turystyki aktywnej i specjalistycznej, red. A. Stasiak, J. Śledzińska, B. Włodarczyk, PTTK „Kraj”, Warszawa 2015.
• Mokras-Grabowska J., Turystyka sportowa – dyskusja terminologiczna, „Turyzm” 2016, 1.
• Nowak J., O semantycznej redukcji przestrzeni etnicznej, [w:] A. Bukowski, M. Lubaś, J. Nowak, Zarządzanie przestrzenią. Globalizacja, etniczność, władza, Wyd. UJ, Kraków 2006.
• Słownik wyrazów obcych, red. B. Pakosz, PWN, Warszawa 1991.
• Szewczyk W., Każdy ma swój życiorys. Eseje i felietony, wyboru dokonali G. Szewczyk, W. Janota, Wyd. Structura, Katowice 1996.
• Świtała-Trybek D., Tragedia w kopalni. Kulturowe konteksty katastrof i wypadków górniczych, Wyd. UO, Opole 2014.
• Tomik R., Turystyka sportowa – czym jest i kto jest jej uczestnikiem?, „Bibliotheca Nostra” 2013, 1.
• Tomlinson J., Encyklopedia ekstremalnych sportów, tłum. K. Czechowski, B. Stawski, Wyd. Oficyna Panda, 1997.
• Zajadacz A., Turystyka sportowa – próba zdefiniowania pojęcia, „Turyzm” 2016, 1.