Zrozumieć totalitaryzm

• Authors: Siwek Anna

Title variants

EN

Understanding totalitarianism

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Can Józef Tischner’s reflection on totalitarianism prove helpful in understanding the events which took place in our country in the second half of the 20 th century? Does the author, who sees totalitarianism as a specific way of thinking affecting the shape of human relationships, reveal part of the truth about the experiences of the Polish society? By providing positive answers to the above questions, the article presents Tischner’s analytical viewpoint – in order to understand totalitarianism we need to go beyond its conventional meaning, in the categories of a political system, towards an ethical perspective. According to Tischner, totalitarianism is basically the experience of evil. Evil causes the deformation of human mentality, as people overwhelmed with fear and the desire to survive are guided with the principle of retaliation towards other people. The main source of evil is politics in its communist form, which generates a political way of thinking and negatively transforms the sphere of human relations. A lack of faith in the possibility to do well is the trademark of people shaped by totalitarian experiences. Are changes inflicted in this way deep and irrevocable? On the one hand, the reflection of the philosopher from Cracow concerning the origins of the Independent Selfgoverning Trade Union “Solidarity” (NZZ „Solidarność”) shows that the plan to completely destroy the ethical dimension of human relationships, expressed in the words of the Gospel “Carry one another’s burdens; in this way you will fulfill the law of Christ”, did not succeed. On the other hand, by presenting totalitarianism not only as a political system, Tischner provokes us to self-reflect on our condition “here and now” and search for an answer to the question: how many totalitarian traces do we still have, which despite the fall of the communist system continue to affect our actions and attitudes towards other people.

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2013
• Issue: 1(21)
• Pages: 11-21

Contributors

author

Siwek Anna

• Polska Akademia Nauk, Collegium Civitas w Warszawie

References

• J. Tischner, Filozofia współczesna, Kraków 1989, J. Tischner, Filozofia dramatu, Paryż 1990, J. Tischner, Myślenie według wartości, Kraków 1993, J. Tischner, Spór o istnienie człowieka, Kraków 1998, J. Tischner, Polski młyn, Kraków 1991, Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy Nasza Przeszłość, J. Tischner, Etyka solidarności oraz Homo sovieticus, Kraków 1992, Hannah Arendt, Korzenie totalitaryzmu, Warszawa 1993, Carl J. Friedrich, Zbigniew K. Brzeziński Totalitarian Dictatorship and Autocracy, New York 1956, Leonard Shapiro, Totalitaryzm, Warszawa 1987, Czas totalitaryzmu. Stalinizm, faszyzm, nazizm i inne pokrewne systemy w XX wieku, red. E.C. Król, J. Szymoniczek, Warszawa 2011, Jacob L. Talmon, The Origins of Totalitarian Democracy, Boston 1952, Ernst Nolte, Der Faschismus in seiner Epoce, München 1971, Alain Besançon, Przekleństwo wieku: O komunizmie, narodowym socjalizmie i jedności Zagłady, Warszawa 2000, Alain Besançon, Anatomia widma, Warszawa 1991, wyd. Res Publica M. Foucault, Filozofia, historia, polityka, Warszawa–Wrocław 2000, A. Zinowiew, Homo sovieticus, Londyn 1984, Z. Stawrowski, Homo Sowieticus – dezaktywacja, „Rzeczy Wspólne” 2012, nr 9, s. 157–194, J. Tischner, Kłamstwo polityczne. Z badań nad istotą stalinizmu [w:] J. Tischner, Polski młyn, Kraków 1991, Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy Nasza Przeszłość J. Tischner Labirynt schorowanej woli [w:] J. Tischner, Polski młyn, Kraków 1991, Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy Nasza Przeszłość, s. 233–244, J. Tischner, Judaizm i chrześcijaństwo wobec totalitaryzmu dwudziestego wieku [w:] J. Tischner, Polski młyn, Kraków 1991, Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy Nasza Przeszłość, s. 145–164, P. Codogni, Rok 1956, Warszawa 2006, W. Bonowicz, Tischner, Kraków 2001, Totalitaryzm a zachodnia tradycja, red. M. Kuniński, Kraków 2006, E. Fromm, Ucieczka od wolności, Warszawa 1970, J. Tischner, Nieszczęsny dar wolności, Kraków 1993, Zbigniew Stawrowski O pewnej fundamentalnej iluzji. Polemiczny komentarz do myślenia politycznego Józefa Tischnera zob. Bądź wolność Twoja. Józefa Tischnera refleksja nad życiem publicznym, red. J. Jagiełło, W. Zuziak, Kraków 2005, s. 65-81,