Gdy przekład zaciera ślady – Szekspir jako kryptokatolik i jego tłumacze

• Authors: Aleksander Gomola

Title variants

FR

Effacer les traces dans la traduction : Shakespeare comme crypto-catholique et ses traducteurs

EN

Covering Tracks in Translation: Shakespeare as a Crypto-Catholic and His Translators

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł analizuje polskie tłumaczenia wybranych fragmentów twórczości Szekspira wskazujących, według zwolenników teorii lancasterskiej, na jego kryptokatolicyzm. W części pierwszej przedstawia najważniejsze tezy teorii lancasterskiej i jej skutki dla interpretacji twórczości Szekspira. Później analizuje, jak w polskich tłumaczeniach oddano aluzje do dwóch jezuitów – Edmunda Campiona (Wieczór Trzech Króli) i Henry’ego Garneta (Makbet) oraz do Anny Line (Burza). W analizie uwzględniono tłumaczenia najpopularniejsze (Słomczyński, Barańczak, Sito), jak i mniej znane, w tym najnowsze (Dygat, Siwicka, Kamiński). Krótkiej analizie poddano także tłumaczenia Sonetu 73. Artykuł dowodzi, że przekłady polskie zachowują zazwyczaj konotacje oryginału, gdy te odnoszą się do elementów pozatekstualnych, zatarciu ulegają natomiast konotacje będące wynikiem gry słów lub związane ze strukturą języka oryginału.

EN

The article explores Polish translations of excerpts of selected Shakespeare’s plays and sonnets revealing, according to proponents of “Lancastrian Shakespeare” theory, his pro-Catholic sympathies to see to what extent historical-religious tropes to be found in them are retained in target texts. Allusions to Edmund Campion (The Twelfth Night), Henry Garnet (Macbeth), and Anne Line (The Tempest) are discussed as they appear both in most popular and less known Polish translations of Shakespeare. The analysis shows that certain allusions suggesting Shakespeare’s crypto-Catholicism are visible in Polish translations yet quite a few, especially double entendres, disappear.

FR

L’article explore les traductions polonaises des extraits des pièces et sonnets de Shakespeare révélant, d’après les proposants de la théorie du « Lancastrian Shakespeare », ses sympathies pro-catholiques. La première partie présente les points les plus importants de la théorie lancastrienne et son impact sur l’interpretation de l’œuvre de Shakespeare. La partie suivante analyse les allusions à deux jésuites, Edmund Campion (La Nuit des rois) et Henry Garnet (Macbeth), ainsi qu’à Anne Line (La Tempête). Ces allusions sont analysées puisqu’elles apparaissent tant dans les traductions polonaises les plus connues (tels Słomczyński, Barańczak, Sito) que dans les traductions moins répandues (à savoir Dygat, Siwicka, Kamiński). De surcroît, le Sonnet no 73 est brièvement analysé. L’étude montre que certaines connotations du texte source sont gardées, lorsqu’elles se réfèrent à des éléments extratextuels; néanmoins, beaucoup de connotations, en particulier celles basées sur les jeux de mots, disparaissent.

Keywords

PL

Szekspir; przekład; polskie przekłady Szekspira; teoria lancasterska; kryptokatolicyzm Szekspira

FR

Shakespeare lancastrien; traduction; traductions polonaises de l’œuvre de Shakespeare; théorie lancastrienne; crypto-catholicisme de Shakespeare

EN

Lancastrian Shakespeare; translation; Polish translations of Shakespeare; Macbeth; The Twelfth Night; Shakespeare’s Sonnets

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2016
• Volume: 64
• Issue: 8: Lingwistyka korpusowa i translatoryka
• Pages: 159-178

Contributors

author

Aleksander Gomola

• Katedra do Badań nad Przekładem i Komunikacją Kulturową Uniwersytetu Jagiellońskiego

References

• Brownlow Frank, 2012, «Richard Topcliffe: człowiek Elżbiety a reprezentacja władzy w Królu Learze», [in:] Kozłowski K., Kowalski, T. [eds.] Szekspir. Teoria lancasterska – domysły i fakty, Warszawa, PWN, 405-428.
• Camm Bede, 1910, Forgotten Shrines: An Account of Some Old Catholic Halls and Families in England and of Relics and Memorials of the English Martyrs, London, MacDonald & Evans.
• Cetera Anna, 2011, «Komentarz», [in:] W. Shakespeare, Makbet, przeł. Piotr Kamiński, Warszawa, Wydawnictwo W.A.B, 180-210.
• Duffy Eamon, 2003, «Bare ruined choirs», [in:] Dutton, R., Findlay A., Wilson, R. [eds.] Theatre and Religion. Lancastrian Shakespeare, Manchester, Manchester University Press, 40-57.
• Enos Carol, 2012, «Katoliccy emigranci we Flandrii a Jak wam się podoba. A jeśli wam się wcale nie podoba?», [in:] Kozłowski K., Kowalski, T. [eds.] Szekspir. Teoria lancasterska – domysły i fakty, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 253-272.
• Fielitz Sonja, 2012, «Uczona głowa i złoto głupca. Jezuickie źródło Żywota Timona z Aten», [in:] Kozłowski K., Kowalski, T. [eds.] Szekspir. Teoria lancasterska – domysły i fakty, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 379-394.
• Fraser Antonia, 2010, The Gunpowder Plot: Terror and Faith in 1605, London, Orion.
• Greenblatt Stephen, 2001, Hamlet in Purgatory, Princeton, Princeton University Press.
• Hammerschmidt-Hummel Hildegard, 2012, «Edukacja szkolna i wykształcenie Williama Szekspira», [in:] Kozłowski K., Kowalski, T. [eds.] Szekspir. Teoria lancasterska – domysły i fakty, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 87-127.
• Kozłowski Krzysztof, 2012, «Szekspir, Lancashire i katolicyzm», [in:] Kozłowski K., Kowalski T. [eds.] Szekspir. Teoria lancasterska – domysły i fakty, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 5-50.
• Kozłowski Krzysztof, Kowalski Tomasz, (eds.), 2012, Szekspir. Teoria lancasterska – domysły i fakty, przeł. A. Gomola (z. j. ang), A. Igielska (z j. niem.) Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Lecler Joseph, 1964, Historia tolerancji w wieku reformacji, przeł. L. i H. Kühn, Warszawa, IW PAX.
• Milward Peter, 1973, Shakespeare's Religious Background. Bloomington, IN, Indiana University Press.
• Milward Peter, 1999, Czy Szekspir był katolikiem, przeł. R. Acher, A. Szurek, Warszawa, Archangelus.
• Milward Peter, 2012, «Metadramat w Hamlecie i Makbecie», [in:] Kozłowski K., Kowalski T. [eds.] Szekspir. Teoria lancasterska – domysły i fakty, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 328-348.
• Steiner George, 2000, Po wieży Babel. Problemy języka i przekładu, przeł. O. i W. Kubińscy, Kraków, Universitas.
• Thomas Alfred, 2007, A Blessed Shore. England and Bohemia from Chaucer to Shakespeare, Ithaca, Cornell University Press.
• Wagner John A., 1999, Historical Dictionary of the Elizabethan World: Britain, Ireland, Europe, and America, Phoenix AZ, Oryx Press.
• Wilson Richard, 2003, «Shakespeare and the Martyrs», [in:] Dutton, R., Findlay A., Wilson, R. [eds.] Theatre and Religion. Lancastrian Shakespeare, Manchester, Manchester University Press, 1-39.
• Wilson Richard, 2012, «Kciuk sternika. Makbet i męczennicy», [in:] Kozłowski K., Kowalski T. [eds.] Szekspir. Teoria lancasterska – domysły i fakty, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 349-378.
• Wilson, Richard, 1997, Shakespeare and the Jesuits, Times Literary Supplement (19 grudnia), 11-13.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2016.64.8-10