Ludzkość i naród – dylematy antropologiczne w twórczości Edyty Stein

• Authors: Żywczok Alicja

Title variants

EN

Humanity and nation – an analysis of anthropological dilemmas in the phenomenological output of Edith Stein

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Rozważania fenomenologiczne Edith Stein zawarte w dziele Budowa osoby ludzkiej zainspirowały autorkę tekstu do ukazania dylematów antropologicznych wynikających z wydarzeń społecznych i naukowych trzech dekad XX wieku. Współczesna interpretacja dzieła niemieckiej fenomenolog prowadzi do odkrycia różnic terminologicznych wyrażających określone postrzeganie istoty ludzkiej. Główne antynomie, wyjaśnione w tekście, dotyczyły terminów: „człowiek”, „osoba”, „osobowość”, „osobnik”, „jednostka”, „indywidualność”, „indywiduum”, „obywatel”. Terminami, które preferuje Stein są „osoba”, „człowiek” i „indywiduum”, chociaż posługuje się również pojęciem „jednostka”. Udzielenie odpowiedzi na pytanie, w jakiej mierze osoba ludzka jest zdeterminowana przez swój byt społeczny, wymagało z kolei przeanalizowania pojęć socjologicznych, takich jak „wspólnota”, „ród”, „naród” (i „narodowość”), „państwo” (i „państwowość”), „społeczeństwo”, „ojczyzna”, „patriotyzm”. Uchwycenie podobieństw i różnic między nimi implikowało kolejne pytanie: czy człowieka obowiązuje wierność narodowi i ojczyźnie czy społeczeństwu i państwu, oraz skoncentrowanie się na dylemacie najistotniejszym: czy można prowadzić życie wartościowe poza obrębem wspólnoty narodowej? Edith Stein uważa, że człowieka obowiązuje przede wszystkim wierność Bogu, a następnie ojczyźnie. Na ostatnie z postawionych pytań odpowiada twierdząco: w pewnych warunkach społeczno-politycznych (wątpliwych pod względem etycznym lub moralnym) można, a nawet należy prowadzić życie wartościowe poza wspólnotą narodową. Wysunięte i uzasadnione w artykule tezy, znajdują odzwierciedlenie w poglądach Edith Stein. Pierwsza – o kulturze narodu decyduje nie tylko jego życie wewnętrzne (np. relacje społeczne, gospodarka, polityka), ale również stosunek do innych narodów (np. nastawienie na pokojowe współdziałanie; braterstwo, przychylność), oraz kolejna – podstawową powszechną wspólnotą obejmującą wszelkie mniejsze wspólnoty jest ludzkość, która stanowi również ich podwalinę – zdają się kwintesencją humanistycznego stanowiska intelektualnego w analizowanym zakresie tematycznym. Wychowawcze kształtowanie kolejnych pokoleń w rodzinie, szkole i innych instytucjach edukacyjnych bądź kulturalnych wymaga uważnego uwzględnienia tychże stwierdzeń

EN

The phenomenological contemplations of Edith Stein contained in her book entitled The Structure of the Human Being inspired the author of this article to discuss anthropological dilemmas related to the social and scientific events that took place in three decades of the 20th century. The modern-day interpretation of the book leads us to the discovery of the differences between terms used to describe the way we perceive the human being. The main antinomies, explained in the text, concern the following: person – character, person – individual, individual – individuum, human being – citizen, person – personality. Stein generally prefers the following terms: “person”, “human being” and “individuum”. An attempt to answer the question, “To what extent a human being is determined by its social life” required the analysis of such sociological concepts as community, family, nation (and nationality), the state (and statehood), society, the country, patriotism. Studying the similarities and differences between the terms generated further questions: “Is a human being obliged to remain loyal to its nation and the country or to the society and the state?” and, most importantly, “Can one lead a valuable life beyond the national community?” According to Edith Stein, the human being is first of all to be faithful to God and then to its country. The last of the questions she answers positively: it is possible to lead a valuable life beyond a national community. The article discusses and justifies two theses, well reflected in Edith Stein’s beliefs: 1) the culture of a nation is decided not only by its inner life (e.g. social relations, economy, politics), but also by the attitude towards other nations (e.g. peaceful cooperation, brotherhood, friendliness); 2) humanity constitutes the fundamental and common community, which encompasses and forms the foundation for lesser communities. Both of the theses seem to sum up the humanistic intellectual attitude in the analyzed subject matter. As such, they are indispensable for the family, schools or other educational or cultural institutions in educational shaping of future generations.

Keywords

PL

Człowiek; osoba; naród; ludzkość; wspólnota; jednostka społeczna; obywatel; państwo; fenomenologia

EN

Nation; humanity; phenomenology; human being; person; social entity; citizen; community; the state

• Publisher: Pedagogium Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie
• Journal: Pedagogika Społeczna
• Year: 2017 (R. XVI)
• Issue: 1(63)
• Pages: 29-46

Contributors

author

Żywczok Alicja

• Uniwersytet Śląski

References

• Beckmann-Zöller B., (2015), Wprowadzenie, [w:] E. Stein, Budowa osoby ludzkiej. Wykład z antropologii filozoficznej, oprac. B. Beckmann-Zöller, przeł. G. Sowiński, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków.
• Czerny J., (1997), Filozofia wychowania, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice.
• Dąbrowski K., (1986), Trud istnienia, „Wiedza Powszechna”, Warszawa.
• Ingarden R., (1988), O badaniach filozoficznych Edith Stein, [w:] E. Stein, O zagadnieniu wczucia, przeł. D. Gierulanka, Wydawnictwo „Znak”, Kraków.
• Jan Paweł II, (2005), Pamięć i tożsamość. Rozmowy na przełomie tysiącleci, Wydawnictwo „Znak”, Kraków.
• Kobierzycki T., (1989), Osoba – dylematy rozwoju. Studium metakliniczne, Pomorskie Wydawnictwo Prasowe „Pomorze”, Bydgoszcz.
• Krąpiec M., (1998), Dzieła, t. 17: O ludzką politykę, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• Kunowski S., (1946), Proces wychowawczy i jego struktura: temperament, indywidualność, charakter, osobowość. Zarys teorii, Instytut Pracy Nauczycielskiej, Lublin.
• Maryniarczyk A., Jaroszyński P., Kiereś H., Zdybicka Z., (2012), Słownik przewodnik filozoficzny.
• Osoby, problemy, terminy, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin.
• Półtawski A., (1995), Personalizm fenomenologiczny: Edith Stein i Karol Wojtyła, „Kwartalnik Filozoficzny”, z. 1.
• Słownik socjologii i nauk społecznych, (2008), Marshall G. (red.), red. wyd. polskiego Tabin M., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Sobolewski R., (1996), Naród jako wartość w nauczaniu społecznym Jana Pawła II, [w:] Z zagadnień współczesnej aksjologii, Opara S., Starzyńska-Kościuszko E. (red.), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Olsztyn.
• Stein E., (1982), Pisma, t. 2, Wydawnictwo OO. Karmelitów Bosych, Kraków.
• Stein E., (1988), O zagadnieniu wczucia, przeł. D. Gierulanka, Wydawnictwo „Znak”, Kraków.
• Stein E., (2015), Budowa osoby ludzkiej. Wykład z antropologii filozoficznej, oprac. B. Beckmann--Zöller, przeł. G. Sowiński, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków.
• Szczepański J., (1988), O indywidualności, IWZZ, Warszawa.
• Szołtysek A., (1999), Filozoficzne podstawy programu wychowania. Rodzina, naród, państwo. Memoriał w sprawie edukacji narodowej, Wydawnictwo „Esse”, Katowice.
• Szołtysek A., (2000), Filozoficzne podstawy programu: wychowanie do życia w rodzinie. Rodzina, osoba, naród, Wydawnictwo „Esse”, Katowice.
• Szołtysek A., (2003), Filozofia pedagogiki. Podstawy edukacji: teoria, metodyka, praktyka, Wydawnictwo "Esse”, Katowice.
• Theiss W., (2013), Stary człowiek – autobiograficzna perspektywa Jana Szczepańskiego, „Pedagogika Społeczna”, nr 3.
• Woroniecki J., (1921), Wychowanie społeczne i praca społeczna, Skład Główny w Księgarni „Kroniki Rodzinnej”, Warszawa.
• Woroniecki J., (1925), Około kultu mowy ojczystej, Książnica – „Atlas”, Lwów–Warszawa.
• Wyszyński S., (1982), Zapiski więzienne, Dialogue, „Znaki Czasu”, Paryż.
• Żywczok A., (2015), Afirmacja przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Pedagogiczne implikacje dyskursu z tradycjonalizmem i antytradycjonalizmem, „Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne”, t. 25.

Identifiers

ISSN

1642-672X