O pewnym archaizmie derywacyjnym: dystrybucja sufiksów *-ьje i *-ov-ьje w collectivach (na podstawie polskiego materiału toponomastycznego)

• Authors: Janczulewicz Paweł

Title variants

EN

On a particular derivational archaism: the distribution of the suffixes *-ьje and *-ov-ьje in collective nouns (evidence from Polish toponomastic data)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule poruszono zagadnienie dystrybucji sufiksów *-ьje i *-ov-ьje w pierwotnych collectivach zachowanych w toponimii polskiej, np. Dąbie wobec Bukowie. Słowiański materiał porównawczy wskazuje, że rozszerzony wariant sufiksu -ov-ьje powstał m.in. w derywatach od tematów na *-ū, poprzez substytucję sufiksu tematycznego *-ъv- przez *-ov-. W tekście zasugerowano, że sufiks *-ьje pierwotnie tworzył abstracta odprzymiotnikowe, z których później rozwinęła się jego funkcja kolektywna.

EN

The paper deals with the issue of the distribution of the suffixes *-ьje and *-ov-ьje in collective nouns preserved in Polish toponyms, e.g. Dąbie vs. Bukowie. Comparative Slavic data indicate that the extended variant of the suffix *-ov-ьje originated, among other things, in derivatives of *ū-stems due to the substitution of the thematic suffix *-ъv- by *-ov-. It is suggested that the suffix *-ьje primarily derived abstract nouns from adjectives, which eventually gave rise to its collective function.

Keywords

PL

collectiva; tematy na *-ū; substytucja sufiksu

EN

collectives; Proto-Slavic *ū-stems; suffix substitution

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2021
• Volume: 101
• Issue: 3
• Pages: 100-112

Contributors

author

Janczulewicz Paweł

• Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków

References

• Aizetmüller R. 1978: Altbulgarische Grammatik als Einführung in die slavische Sprachwissenschaft, U.W. Weiher, Freiburg i. Br.
• Babik Z. 2008: Pojednanie z lasem. W stulecie „argumentu florystycznego” w slawistycznych badaniach etnogenetycznych, nakładem autora, Kraków.
• Bajerowa I. 1957: Nazwy miejscowe typu Dębe, Orło, cz. I, „Onomastica” 3, z. 1, s. 1–42.
• Bańkowski A. 1972: Rzeczowniki zbiorowe od nazw drzew w toponimii polskiej, „Język Polski” LII, z. 4, s. 281–286.
• Bańkowski A. 1982: Zmiany morfemiczne w toponimii polskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Brugmann K. 1906, Grundriss der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen, Bd. 2, Teil 1, Karl J. Trübner, Strassburg.
• Czopek B. 1988: Nazwy miejscowe dawnej ziemi chełmskiej i bełskiej (w granicach dzisiejszego państwa polskiego), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Doroszewski W. 1955: Objaśnienia wyrazów i zwrotów, „Poradnik Językowy”, z. 10, s. 389–392.
• ESJP: A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
• ÈSSÂ: Ètimologičeskij slovar’ slavânskih âzykov, red. O.N. Trubačëv, vyp. 1–, Moskva 1974–.
• Furlan M. 2010: Porabskoslovensko óvca ‘osa’. Praslovanska sinonima *(v)osva : *(v)osa v slovenščini, „Slavia Centralis”, z. 1, s. 205–213.
• Gebauer J. 1970: Slovník staročeský, wyd. 2 (niezmienione), Academia, Praha.
• Habrajska G. 1995: Collectiva w języku polskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Habrajska G., Witczak K.T. 1994: Słowiańskie kolektywa drzewne na -ьje i ich indoeuropejska geneza, „Rocznik Slawistyczny” XLIX, z. 1, s. 31–39.
• Habrajska G., Rychło M., Witczak K.T. 2020: Collective nouns denoting trees in the Scandinavian languages, „Scandinavian Philology”, vol. 18(2), s. 261–283.
• Janczulewicz P. 2020: Identyfikacja tematów na *-(j)ū w materiale polskim i słowiańskim, „LingVaria” XV, z. 1, s. 201–212.
• Kortlandt F. 1997: Baltic ē- and ī/jā-stems. „Baltistica” XXXII, z. 2, s. 157–163.
• KozPozn: S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi poznańskiej, t. 1–2, Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskie, Poznań 1916.
• KozWschWlkp: S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, t. 1–2, Krajowy Instytut Wydawniczy, Poznań 1926–1928.
• Kreja B. 1988: Zagadnienie polskich kolektywnych nazw miejscowych typu Brzezie, Pustkowie, „Gdańskie Studia Językoznawcze” IV, s. 41–82.
• L: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa 1807–1814.
• Loma A. 2002: Starosrpski toponim Byt i neka pitanja supstratnih ū-osnova, „Onomatološki prilozi” XV, s. 171–184.
• Loma A. 2013: Toponimija Banjske hrisovulje, Srpska akademija nauka i umetnosti, Beograd.
• Matasović R. 2005: Collectives in -ьje in Slavic, „Suvremena lingvistika” LIX–LX, s. 35–38.
• Miklosich F. 1875: Vergleichende Grammatik der slavischen Sprachen, Bd. 2, Wilhelm Braumüler, Wien.
• NMPol: Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany, red. K. Rymut, B. Czopek-Kopciuch, U. Bijak, t. 1–, Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków 1996–.
• Olander T. 2015: Proto-Slavic inflectional morphology: a comparative handbook, Brill, Leiden–Boston.
• Orth J., Sládek F. 1870: Topograficko-statistický slovník Čech, Nakladatel kněhkupectví: I.L. Kober, Praha.
• Profous A. 1954–1957: Místní jména v Čechách: jejich vznik, původní význam a změny, t. 1–4, Nakladatelství Československé akademie věd, Praha.
• Rozwadowski J. 1915: Przyczynki do historycznej fonetyki języków słowiańskich, „Rocznik Slawistyczny” VII, s. 9–21.
• Rymut K. 1967: Nazwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• SEJP: F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–5, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Kraków 1952–1982.
• SP: Słownik prasłowiański, red. F. Sławski, t. 1–, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Kraków 1974–.
• SRÂ XI–XVII: Slovar’ russkogo âzyka XI–XVII vv., red. S.G. Barhudarov, t. 1–, Nauka, Moskva 1975–.
• SStp: Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–9, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1953–1987, t. 10–11, Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków 1988–2002.
• StčS: Staročeský slovník, red. I. Němec, z. 1–26, Praha 1968–2008 (online: https://vokabular.ujc.cas.cz/hledani.aspx, dostęp: 19 kwietnia 2020).
• Stieber Z. 1979/2005: Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Šekli M. 2019: Izvor pridevnikov tipov bukov in lipov/češnjev v slovenščini, „Slavistična revija”, vol. 67(2), s. 281–289.
• Šul’hač V.P. 2001: Ojkonimiâ Volyni, Kyj, Kyïv.
• Taszycki W. 1935–1936: Kociewie i nazwy pokrewne, „Poradnik Językowy”, z. 8/9, s. 185–194.
• de Vaan M. 2008: Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages, Brill, Leiden–Boston.
• Vaillant A. 1958, 1974: Grammaire comparée des langues slaves, t. 2, IAC–Editions Klincksieck, Paris.
• Vasil’ev V.L. 2012: Slavânskie toponimičeskie drevnosti Novgorodskoj zemli, Rukopisnye pamâtniki Drevnej Rusi, Moskva.
• Wolff A., Rzetelska-Feleszko E. 1982: Mazowieckie nazwy terenowe do końca XVI wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.101.3.8