Krytyczny racjonalizm w etyce życia gospodarczego

• Authors: Wojciech Zieliński

Title variants

EN

Critical Rationalism in Ethics of Economic Life

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule podjęto próbę metaetycznego odniesienia się do problematyki etyki życia gospodarczego. Krytyczny racjonalizm, pojmowany tu z jednej strony – metaprzedmiotowo – jako program metodologiczny filozofii i nauki, z drugiej strony zaś – przedmiotowo – jako określona zasada moralna, kładzie duży nacisk na doświadczenie społeczne jako rodzaj empirycznego sprawdzianu teorii formułowanych w obrębie nauk humanistycznych i społecznych, a zatem także rozwiązań normatywnych proponowanych w ramach etyki życia gospodarczego. Szczegółowe zagadnienia problemowe, jakie pojawiają się w tym kontekście, dotyczą m.in.: (a) teorio-społecznych przesłanek etyki życia gospodarczego, (b) związków problemowych opisowo uprawianej ekonomii z normatywnymi aspiracjami etyki ogólnej, (c) zasad kwalifikacji działań podejmowanych w szeroko pojętej sferze gospodarczej jako działań o charakterze moralnym, (d) operacyjnej skuteczności normatywów formułowanych z poziomu etyki życia gospodarczego, (e) możliwości projektowania ramowych postaw moralnych ludzi gospodarujących itd. Rozważenia wyżej wymienionych zagadnień dokonano w oparciu o krytyczną, wyzyskującą lekturę prac promotora krytycznego racjonalizmu Karla R. Poppera oraz prac Jürgena Habermasa, jako przedstawiciela krytycznej teorii społecznej. Rolę niebagatelną, choć ulokowaną jedynie w tle niniejszej analizy, odgrywa dorobek twórcy i organizatora polskiej socjologii instytucjonalnej Floriana Znanieckiego. A to z racji pozostawionej przezeń koncepcji współczynnika humanistycznego, jako ważnego klucza do badań zjawisk społecznych.

EN

This article is an attempt at a meta-ethical description of ethics in economic life. First of all, critical rationalism is understood in a meta-objective sense, as a methodological program of philosophy and science; next, it is treated in an objective way as a definite moral principle. This emphasises social experience as a kind of empirical test of theories within the arts and social sciences; therefore, this also confirms standard solutions suggested in the ethics of economic life. Specific issues which arise in this context include the following: (a) the sociological (social theory) premises of ethics in economic life, (b) the relationships between issues of descriptive economics and the prescriptive aims of general ethics, (c) the principles of qualifying acts within the economic sphere (in the broadest sense of the term) as ethical acts, (d) the operational efficacy of standards formed on the level of the ethics of economic life, (e) the possibility of predicting ethical behaviour patterns in people working in economics. The analysis of the above issues is based on a critical reading and exploitation of the works of Karl R. Popper, the promoter of critical rationalism, as well as Jürgen Habermas, an exponent of critical social theory. Another important source (which is used only marginally, however) are the works of Florian Znaniecki, the originator and organizer of Polish institutional sociology. His concept of the humane factor is treated here as a key tool in the study of social phenomena.

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2005
• Issue: 5
• Pages: 98-115

Contributors

author

Wojciech Zieliński

• Uniwersytet Gdański

References

• Dietl, Gasparski [2002] – Etyka biznesu, red. J. Dietl, W. Gasparski, PWN, Warszawa 2002.
• Dylus [2002] – A. Dylus, Możliwości i granice kazuistycznej etyki biznesu, w: Etyka biznesu, red. J. Dietl, W. Gasparski, PWN, Warszawa 2002.
• Gasparski [2001] – W. Gasparski, Etyka a biznes: stereotypy i rzeczywistość, w: Etyka biznesu w działaniu. Doświadczenia i perspektywy, red. W. Gasparski, J. Dietl, PWN, Warszawa 2001.
• Gasparski [2002] – W. Gasparski, Etyka biznesu. Wybór bibliograficzny, w: Etyka biznesu, red. J. Dietl, W. Gasparski, PWN, Warszawa 2002.
• Gasparski [2004] – W. Gasparski, Etyczność marketingu – marketingiem etyczności, w: Kontrowersje wokół marketingu w Polsce – tożsamość, etyka, przyszłość, red. L. Garbarski, Wydawnictwo WSPiZ, Warszawa 2004.
• Habermas [2002] – J. Habermas, Teoria działania komunikacyjnego, t. 2, Przyczynek do krytyki rozumu funkcjonalnego, tłum. A. M. Kaniowski, PWN, Warszawa 2002.
• Jedynak [1994] – Mały słownik etyczny, red. S. Jedynak, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1994.
• Kaniowski [1995] – A. M. Kaniowski, Omówienie: J. Habermas, Erkenntnis und Interesse. Mit einem neuem Nachwort, w: Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku, t. 3, red. B. Skarga, PWN, Warszawa 1995.
• Klimczak [2002] – B. Klimczak, Etyka gospodarcza, Wydawnictwo AE, Wrocław 2002.
• Kozielecki [1986] – J. Kozielecki, Psychologiczna teoria samowiedzy, PWN, Warszawa 1986.
• Lewicka-Strzałecka – A. Lewicka-Strzałecka, Etyka biznesu jako dyscyplina naukowa, w: Etyka biznesu, red. J. Dietl, W. Gasparski, PWN, Warszawa 2002.
• Popper [1997] – K.R. Popper, Mit schematu pojęciowego. W obronie nauki i racjonalności, tłum. B. Chwedeńczuk, Książka i Wiedza, Warszawa 1997.
• Sobiecki [1999] – R. Sobiecki, Program nauczania, Moduł: Wychowanie do aktywnego udziału w życiu gospodarczym, Typ szkoły: gimnazjum, Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie, Klasa: III (poziom preferowany), Program dopuszczony do użytku szkolnego na podstawie Decyzji MEN, zapisany pod numerem DKW – 4014 – 169/99.
• Sosenko [2002] – K. Sosenko, Kwestia zastosowania etyki w ekonomii, w: Etyka biznesu, red. J. Dietl, W. Gasparski, PWN, Warszawa 2002.
• Stiglitz [2004] – J. E. Stiglitz, Globalizacja, tłum. H. Simbierowicz, PWN, Warszawa 2004.
• Trout [2000] – J. Trout, Biznes to nie bajka. Albo jak na 1000 sposobów pogmatwano proste sprawy z życia firmy, tłum. J. Sawicki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000.
• Turner [2004] – J. H. Turner, Struktura teorii socjologicznej. Wydanie nowe, tłum. A. Szulżycka, PWN, Warszawa 2004.
• Wiśniewski [2002] – R. Wiśniewski, Trzy typy teorii etycznych, a etyka biznesu, w: Etyka biznesu, red. J. Dietl, W. Gasparski, PWN, Warszawa 2002.
• Zieliński [2005a] – W. Zieliński, Decyzjonizm aksjologiczny w etyce i teorii społecznej. Zarys problemu, w: Nauka, świat, człowiek. Księga poświęcona pamięci Ireny Szumilewicz- Lachman, red. W. Krajewski, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2005.
• Zieliński [2005b] - W. Zieliński, Niefundamentalistyczny walor krytycznego racjonalizmu, w: Fundamentalizm i kultury, red. M. Szulakiewicz, Z. Karpus, Wydawnictwo UMK, Toruń 2005.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.5.2005.133