Novae 2012. Munitiones Castrorum. Legionary Defences

• Authors: Sarnowski Tadeusz , Kovalevskaja Ludmiła A. , Tomas Agnieszka , Zakrzewski Piotr

Title variants

PL

Novae 2012. Munitiones Castrorum. Umocnienia legionowe

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

PL

W 2012 r. prowadziliśmy prace weryfikacyjne i dokumentacyjne w obrębie bramy wschodniej (porta prin-cipalis dextra) i północnej (porta praetoria) oraz w interval¬um wschodnim. Największy zasięg miały badania w obrębie i w pobliżu dwuprzelotowej bramy wschodniej (Ryc. 1). Odczyszczone zostały dwie platformy, wykonane ze średniej wielkości kamieni, zalanych obficie szarą zaprawą wapienną ze znaczną domieszką rzecznego żwiru i piasku. Na platformach musiały stać dwie kamienne wieże flankujące bramę. Ich dokładny kształt, niewątpliwie pro-stokątny, oraz wymiary są nie do odtworzenia. Wymiary platform wynosiły 7x7 m (platforma północna) i 8x6 m (platforma południowa). Budowa masywnych platform była najwyraźniej konieczna ze względu na potrzebę stabilizacji lessowego gruntu w bliskim sąsiedztwie wcześniejszego rowu z drewniano-ziemnej fazy istnienia fortyfikacji obozu. Mimo znacznej grubości platform (1,5 do 3 m), wykazują one głębokie pęknięcia, szczeliny i zagłębienia. Między platformami znajdował się fundament dźwigający pierwotnie filar między przelotami. zachowały się też dwa odcinki muru progowego. o ile dzięki wcześniejszym wykopaliskom znane było położenie muru obronnego po stronie północnej, o tyle powierzchnia na południe od bramy nie zawierała jego wyraźnych śladów. odczyszczenie południowego profilu wykopu ujawniło obecność najniższej warstwy kamieni należącej do muru obronnego, który w tym miejscu miał szerokość 1,4 m, podczas gdy na północ od bramy jego szerokość wynosiła około 1,5 m. Na południe od bramy mur był posadowiony bezpośrednio na poziomie gruntu (żółty calec). W odległości około 2,5 m na wschód od muru biegł - równolegle do niego - rów szerokości nie mniejszej niż 5 m i głębokości 1,8 m. Na północ od bramy najprawdopodobniej nie było przedłużenia wspomnianego rowu z kamiennej fazy istnienia umocnień obozu. Całą szerokość południowego przelotu bramy, a prawdopodobnie także miejsce po rozebranym filarze, zajmują bardzo grube płyty z miejscowego piaskowca. Ich górne powierzchnie nie tworzą równej płaszczyzny, a zatem nie był tam możliwy ruch kołowy, tylko pieszy. Płyty poło-żono prawdopodobnie dopiero po rozebraniu bramy, co nastąpiło - jak się wydaje - po wzniesieniu murów obron-nych wschodniego aneksu (tzw. Novae II), pod koniec III w. W dwóch miejscach odkryto ślady umocnień drewniano-ziemnej fazy z czasów obecności w Novae legionu VIIIAugusta (około 50 do 69 r. n.e.) i początków obecności legionu I Italica (okres flawijski). W południowym profilu jest to rów szerokości około 2,4 i głębokości 1,4 m. Nie stwierdzono śladów obecności wału. Po północnej stronie bramy najwcześniejszej fazy ujawniliśmy pozostałości zasy¬panego dużymi kamieniami zakończenia rowu. W jego za- sypisku znaleziono trzy fragmenty amfor występujących w jamach na terenie principia, dobrze datowanych na okres około 50-72 r. W odległości niecałych 5 m na zachód od bramy odczyszczono i zadokumentowano biegnący ze wschodu na zachód, długi na 12,5 m i szeroki na 2,5-3 m, odcinek jezdni ulicy via principalis, przykryty stosunkowo regularnymi, prostokątnymi płytami kamiennymi (Ryc. 2). Układ płyt najwyraźniej kierował ruch w stronę północnego przelotu. W jezdni zachowały się ślady dwóch par kolein, wcześniejszych i późniejszych. Rozstaw kół w obu przypadkach wynosił około 1,5 m. Na powierzchni zajętej przez bramę północną (porta praetoria) kontynuowaliśmy odsłanianie wschodniej, prostokątnej platformy, zbudowanej w IV w. z kamieni łączonych obficie białą zaprawą wapienną z dodatkiem stosunkowo małej ilości drobno tłuczonych odłamków ceramiki budowlanej (Ryc. 3). Na platformie, o długości 8,75 m, musiała stać wieża o nieznanych nam wymiarach i formie. Zbudowany wcześniej mur obronny miał na wschód od platformy 1,90 m szerokości. Wykop sondażowy o długości 7,50 m, wytyczony na północ od platformy, nie ujawnił śladów obecności rowu z okresu nerońskiego, jakie odkryto w odległości około 115 m na zachód. W wykopie tym znaleźliśmy jeden ukośny mur oporowy, stabilizujący teren, i uchwyciliśmy pierwotną konfigurację terenu, który w tym miejscu opadał łagodnie na północ. Kąt nachylenia stoku na północ od krawędzi platformy wynosi 13°. We wschodnim intervallum odczyściliśmy zbiornik retencyjny na wodę (Ryc. 4), badany w latach 60. ubiegłego stulecia - uzupełniliśmy wykonaną wtedy dokumentację rysunkową i fotograficzną oraz wykonaliśmy szczegółowe pomiary geodezyjne i niwelacyjne. Udało się też rozwarstwić chronologicznie elementy infrastruktury wodnokanalizacyjnej, zajmujące prawie całą szerokość intervallum między ulicą okrężną (via sagularis) a kamiennym cokołem ziemnego wału, przylegającego od tyłu do muru obronnego.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2013
• Volume: Tom X (LI), fasc. A
• Pages: 145-150

Contributors

author

Sarnowski Tadeusz

author

Kovalevskaja Ludmiła A.

author

Tomas Agnieszka

author

Zakrzewski Piotr