Przekład intersemiotyczny w ujęciu teoretyków literatury i w praktyce szkolnej

• Authors: Zienkiewicz-Franczak Ewa

Title variants

EN

An intersemiotical example in the approach of literary theorists and in school practice

Abstracts

EN

Aim of research. The aim of the study was to discover the ways In which the metod of intersemiotic translation influences middle school students’ understanding of a literary text. Departing from the reconstruction of Roman Jakobson’s theory on translation possibility and his three types of translation (rewording, translationproper, transmutation), the author of this article focuses on transmutation and finds its application in Polish language teaching methodology. The article starts with the discussion of the theoretical aspect (Seweryna Wysłouch, Maryla Hopfinger), then considers ‘interemiotical translation’ as a teaching method (as in the works of Dorota Karkut, Anna Pilch, Anna Dyduchowa ). Methodology. The subject matter of consideration in this article are the relations between texts and visuals based on student visuals, editor addition and the form of eksphrasis as a specific type of translation. Outcomes. The author proves the method of intersemiotic translation broadens the understanding of a metaphor, enriches reading procedure and furthermore, enables aesthetical education. In the process teacher becomes a guide figure in the world of broadly understood art. Conclusions. Metaphorical identification of similarities, i.e. the idea of intersemiotic translation, enables the development of diverse skills. Despite not being the easiest this method is one of attractive and fruitful potential. The research conducted shows that an encounter with an image was not Only visually stimulating, but also constituted an opportunity to notice the effects of perception, to enrich individual perspective on the world through a juxtaposition with a different one. At the same time the forms of picture drawing can be unusually valuable in teaching Polish as they allow students to establish a more profound connection to the text, to recognize it, or to even understand devices used. The discussed method facilitates both arriving at texts’ meanings and the expression of recipients’ intuitions even In the instances of moderately developed conceptual language.

PL

Cel badań. Celem badania było sprawdzenie, jak metoda przekładu intersemiotycznego wpływa na rozumienie tekstu literackiego przez uczniów gimnazjum. Wychodząc od rekonstrukcji teorii Romana Jakobsona dotyczącej możliwości przekładowej i wyróżnionych przez badacza trzech rodzajów przekładów (rewording, translationproper, transmutation), Autorka skupia się na transmutacji, odnajdując jej zastosowanie w metodyce nauczania języka polskiego. W artykule autorka omawia najpierw aspekt teoretyczny (Seweryna Wysłouch, Maryla Hopfinger), a następnie rozważa „przekład intersemiotyczny” jako metodę nauczania (prace Doroty Karkut, Anny Pilch, Anny Dyduchowej). Metodologia. Przedmiotem rozważań w artykule staną się relacje pomiędzy obrazami i tekstami, zasadzające się na ilustracji uczniowskiej, dodatku edytora i formie ekfrazy jako szczególnego rodzaju przekładu. Wyniki. Autorka dowodzi, że metoda przekładu intersemiotycznego poszerza rozumienie metafory, wzbogaca tryb lektury, a także umożliwia kształcenie estetyczne; sprawia, że nauczyciel staje się przewodnikiem po świecie szeroko rozumianej sztuki. Wnioski. Metaforyczne wychwytywanie podobieństw – czyli idea przekładu intersemiotycznego – pozwala na kształtowanie wielu różnych umiejętności. Nie jest to droga łatwa, ale może okazać się atrakcyjna i owocna. Z przeprowadzonych badań wynika, że spotkanie z obrazem stało się dla uczniów nie tylko zabawą dla wzroku, ale także okazją do notowania efektów postrzegania, wzbogacania własnej wizji świata przez zestawienie jej z innym sposobem widzenia. Z kolei formy rysowania ilustracji mogą bardzo przydatne w kształceniu polonistycznym, ponieważ umożliwiają one uczniom zadomowienie się w dziele i jego rozpoznawanie, a niekiedy głębsze wnikanie w tworzywo artystyczne. Metoda ta ułatwia uczniom docieranie do znaczeń utworu, a także wyrażanie odbiorczych intuicji, nawet wtedy, gdy istnieje bariera niezbyt wykształconego języka pojęciowego.

Keywords

PL

konkretyzacja, interpretacja, przekład intersemiotyczny, ilustracja, metafora, dydaktyka gimnazjalna, ekfraza

EN

embodiment, interpretation, intersemiotic translation, visuals, metaphor, middle school didactics, eksphrasis

• Publisher: Fundacja Pro Scientia Publica
• Journal: Ogrody Nauk i Sztuk
• Year: 2017
• Issue: 7
• Pages: 137-148

Dates

published

2017

Contributors

author

Zienkiewicz-Franczak Ewa

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ul. Fredry 10, 61-701 Poznań

References

• Chmiel, M., Herman, W., Pomirska, Z., & Doroszewski, P. (2009). Słowa na czasie. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy drugiej gimnazjum. Warszawa: Wydawnictwo Nowa Era.
• Chmiel, M., Herman, W., Pomirska, Z., & Doroszewski, P. (2010). Słowa na czasie. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy trzeciej gimnazjum. Warszawa: Wydawnictwo Nowa Era.
• Dobrowolski, T. (1980). Wit Stwosz. Ołtarz Mariacki. Epoka i środowisko. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Dyduchowa, A. (1988). Metody kształcenia sprawności językowej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSiP.
• Dziadek, A. (2011). Obrazy i wiersze. Z zagadnień interferencji sztuk w polskiej poezji współczesnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Gogler, P. (2006). Poezja Zbigniewa Herberta w świecie sztuk pięknych. Pamiętnik Literacki(1), strony 79-106.
• Grodecka, A. (2008). Poeci patrzą...obrazy, wiersze, komentarze. Warszawa: Wydawnictwo Piotra Marciszuka STENTOR.
• Grodecka, A. (2008). Wstęp. W D. Heck (Red.), Interakcje sztuk: literatura, malarstwo, ekfraza (strony 14-16). Wrocław: Wydawnictwo Gajt.
• Grodecka, A. (2009). Wiersze o obrazach. Studium z dziejów ekfrazy. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Grodecka, A. (2013). Odczuwanie obrazu. O kształtowaniu odbioru sztuki w wieku wczesnoszkolnym. Edukacja Humanistyczna. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny, 9-10, strony 237-247.
• Herbert, Z. (1992). Wit Stwosz: Uśnięcie NMP. W Z. Herbert, Elegia na odejście (str. 27). Wrocław: Wydawnictwo a5.
• Jabłoński, R. M. (1998). Liryk estety i mistyka. Szkolna interpretacja wiersza Zbigniewa Herberta. Edukacja Humanistyczna(3), strony 77-84.
• Jakobson, R. (1989). O językoznawczych aspektach przekładu. W M. Mayenowa (Red.), W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism (strony 372-381). Warszawa: Wydawnictwo PIW.
• Kaniewski, J. (2008). Nowe "słowo-zaklęcie". O integracji w zreformowanej szkole. Polonistyka(6), strony 6-11.
• Karkut, D. (1999). Metoda przekładu intersemiotycznego w praktyce szkolnej na przykładzie malarstwa i literatury. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie. Seria Filologiczna. Dydaktyka 6(33), strony 17-27.
• Karkut, D. (2005). Wykorzystanie metody przekładu intersemiotycznego w szkole średniej na przykładzie opisu obrazu. W Z. Uryga, & M. Sienko (Redaktorzy), Kształcenie sprawności językowej i komunikacyjnej: obraz badań i działań dydaktycznych (strony 159-170). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Kostkiewiczowa, T. (2002). Hasło:przekład intersemiotyczny. W J. Sławiński (Red.), Słownik terminów literackich (strony 446-447). Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
• Krzywy, R. (2006). Hasło: ekfraza. W G. Gazda, & S. Tynecka-Makowska (Redaktorzy), Słownik rodzajów i gatunków literackich (str. 197). Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Kur, E. M. (2010). Ekfrazy Elizy Piotrowskiej dla młodego (i nie tylko) czytelnika. Spotkania Humanistyczne(1), strony 107-110.
• Leśmian, B. (1920). Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze. Łąka. Warszawa. Pobrano grudzień 28, 2016 z lokalizacji https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/laka-w-malinowym-chrosniaku-wyszlo-z-boru.pdf
• Mikołajczak, M. (2004). Estetyka i epifania. O wierszu "Wit Stwosz: Uśnięcie NMP" Zbigniewa Herberta. W A. Tomecka-Mirek (Red.), Piękno materialne. Piękno duchowe. Materiały z konferencji 19-21 maja 2003 (strony 409-418). Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie.
• Muszyńska, M. (1999). Metafory w edukacji prymarnej. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Pilch, A. (2004). Problemy integracji literatury i malarstwa w szkole. Nauka czytania obrazu. W A. Janus-Sitarz (Red.), Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury (strony 197-209). Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Pilch, A. (2012). Doskonalenie warsztatu interpretatora tekstu. Intersemiotyczne lekcje czytania i interpretacji. W A. Janus-Sitarz (Red.), Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty (strony 237-253). Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Przerwa-Tetmajer, K. (1894). Melodia mgieł nocnych (Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym). Poezje. Seria Druga. Warszawa. Pobrano grudzień 28, 2016 z lokalizacji http://literat.ug.edu.pl/tetmajer/026.htm
• Sławiński, J. (2002). Hasło: ekfraza. W J. Sławiński (Red.), Słownik terminów literackich (str. 122). Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
• Uryga, Z. (1996). Godziny polskiego. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wantuch, W. (2005). Aspekty integracji w nauczaniu języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
• Wysłouch, S. (1994). Literatura a sztuki wizualne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wysłouch, S. (2007). Ekfraza czy przekład intersemiotyczny? W T. Mizerkiewicz, & A. Stankowska (Redaktorzy), Od tematu do rematu:przechadzki z Balcerzanem (strony 489-503). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Zagajewski, A. (2010). Opisy obrazów. W A. Zagajewski, Wiersze wybrane (str. 223). Kraków: Wydawnictwo a5.
• Żuchowska, W. (1998). Szansa w metodzie. Nowa Polszczyzna(2), strony 3-5.

Identifiers

DOI

10.15503/onis2017.137.148

ISSN

2084-1426