Sprawstwo kobiet w organizacjach katolickich

• Authors: Katarzyna Leszczyńska

Title variants

EN

Women’s Agency in Catholic Religious Organizations

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przywołuje różne ujęcia kategorii sprawstwa w naukach społecznych, wskazując na ich ograniczenia w analizie doświadczeń kobiet zaangażowanych w działania w strukturach organizacji religijnych. Celem artykułu jest przybliżenie koncepcji sprawstwa jako wymiaru ludzkiego działania, które jest ukierunkowane na reprodukowanie religijnego status quo, a także systematyzacja różnych, ugruntowanych w badaniach nad płcią i religią ujęć sprawczych wzorów działań (autorstwa m.in. Orit Avishai, Kelsy Burke). Dane empiryczne, do których odwołuje się tekst, są efektem badań zrealizowanych w ramach dwóch projektów, dotyczących relacji między gender a religią, zrealizowanych w Polsce i w Anglii. Tekst bazuje przede wszystkim na wynikach indywidualnych wywiadów pogłębionych przeprowadzonych m.in. z kobietami aktywnymi w organizacjach kurialnych Kościoła katolickiego w Polsce i w polskich organizacjach kościelnych w Anglii działających w ramach Polskich Misji Katolickich.

EN

The article engages with different approaches to the concept of agency in social sciences, pointing to their limitations in the analysis of the experiences of women involved in the structures of religious organizations. The aim of the article is to present the concept of agency as a dimension of social action, reproducing the religious status quo, as well as to systematize the models of actions used in research on gender and religion, including Orit Avishai and Kelsy Burke conceptions. The text also exemplifies empirically the experiences of women in religious organizations of the Roman Catholic Church in terms of varied dimensions of agency. Empirical data come from the research undertaken within the frameworks of the two projects devoted to the relationship between gender and religion and conducted in Poland and in England. The article is based primarily on the results of individual in-depth interviews with women who are active in the organizations of the Catholic Church in Poland and in England in the Polish Catholic Missions.

Keywords

PL

sprawstwo; płeć społeczno-kulturowa (gender); organizacje religijne

EN

gender; agency; religious organizations

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2018
• Issue: 2(229)
• Pages: 177-204

Contributors

author

Katarzyna Leszczyńska

• Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Humanistyczny, ul. Antoniego Gramatyka 8A, 30-001 Kraków

References

• Andrejuk Katarzyna. 2016. Awans społeczny kobiet w czasach PRL. Dynamika struktury i sprawczości. „Przegląd Socjologiczny” 65 (3): 157–179.
• Archer, Margaret. 2013. Jak porządek społeczny wpływa na ludzkie sprawstwo? Refleksyjność jako mechanizm pośredniczący między strukturą a sprawstwem. W: Sprawstwo. Teorie, metody, badania empiryczne w naukach społecznych. Red. A. Mrozowiecki, O. Nowaczyk i I. Szlachcicowa. Kraków: Nomos, s. 19–35.
• Avishai, Orit. 2008.‘Doing Religion’ In a Secular World: Women in Conservative Religions and the Question of Agency. „Gender & Society” 22 (4): 409–433.
• Avishai, Orit. 2016. Theorizing Gender from Religion Cases : Agency , Feminist Activism , and Masculinity. „Sociology of Religion: A Quarterly Review”, s. 261–279.
• Benedykt XVI. 2007. Św. Efrem Syryjczyk. Audiencja generalna 28 listopada 2007, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/audiencje/ag_28112007.html.
• Bierca, Marta. 2006. Mistyka typu ludowego. Kobieca pobożność maryjna w świetle teologii feministycznej. W: Kobiety i religie. Red. K. Leszczyńska, A. Kościańska. Kraków: Nomos.
• Bracke, Sarah. 2008. Conjugating the Modern/ Religious, Conceptualizing Female Religious Agency: Contours of a `Post-Secular’ Conjuncture. „Theory, Culture & Society” 25 (6): 51–67.
• Bracke, Sarah. 2003. Author(iz)ing Agency: Feminist Scholars Making Sense of Women’s Involvement in Religious `Fundamentalist’ Movements. „The European Journal of Women’s Studies” 10 (3): 335–346.
• Brooks, Ann i Lionel Wee. 2008. Reflexivity and the Transformation of Gender Identity : Reviewing the Potential for Change in a Cosmopolitan City. „Sociology” 42 (3): 503–521.
• Bukowski, Andrzej. 2013. Kultura, instytucje, władza: ciągłość i zmiana porządku instytucjonalnego. „Zarządzanie Publiczne” 2–3 (24–25): 63–74.
• Burke, Kelsy C. 2012. Women’s Agency in Gender-Traditional Religions : A Review of Four Approaches. „Sociology Compass” 2 (6): 122–133.
• CBOS, 2016. Oceny instytucji publicznych, http://cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_043_16.PDF
• CBOS, 2017. Przynależność Polaków do ruchów i wspólnot religijnych, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_084_17.PDF
• Chmielewski, Piotr. 2011. Homo Agens: Instytucjonalizm w naukach społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
• Dziuban, Agata. 2013. Gry z tożsamością. Tatuowanie ciała w indywidualizującym się społeczeństwie polskim. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Seria: Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
• Ecklund, Howard, E. 2005. Different Identity Accounts for Catholic Women. „Review of Religious Research” 47(2): 135–149.
• Emirbayer, Mustafa i Ann Mische. 1998. What Is Agency ? „American Journal of Sociology” 103 (4): 962–1023.
• Franciszek. 2014. Król i kobieta. Homilia w Domu św. Marty (streszczenie) 13 lute-go 2014. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/homilie/swmarta_13022014.html.
• Gasquet, Béatrice de. 2010. The Barrier and the Stained-Glass Ceiling. Analyzing Female Careers in Religious Organizations. „Sociologie Du Travail” 52 (August): e22–39.
• Giddens, Anthony. 2003. Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji. Tłum S. Amsterdamski. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.
• Goddard, Victoria Ana (red.). 2000. Gender, Agency and Change. Abingdon, UK: Taylor & Francis.
• Hausner, Jerzy. 2013a. Instytucje i działanie społeczne. „Zarządzanie Publiczne” 2–3 (24–25): 184–95.
• Hausner, Jerzy. 2013b. Społeczne czynniki ludzkiego działania. „Zarządzanie Publiczne” 2–3 (24–25): 8–18.
• Hodgson, Geoffrey M. 2007. Institutions and Individuals: Interaction and Evolution. „Organization Studies” 28 (1): 95–116.
• Hodgson, Geoffrey M. 2006. What Are Institutions ? „Journal of Economic Issues” 40 (1): 1–25.
• Huchtker, Dietlind. 2001. Deconstruction of Gender and Women’s Agency: A Proposal for Incorporating Concepts of Feminist Theory into Historical Research, Exemplified through Changes in Berlin’s Poor Relief Policy, 1770–1850. „Feminist Theory” 2 (3): 328–348.
• Iwińska, Katarzyna. 2015. Być i działać w społeczeństwie. Dyskusje wokół teorii podmiotowego sprawstwa. Kraków: Nomos.
• Jan Paweł II. 1988. List Apostolski Mulieris Dignitatem Ojca Świętego Jana Pawła II Z Okazji Roku Maryjnego O Godności i Powołaniu Kobiety. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/mulieris.html.
• Jan Paweł II. 1994. List Apostolski Ordinatio Sacerdotalis Papieża Jana Pawła II O Udzielaniu Święceń Kapłańskich Wyłącznie Mężczyznom.
• Jan Paweł II. 1994b. Medytacja Jana Pawła Ii Na Temat «Bezinteresownego Daru». http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/inne/medyta-cja_08021994.htm
• Jan Paweł II. 1998. Kobieta Ma Prawo Do Ochrony Zdrowia. Do uczestników międzynarodowej konferencji na temat «Zdrowie kobiet». 20 II 1998. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/przemowienia/zdrowie_kobiet_20021998.html.
• Jessop, Bob. 2014. Wprowadzenie. „Zarządzanie Publiczne” 2(2): 84–87.
• Katechizm Kościoła Katolickiego. 1994. PALLOTTINUM. http://www.katechizm.opoka.org.pl.
• Kodeks Prawa Kanonicznego. (1983), http://www.trybunal.mkw.pl/Kodeks%20Prawa%20Kanonicznego.pdf.
• Konferencja Episkopatu Polski. 2009. Służyć prawdzie o małżeństwie i rodzinie. http://archidiecezja.lodz.pl/~srk/P5_Sluzyc_prawdz.
• Kongregacja Nauki Wiary. 2004. List do biskupów Kościoła katolickiego o współdziałaniu mężczyzny i kobiety w Kościele i świecie.
• Kościańska, Agnieszka. 2009. Potęga ciszy. Konwersja a rekonstrukcja porządku płci na przykładzie nowego ruchu religijnego Brahma Kumaris. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kościańska, Agnieszka. 2016. W poszukiwaniu kobiecej sprawczości duchowej. „Roczniki Kulturoznawcze” Tom VII, 2: 29–41.
• Krotofil, Joanna. 2013. Religia w procesie kształtowania tożsamości wśród polskich migrantów w Wielkiej Brytanii. Kraków: Nomos.
• Leszczyńska, Katarzyna, 2016. Płeć w instytucje uwikłana. Reprodukowanie wzorców kobiecości i męskości przez świeckie kobiety i świeckich mężczyzn w organizacjach administracyjno-ewangelizacyjnych Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. War-szawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Lišková, Kateřina. 2010. Released from Gender? Reflexivity, Performativity, and Therapeutic discourses. „The Sociological Review” 58 (1992): 189–204.
• Lummis, Adair T. i Paula D. Nesbitt. 2000. Women Clergy Research and the Sociology of Religion. „Sociology of Religion” 61 (4): 443–453.
• Mahmood, Saba. 2004. Politics of Piety. Princeton University Press.
• Manning, Christel. J. 1997. Women in a Divided Church: Liberal and Conservative Catholic Women Negotiate Changing Gender Roles. „Sociology of Religion” 58(4): 375–390.
• March, James G. i Johan P. Olsen. 2014. Logika stosowności z wprowadzeniem Boba Jessopa. „Zarządzanie Publiczne” 2(2): 89–105.
• Martin, Patricia Yancey. 2003. Said and Done’’ Versus Saying and Doing’’: Gendering Practices, Practicing Gender at Work. „Gender & Society” 17 (3): 342–366.
• Martin, Patricia Yancey. 2006. Practising Gender at Work: Further Thoughts on Re¬fl exivity. „Gender, Work and Organization” 13 (3): 254–276.
• Martin, Patricia Yancey. 2004. Gender As Social Institution. „Social Forces” 82 (4): 1249–1273.
• McNay, Lois. 2000. Gender and Agency. Reconfiguring the Subject in Feminist and Social Theory. Cambridge, Oxford, Malden: Polity Press.
• McNay, Lois. 2003. Agency, Anticipation and Indeterminacy in Feminist Theory. „Feminist Theory” 4(2): 139–148.
• Mcnicholas, Colleen. 2006. Overcoming Visible and Not So Visible Barriers to Women’s Leadership in the Roman Catholic Church in the United States. Forum on Public Policy.
• Mrozowicki, Adam. 2011. Doświadczenia transformacji systemowej w Polsce w perspektywie socjologicznych teorii sprawstwa. „Forum Socjologiczne” 1: 55–75.
• Niranjana, Swani. 1999. Off the Body: Further Considerations on Women, Sexuality and Agency. „Indian Journal of Gender Studies” 6 (1): 1–19.
• Nowicka, Magdalena. 2012. Bezczyn i zaniechanie jako agency. Między sprawczym działaniem a ujarzmieniem. W: K. Leszczyńska i K. Skowronek (red.). Performatywne wymiary kultury. Kraków: Libron, s. 45–60.
• Ozorak, Elizabeth Weiss. 1996. The Power, but Not the Glory: How Women Empower Themselves Through Religion. „Journal for the Scientific Study of Religion” 35 (1): 17–29.
• Petrowa-Wasilewicz, Alina. Czy Kościół traci kobiety? http://www.wiez.pl/czasopismo/;s,czasopismo_szczegoly,id,540,art,14906 [dostęp 13 marca 2018].
• Radzik, Zuzanna. 2015. Kościół kobiet. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Prescher, Stefanie. 2010. The Catholic Church in Germany. Facts & Figures. Benchmarks: Life in the Bishopric.
• Rektorat Polskiej Misji Katolickiej Anglii i Walii. 2017. Statystyka Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii [dane nieopublikowane].
• Rue, Victoria. 2008. Crossroads: Women Priests in the Roman Catholic Church. „Feminist Theology” 17 (1): 11–20.
• Scott, Richard W. 2008. Institutions and Organizations. Los Angeles, London, New Delhi, Singapore: Sage Publications.
• Simpson, Ruth. 2011. Men Discussing Women and Women Discussing Men: Reflexivity, Transformation and Gendered Practice in the Context of Nursing Care. „Gender, Work & Organization” 18 (4): 377–398.
• Stewart, Cynthia. 2008. The Catholic Church: A Brief Popular History. Winona: Saint Mary’s Press.
• Szlachcicowa, Irena, Olga Nowaczyk i Adam Mrozowicki. 2013. Sprawstwo a dy¬lematy współczesnych nauk społecznych. Wprowadzenie. W: Sprawstwo. Teorie, Metody, Badania empiryczne w naukach społecznych. Red. A. Mrozowicki, O. No¬waczyk, I. Szlachcicowa. Kraków: Nomos, s. 7–15.
• Święta Kongregacja Nauki Wiary. 1976. Deklaracja o dopuszczeniu kobiet do kapłań¬stawa urzędowego Inter Insigniores.
• Trąbka, Agnieszka. 2016. Wybór, kontrola i refleksja . Kategoria sprawstwa w bada¬niach migracyjnych. „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny” 3 (161) (January): 81–102.
• Watling, Tony. 2002. ‘Leadership’ or ‘Dialogue’? Women, Authority and Religious Change in a Netherlands Community. „Sociology of Religion” 63 (4): 515–538.
• Wharton, Amy S. 1991. Structure and Agency in Socialist-Feminist Theory. „Gender & Society” 5 (3): 373–389.
• Woodhead, Linda. 2007. Gender Differences in Religious Practice and Significance. W: The Sage Handbook of the Sociology of Religion. Los Angeles, London, New Delhi, Singapore: Sage Publications, s. 550–570.