Lieux de mémoire, ikony, fotografie. Wpływ obrazów fotograficznych na pamięć zbiorową w Polsce – rekonesans

• Authors: Stempowski Tomasz

Title variants

EN

Lieux de mémoire, icons, photographs. The impact of photographic images on collective memory in Poland – reconnaissance

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The role of photography in the formative process of the Polish collective  memory remains relatively unknown. There are no detailed studies of the issue and  the available data do not create a logically constructed set. Hence, one has to rely  only on fragmented information. In analysing the role of photography in the collective memory, a particular  attention has to be paid to the distinction used by Barbara Szacka between public  and common memory. The first one includes references to history present in  public messages, and the second one signifies what is really present in people’s minds.  In both these spheres, a different kind of photography dominates; the photographs  play different roles and are differently perceived. It can be analysed on the  example of two, rather opposite, cases: private photographs and photographic icons. Private photographs are the pictures taken to commemorate the events from  the  lives  of  individuals  and  their  relatives,  documenting  events,  people,  places  etc. important for them. For the persons who collect them and for their relatives,  they are souvenirs of the past while what is important is their material virtue.  These are not only pictures but also objects possessing their own history. Private  photographs link family memories with those of a nation. On the one hand, they  introduce “a great history” into the family remembrance while on the other hand;  they become a component of the collective memory of wider groups of society. The  results  of  the  surveys  conducted  between  September  and  November  of  2003 by Tomasz Ferenc and of interviews conducted by Joanna Bartuszek in the  period  of  1999–2002  in  Little  Poland  and  the  Podkarpacie  Regions  show  that  private photographs constitute an important component of the family’s remembering.  Similar conclusions may be drawn from analysis of the data collected during  the studies of collective memory conducted in 2003 and 2009. The concept of a place of memory (lieux de mémoire), introduced into modern  humanistic science by Pierre Nora is understood in many diversified  ways. It can  also be applied to photography. The significant examples are the so called  photographic icons. These are those icons and not the depicted events which are  reference points that the social attention focuses on. They have been selected because  of their special features and the role they play in public debate. Even if they were  created with an intention of being an objective registration, providing them with  a status of icon was an act of giving them their meanings. In the Polish culture,  there are only a few pictures with an iconic status. The condition to obtain such  a status is a multiple exposition in mass-media and mass-media were regarded  untrustworthy within the whole course of the Polish People’s Republic’s history. Different kinds of photography appear in the Polish collective memory and in  various spheres of that memory; different is the way of their reading and – what  is particularly important – different is a level of their reliability. The photographs  lack legitimacy which is acquired by being incorporated into a scientific  debate.  One can observe rather an opposite process – compromising their documentary  value in the public debate. Research on the impact of photography upon the collective memory requires  a detailed specification  of the subject and the methodology of the analysis.  A different approach has to be used to photographs functioning in the common memory  and a different one to the photographic icons existing in the public memory.  Questions relating to photography have to become a constant element of the research  questionnaires used while studying the collective memory of the Poles. .

Keywords

PL

kultura wizualna, pamięć zbiorowa, miejsca pamięci, nośniki; pamięci, fotografia, fotografia prywatna, fotografia rodzinna,; fotografia reporterska, ikony fotograficzne, badania ankietowe

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2013
• Issue: 2(22)
• Pages: 93-109

Contributors

author

Stempowski Tomasz

• IPN Warszawa

References

• Nina Assorodobraj-Kula „Żywa historia”. Świadomość historyczna: symptomy i propozycje badawcze, „Studia Socjologiczne” 1963, nr 2. - J. Ruchatz, The photograph as externalization and trace [w:] Cultural memory studies. An international and interdisciplinary handbook, red. A. Erll, A. Nünning, Berlin 2008. - A. Azoulay, The Civil Contract of Photography, New York 2008. - D. Barnouw, Germany 1945. Views of War and Violence, Bloomington 2008. - C. Brink, Ikonen der Vernichtung. Öffentlicher Gebrauch von Fotografien aus nationalsozialistischen Konzentrationslagern nach 1945, Berlin 1998. - Das Jahrhundert der Bilder. Bildatlas 1900 bis 1949, red. P. Gerhard, Göttingen 2009. - Das Jahrhundert der Bilder. Bildatlas 1949 bis heute, red. P. Gerhard, Göttingen 2008. - B. Drechsel, Politik im Bild. Wie politische Bilder entstehen und wie digitale Bildarchive arbeiten, Frankfurt am Main 2005. - Ch. Hamann, Visual History und Geschichtsdidaktik. Bildkompetenz in der historisch-politischen Bildung, Herbolzheim 2007. - R. Hariman, J.L. Lucaites, No Caption Needed. Iconic Photographs, Public Culture and Liberal Democracy, Chicago–London 2007. - H. Knoch, Das Bild als Tat. Fotografien des Holocaust in der deutschen Erinnerungskultur, Hamburg 2001. - R. Kroes, Photographic Memories. Private Pictures, Public Images, and American History, Hanover–London 2007. - S. Linfield, The Cruel Radiance: Photography and Political Violence, Chicago 2010. - M. Moss, Toward the Visualization of History. The Past as Image, Lexington 2009. - Picturing the Past: Media, History, and Photography, red. B. Brennen, H. Hardt, Champaign 1999. - J. Struk, Holokaust w fotografiach. Interpretacje dowodów, Warszawa 2007. - J. Struk, Private Pictures: Soldiers’ Inside View of War, London 2011. - A. Trachtenberg, Reading American Photographs. Images as History, Mathew Brady to Walker Evans, New York 1989. - B. Zelizer, About to Die. How News Images Move the Public, New York 2010. - B. Zelizer, Remembering to Forget. Holocaust Memory through the Camera’s Eye, Chicago 1998. - J. Le Goff, Historia i pamięć, Warszawa 2007. - S. Radstone, Memory studies. For and against, „Memory Studies” 2008, nr 1. - B. Szacka, Czas przeszły – pamięć – mit, Warszawa 2006. - B. Szacka, II wojna światowa w pamięci rodzinnej [w:] P.T. Kwiatkowski, L.M. Nijakowski, B. Szacka, A. Szpociński, Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego, Gdańsk–Warszawa 2010.. - P.T. Kwiatkowski, A. Szpociński, Przeszłość jako przedmiot przekazu, Warszawa 2006. - M. Banks, Materiały wizualne w badaniach jakościowych, Warszawa 2009. - B. Zelizer, The Voice of the Visual in Memory [w:] Framing Public Memory, red. K.R. Philips, Tuscaloosa 2004. - II wojna światowa w pamięci społeczeństwa polskiego. Badania jakościowe. Raport (część 1) opracowany dla Muzeum II Wojny Światowej, Pentor, Warszawa 2009, - J. Bartuszek, Między reprezentacją a „martwym papierem”. Znaczenie chłopskiej fotografii rodzinnej, Warszawa 2005. - Julia Hirsch Family Photographs. Content, Meaning and Effect, Oxford University Press, 1981. - T. Ferenc, Fotografia. Dyletanci, amatorzy i artyści, Kraków 2004. - P.T. Kwiatkowski, Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji, Warszawa 2008. - K. Malicki, Pamięć przeszłości pokolenia transformacji, Warszawa 2012. - A. Kuhn, Photography and cultural memory. a methodological exploration, „Visual Studies” 2007, nr 3. - L. Kürti, Zauroczenie obrazem. Fotografia i budowanie wspólnoty na Węgrzech [w:] Kolaboratorium. Zmiana i współdziałanie, red. M. Frąckowiak, L. Olszewski, M. Rosińska, Poznań 2012. - A. Szpociński, Miejsca pamięci (Lieux de memoire), „Teksty Drugie” 2008, nr 4. - U.J. Hebel, Sites of Memory in US-American Histories and Cultures [w:] Cultural memory studies. An international and interdisciplinary handbook, red. A. Erll, A. Nünning, Berlin 2008. - M. Kula, Nośniki pamięci historycznej, Warszawa 2002. - T. Barrett, Photographs and Contexts [w:] A Reader in Philosophy of the Arts, red. D. Goldblatt, L. Brown, Prentice Hall 1997. - D.D. Perlmutter, Photojournalism and Foreign Policy. Icons of Outrage In International Crises, Westport 1998. - R. Hariman, J.L. Lucaites, Liberal Representation and Globar Order. The Iconic Photograph from Tiananmen Square [w:] Rhetorics of Display, red. L.J. Prelli, Columbia 2006. - D.D. Perlmutter, G.L. Wagner, The anatomy of a photojournalistic icon. Marginalization of dissent in the selection and flaming of „a death of Genoa”, „Visual Communication” 2004, t. 3. - R. Kroes, Photographic memories: private pictures, public images, and american history, Hanover–London 2007. - J.T. Gross, I. Grudzińska-Gross, Złote żniwa. Rzecz o tym, co się działo na obrzeżach zagłady Żydów, Kraków 2011. - Wokół „Złotych żniw”. Debata o książce Jana Tomasza Grossa i Ireny Grudzińskiej-Gross, wybór i układ tekstów Daniel Lis, Kraków 2011. - W. Pięciak, Niemiecka pamięć. Współczesne spory w Niemczech o miejsce III Rzeszy w historii, polityce i tożsamości, Kraków 2002. - W. Kansteiner, Finding meaning in memory. A methodological critique of collective memory Studies, „History and Theory” 2002, nr 41. - M. Moss, Toward the visualisation of history. The past as image, Lexington 2009. - R. Rosenzweig, D. Thelen, The Presence of the Past. Popular Uses of History in American Life, New York 1998.