Pedetemptim progrediensis… Lukrecjusz i Morgan

• Authors: Rygielska Małgorzata

Title variants

EN

Pedetemptim progrediensis… Lucretius and Morgan

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka wykorzystuje w artykule metodę porównawczą w jej wariancie filologicznym by wskazać istotne podobieństwa między myślą Lukrecjusza i Morgana w zakresie ujmowania rozwoju ludzkiej kultury jako całości. Zestawia „katalog wynalazków” oraz opisy zawarte w V księdze De rerum natura… Lukrecjusza z „epokami etnicznymi” wyróżnionymi przez Lewisa Henry’ego Morgana w Społeczeństwie pierwotnym… Oprócz kryteriów ich wyróżnienia oraz celów badawczych wskazanych przez autora Ligi... istotne są również używane przez niego pojęcia powolnego, stopniowego rozwoju (development) oraz postępu. Ważny jest także problem skali umysłu (scale of mind) i rozumu, jako czynników umożliwiających rozwój człowieka i jego kultury. Pod uwagę zostały wzięte zarówno bezpośrednie nawiązania do filozoficznego traktatu, jak i podobieństwa wymagające rekonstrukcji dokonywanej na podstawie drobiazgowej lektury obu dzieł: starożytnego i dziewiętnastowiecznego.

EN

In this article author uses a comparative method in its philological variant in order to point out significant similarities between the thoughts of Lucretius and Morgan in scope of taking human cultural development as a whole. She juxtaposes “catalog of inventions” and other descriptions included in Lucretius’ book V De rerum natura with “ethical periods” distinguished by Lewis Henry Morgan in Ancient society. Apart from the criterion of their distinction and research objectives, indicated by the author of The League of Iroquois there are important concepts of slow, gradual development and progress, as well as the problem of the scale of mind and reason, as a factor allowing for both human and cultural development. Taken under consideration here, were both direct references to the philosophical treatise as well as similarities, which required reconstruction on basis of meticulous study of both the ancient and nineteenth-century texts.

Keywords

PL

Lewis Henry Morgan; Lukrecjusz; ewolucjonizm; kultura; antropologia kultury; historia idei; Laboratorium Kultury

EN

Lewis Henry Morgan; Lucretius; evolutionism; culture; cultural anthropology; history of ideas; Laboratorium Kultury

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Laboratorium Kultury
• Year: 2014
• Volume: 3
• Pages: 17-55

Dates

published

2014

Contributors

author

Rygielska Małgorzata

• Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Filologiczny, Instytut Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych, Zakład Teorii i Historii Kultury

References

• Aitchison J., Ziarna mowy. Początki i rozwój języka, przeł. M. Sykurska-Derwojed, PIW, Warszawa 2002.
• Benedict R., Anthropology and the Humanities, „American Anthropologist”, R. 50 (1948), nr 4, s. 585–593.
• Bolecki W., Pre-teksty i teksty: z zagadnień związków międzytekstowych w literaturze polskiej XX wieku, PWN, PAN, IBL, Warszawa 1991.
• Boyancé P., Lucrèce et l'épicurisme, Presses universitaires de France, Paris 1963.
• Butterfield D.J., The early textual history of Lucretius’ De rerum natura, Cambridge Univeristy Press, Cambridge 2013.
• Campbell G., Lucretius on Creation and Evolution. A Commentary on De Rerum Natura. Book Five, Lines 772–1104, Oxford University Press, Oxford 2003.
• Carus T.L., O naturze wszechrzeczy, przeł. E. Szymański, PWN, Warszawa 1957.
• Condillac E.B., O pochodzeniu poznania ludzkiego, przeł. K. Brończyk, Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków 1952.
• Conn S., History’s Shadow: Native Americans and Historical Consciousness in the Nineteenth Century, University of Chicago Press, Chicago 2004.
• Dever R.B., Discussion summary: non speech communication, w: Language perspectives: Acquisition, retardation and intervention, University Park Press, Baltimore 1974.
• Dworzaczek I.K., Lewis H. Morgan „Społeczeństwo pierwotne…”, „Biblioteka Warszawska” 1889, t. 1, s. 123–129, 273–281.
• Genette G., Palimpsesty: literatura drugiego stopnia, przeł. T. Stróżyński, A. Milecki, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2014.
• Genette G., Seuils, Edition du Seuil, Paris 1987.
• Grzelak-Krzymianowska A., Periodyzacja dziejów cywilizacji ludzkiej w ujęciu Lukrecjusza. Komentarz do poematu De rereum natura 5.925–1439, w: Kategorie i funkcje czasu w ujęciu starożytnych, red. J. Czerwińska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009.
• Guyau J.M., Morale d’Epicure et ses rapports avec les doctrines contemporaines, Libraire Germer Baillière, Paris 1878.
• Hezjod, Prace i dnie, przeł., wstęp i red. W. Steffen, Ossolineum, Wrocław 1952.
• Horacy, Wybór poezji, oprac. J. Krókowski, Ossolineum, Wrocław 1967.
• Kosowska E., Rozwój społeczny jako wyobrażenie kulturowe. O znaczeniu idei własności w koncepcji Lewisa Henry’ego Morgana, „Laboratorium Kultury” 3 (2014), grupakulturalna.pl, Katowice 2014.
• Leśniak K., Lukrecjusz, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985.
• Lovejoy A.O., Wielki łańcuch bytu: studium historii pewnej idei: z dodaniem tekstów „Historiografia idei”, „Obecne stanowiska i przeszła historia” oraz „Refleksje o historii idei”, przeł. A. Przybysławski, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2009.
• Titus Lucretius Carus, De rerum natura liber quintus, wstęp i red. J.D. Duff, Cambridge University Press, Cambridge 1930.
• Lucretius T.C., De rerum natura libri VI, Tauchnitii, Lipsiae 1833.
• Lucretius, On the nature of things. A philosophical poem, literary translated in english prose by J.S. Watson, to which in adjoined the poetical version of J.M. God, Bell and Daldy, London 1870.
• Lutyński J., Ewolucjonizm w etnologii anglosaskiej a etnografia radziecka, Ossolineum, Wrocław-Łódź 1956.
• Manuwald B., Der Aufbau der lukrezischen Kulturentstehungslehre, Akademie der Wissenschaften und der Literatur, Franz Steiner, Mainz–Wiesbaden 1980.
• Markiewicz H., O cytatach i przypisach, Universitas, Kraków 2004.
• Morgan L.H., Montezuma’s Dinner, „The North American Review”, R. 122 (1876), s. 265–308.
• Morgan L.H., Ancient Society or Researches in the Lines of Human Progress from Savagery, through Barbarism to Civilization, Henry Holt and Company, New York 1877.
• Morgan L.H., Społeczeństwo pierwotne czyli badanie kolei ludzkiego postępu od dzikości przez barbarzyństwo do cywilizacyi, przeł. A. B[ąkowska], Nakładem redakcyi „Prawdy”, Warszawa 1887.
• Morgan L.H., Systems of Consanguinity and Affinity of Human Family, Published by Smithsonian Institution, Washington City 1871 (Smithsonian Contributions to Knowledge, 17).
• Moses D.N., The Promise of Progress. The Life and Works of Lewis Henry Morgan, University of Missouri Press, Columbia, London 2009.
• Nisbet R., History of th Idea of Progress, Basic Books, New York 1980.
• Origins. The Darwin College Lectures, red. A.C. Fabian, Cambridge University Press, Cambridge 1988.
• Paluch A.K., Mistrzowie antropologii społecznej. Rzecz o rozwoju teorii antropologicznej, PWN, Warszawa 1990.
• Peet S.D., Obituaries, „American Antiquarian Society” 1916, s. 16–17, http://www.americanantiquarian.org/proceedings/44806604.pdf, [dostęp: 23.02.2014].
• Peet S.D., Some Problems in Connection with the Stone Age, „The American and Oriental Journal”, R. 9 (1887), s. 280–295.
• Powarkow J., Epikur: paradoksy hedonizmu, przeł. E. Rutkowski, Książka i Wiedza, Warszawa 1981.
• Radcliffe-Brown A.R., Wyspiarze z Andamanów. Studia z antropologii społecznej, przeł. A. Kościańska, M. Petryk, wstęp A. Bentkowski, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2006.
• Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. 3, Systemy epoki hellenistycznej, przeł. E.I. Zieliński, Wydawnictwo KUL, Lublin 1999.
• Rousseau J.J., Szkic o pochodzeniu języków, przeł., wstęp i red. B. Banasiak, AUREUS, Kraków 2001.
• Sachs O. i in., Ukryte teorie nauki, red. R.B. Silvers, przeł. A. Pawelec, Znak, Kraków 1996.
• Satyry i listy Horacego, t. 1, przeł. P. Popiel, Nakładem Spółki Wydawniczej Polskiej, Druk W.L. Anczyca i Spółki, Kraków 1903.
• Schiesaro A., Pededemptim progrediensis (Lucr. 5. 533), „Rivista di Filologia e di Istruzione Classica” 1989, nr 117, s. 286–296.
• Seim L., Lewis Henry Morgan and the Charting of Social Evolution: Essays on the Origin and Development of Institutional Economics, Sigler Print & Pub., Ames, Iowa 1999.
• Service E.R. i in., The Mind of Lewis H. Morgan [and Comments and Reply],„Current Anthropology”, R. 22 (1981), nr 1, s. 25–43.
• Sinker A.P., Introduction to Lucretius, Cambridge Univeristy Press, Cambridge 1967.
• Stocking G.W. Jr., The Dark-Skinned Savage: Primitive Man in Evolutionary Anthropology, w: Race, Culture, and Evolution: Essays in the History of Anthropology, red. tenże, Free Press, New York 1968, s. 110–132.
• Taylor M., Progress and Primitivism in Lucretius, „The American Journal of Philology”, R. 68 (1947), nr 2, s. 180–194.
• Trautmann T.R., Kabelac K.S., The Library of Lewis Henry Morgan, American Philosophical Society, Philadelphia 1994.
• Trautmann T.R., Lewis Henry Morgan and the Invention of Kinship, University of California Press, California 1987.
• Tylor E.B., Anthropology. An Introduction to the Study of Man and Civilization, Macmillan and Co., London 1881.
• Tylor E.B., Antropologja. Wstęp do badania człowieka i cywilizacji, przeł. A. Bąkowska, przedm. L. Krzywicki, Pro Filia, Cieszyn 1997.
• Tylor E.B., Primitive Culture: Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Language, Art and Custom, John Murray, London 1871.
• Tylor E.B., Researches into the Early History of Mankind and the Development of Civilization, John Murray, London 1865.
• Waligórski A., Antropologiczna koncepcja człowieka, PWN, Warszawa 1973.
• Westphalen K., Die Kulturentstehungslehre des Lukrez, [b.w.], München 1957.
• Whitney W.D., Oriental and Linguistic Studies. The Veda; The Avesta; The Science of Language, Scribner, Armstrong and Co., New York 1873.
• Whitney W.D., Oriental and Lingusitic Studies, t. I, Charles Scribner’s Sons, New York 1893.
• Whitney W.D., Oriental and Lingusitic Studies, t. I, The Veda, The Avesta, The Science of Language, Scribner, Armstrong and Co., New York 1874.
• Wrangham R., Walka o ogień. Jak gotowanie stworzyło człowieka, przeł. A.E. Eichler, M. Kawalec, Wydawnictwo CiS, Stare Groszki 2009.
• Zawiszewska A., „Tłumaczka Tylora i Morgana”. O Aleksandrze Bąkowskiej i jej działalności społecznej, „Przekładaniec” 2010, nr 2 (24), s. 50–89.