Wizja dziecka i dzieciństwa w ujęciu pedagogiki personalistycznej

• Authors: Matyjas Bożena

Title variants

EN

The Image of Child and Childhood in Personalistic Pedagogy

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article discusses the image of child and childhood in the contemporary pedagogy, based on philosophical, anthropological and ontological views of personalistic pedagogy. The personalistic pedagogy is grounded in the theory of human being (philosophical anthropology, philosophy of the human person). The person/man/child, understood as a value with such attributes as dignity, autonomy, uniqueness, integrity and rights, is a focus of attention for personalistic pedagogy. In terms of personalistic pedagogy, the child is perceived as the whole (complete) human person. The child, along with his/her childhood, is recognised as a subject/co-creator of self-development, growing up, continuous development of human nature, including both one’s own well-being and the common/public weal. Family as a natural living environment, plays a key role in the process of child-rearing. The article considers personalistic pedagogy as an important paradigm of research into the child and childhood.

EN

W artykule przedstawiono wizję dziecka i dzieciństwa w ujęciu pedagogiki współczesnej, a także w oparciu o refleksję filozoficzno-antropologiczną i ontologiczną pedagogiki personalistycznej. Jej podstawę stanowi teoria bytu osobowego (filozoficzna teoria człowieka); w centrum zainteresowań pedagogiki personalistycznej jest zatem osoba/człowiek/dziecko ujmowane jako wartość, której przypisana jest godność, autonomia, niepowtarzalność, integralność, prawa. Koncepcja ta buduje całościową (kompletną) wizję dziecka jako osoby ludzkiej. Dziecko, jego dzieciństwo ujmowane jest jako podmiot/współtwórca własnego rozwoju, wzrastania, doskonalenia się w „człowieczeństwie”, z uwzględnieniem dobra własnego oraz wspólnego/społecznego. W procesie wychowania dziecka kluczową rolę przypisuje się rodzinie jako naturalnemu środowisku jego życia. Pedagogikę personalistyczną potraktowano w niniejszym artykule jako ważny paradygmat badań dziecka i dzieciństwa.

Keywords

PL

dziecko; dzieciństwo; personalizm; chrześcijański; pedagogika personalistyczna

EN

child; childhood; Christian personalism; personalistic pedagogy

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Paedagogia Christiana
• Year: 2021
• Volume: 1/47
• Pages: 165-187

Contributors

author

Matyjas Bożena

• ORCID: 0000-0002-8266-7516
• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

References

• Adamski, F. (1999). Poza kryzysem tożsamości w kierunku pedagogiki personalistycznej. W: J. Kostkiewicz (red.), Wprowadzenie do pedagogiki ogólnej (s. 73–78). Stalowa Wola: WNS KUL.
• Adamski, F. (2005). Personalizm i pedagogika personalistyczna. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. 4 (s. 349–353). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Adamski, F. (2013). Pedagogika chrześcijańska pedagogiką personalistyczną. Pedagogia Christiana, 31/1, 107–120.
• Bartnik, C. S. (2000). Dogmatyka katolicka. Lublin: KUL.
• Brągiel, J., Matyjas, B., Segiet, K. (2019). Dzieciństwo – w stronę poznania, zrozumienia i zmiany. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Chrost, S. (2013). Homo capax Dei jako ideał wychowania. Kraków: Impuls.
• Forma, P. (2016). Dziecięca kreacja biografii w rodzinach wielodzietnych. Kraków: Impuls.
• Godawa, G. (2017). Integralna wizja człowieka jako fundament kultury i wychowania. Analecta Cracoviensia, 49, 319–340.
• Granat, W. (1985). Personalizm chrześcijański. Teologia osoby ludzkiej. Poznań: Towarzystwo Teologów Dogmatyków.
• Izdebska, J. (2005). Dzieciństwo przed szklanym ekranem telewizora i komputera – nowe jego oblicze. W: J. Izdebska, T. Sosnowski (red.), Dziecko i media elektroniczne – nowy wymiar dzieciństwa. Białystok: Trans Humana.
• Izdebska, J. (2006). Dom rodzinny postrzegany przez dzieci. W kontekście społeczno-kulturowych zróżnicowań współczesnej rodziny. Białystok: Trans Humana.
• Izdebska, J. (2016). Dzieciństwo. W: K. Chałas, A. Maj (red.), Encyklopedia aksjologii pedagogicznej (s. 305–315). Radom: Wydawnictwo POLWEN.
• Jarosz, E. (2008). Ochrona dzieci przed krzywdzeniem. Perspektywa globalna i lokalna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Jarosz, E. (2017). Dziecko i dzieciństwo – pejzaż współczesny. Rzecz o badaniach nad dzieciństwem. Pedagogika Społeczna, 64/2, 57–81.
• Jarosz, E. (2018). Partycypacja społeczna dzieci – szkic z rozwoju interdyscyplinarnego dyskursu. W: M. Michalak (red.), Prawa dziecka wczoraj, dziś i jutro – perspektywa korczakowska, t. 2 (s. 285–303). Warszawa: Rzecznik Praw Dziecka
• Kiereś, B. (2010). Podstawy antropologiczne pedagogiki personalistycznej. W: M. Nowak, P. Magier, J. Szewczak, (red.), Antropologiczna pedagogika ogólna (s. 95–102). Lublin: Gaudium.
• Kiereś, B. (2015). U podstaw pedagogiki personalistycznej. Filozoficzny kontekst sporu o wychowanie. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Kiereś, B. (2016). Personalizm w pedagogice. Polska Myśl Pedagogiczna, 2(2), 271–281.
• Kunowski, S. (2000). Problematyka współczesnych systemów wychowania. Kraków: Impuls.
• Łopatka, A. (2000). Dziecko. Jego prawa człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze Iris.
• Matyjas, B. (2003). Dzieciństwo w rodzinie bezrobotnych w środowisku małego miasta (na przykładzie Pińczowa). Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej.
• Matyjas, B. (2008). Dzieciństwo w kryzysie. Etiologia zjawiska. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Matyjas, B. (2012). Dzieciństwo na wsi. Warunki życia i edukacji. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
• Matyjas, B. (2017). Topos dzieciństwa wielkomiejskiego. Warunki socjalizacyjno-edukacyjne dzieci w wieku szkolnym. Warszawa: Difin.
• Milerski, B., Śliwerski, B. (red.). (2000). Leksykon PWN. Pedagogika. Warszawa: PWN.
• Nowak, M. (1996). O pedagogikę wrażliwą na osobę i wspólnoty osób. Roczniki Nauk Społecznych, 24 (2), 31–52.
• Nowak, M. (1998). Ku nowej edukacji zorientowanej na osobę. W: B. Śliwerski (red.), Pedagogika alternatywna – dylematy teorii i praktyki (s. 115–130). Kraków: Impuls.
• Nowak, M. (1999). Podstawy pedagogiki otwartej. Lublin: KUL.
• Nowak, M. (2006). Pedagogika personalistyczna. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.). Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1 (s. 232–247). Warszawa: PWN.
• Nowak, M. (2008). Teorie i koncepcje wychowania. Warszawa: WAiP
• Segiet, K. (2000). Dziecko w wielkim mieście. Poznań: Oficyna Wydawnicza G& P.
• Segiet, K. (2007). Wizja dziecka jako osoby (refleksja antropologiczna i teologiczna). W: K. Segiet (red.), Dziecko i dzieciństwo. W kręgu pytań i poszukiwań teoretyczno-badawczych. Poznań: Książka i Wiedza.
• Segiet, K. (2010). Dziecko i dzieciństwo jako wartość. Chowanna, 34/1, 129–137.
• Segiet, K. (2011). Dziecko i jego dzieciństwo w perspektywie naukowego poznania i doświadczania rzeczywistości. Studium pedagogiczno-społeczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Smolińska-Theiss, B. (1993). Dzieciństwo w małym mieście. Warszawa: Wydawnictwo UW.
• Smolińska-Theiss, B. (1995). Trzy nurty badań nad dzieciństwem. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 10.
• Smolińska-Theiss, B. (2010). Rozwój badań nad dzieciństwem. Chowanna, 34/1, 13–26.
• Smolińska-Theiss, B. (2014). Dzieciństwo jako status społeczny. Edukacyjne przywileje dzieci klasy średniej. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Starnawski, W. (2014). Dwa sposoby uprawiania filozofii w wychowaniu. Seminare, 35(1), 81–87.
• Szczepska-Pustkowska, M. (2009). Kategoria dziecka i dzieciństwa w nowożytnej myśli pedagogicznej. W: D. Klus-Stańska, M. Szczepska-Pustkowska (red.). Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania (s. 79–122). Warszawa: WAiP.
• Szczepska-Pustkowska, M. (2011). Od filozofii dzieciństwa do dziecięcej filozofii życia. Casus władzy (i demokracji). Kraków: Impuls.
• Szczepska-Pustkowska, M. (2012). W stronę filozofii dzieciństwa. Adultystyczna wizja dziecka i dzieciństwa z Arystotelesem w tle. Przegląd Pedagogiczny, 21(1), 35–49.
• Szewczyk, W. (1998). Kim jest człowiek. Zarys antropologii filozoficznej. Tarnów: BIBLOS.
• Sztaba, M. (2011). Troska bł. Jana Pawła II o etyczno-moralne podstawy życia społecznego. Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów.
• Śliwerski, B. (2007). Pedagogika dziecka. Gdańsk: GWP.
• Śliwerski, B. (2012). Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków: Impuls.
• Tyluś, U. (2014). Wprowadzenie do studiowania pedagogiki. Siedlce: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego.
• Wierzbicki, A. (2016). Osoba. W: K. Chałas, A. Maj (red.), Encyklopedia aksjologii pedagogicznej (s. 694–697). Radom: Wydawnictwo POLWEN.
• Wojtyła, K. (1961). Personalizm tomistyczny. Znak, 83, 664–675.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.12775/PCh.2021.008