Obraz Józefa w polskich kolędach i pastorałkach (na przykładzie tekstów zebranych przez ks. Michała M. Mioduszewskiego)

• Authors: Serafin Aleksandra

Title variants

The portrait of St. Joseph in Polish Christmas carols and pastorals (based on texts collected by a priest Michał M. Mioduszewski)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest rozważenie kulturowego i tekstowego profilu św. Józefa. Obraz został zrekonstruowany na podstawie tekstów kolęd i pastorałek zebranych przez księdza M.M. Mioduszewskiego w XIX wieku. Zbiór zawiera 340 utworów, ale postać św. Józefa pojawia się tylko w 72 z nich. Jego wizerunek, który został utrwalony w niniejszym tomie, oparty jest na przekazach ewangelicznych, a rozwijany przez apokryfy i opisy mężczyzny zaczerpnięte z polskiej tradycji ludowej. Obraz Józefa został zawężony do podstawowych profili, określonych dwoma – najogólniej rzecz biorąc – rolami: „starca” i „głowy rodziny”. Bliski jest on polskim realiom. Mężczyzna przedstawiony został jako siwy, ubogi starzec i mąż, który opiekuje się swoją żoną Maryją i przybranym Synem Jezusem. Rozwinięcie i uszczegółowienie tych przedstawień zawarte zostało w kolędach i pastorałkach.

EN

The aim of the article is to consider the cultural and textual profile of St. Joseph. The picture of him was reconstructed based on the texts collected by a priest M.M. Mioduszewski in the 19th century. Even though the collection includes 340 songs, the figure of St. Joseph appears only in 72 carols. Perception of St. Joseph was based on the evangelic text and extended thanks to introduction of Apocryphal and depictions of the Saint taken from the Polish folk traditions. The description of Joseph was narrowed down to the basic profiles – roles: ‘the old man’ and ‘the head of the family’. St. Joseph is close to authentic Polish realities. He appears as an old, grey-haired, poor man who takes care of his wife Mary and the adopted son Jesus. The development and detailing of the described profiles has been concluded in particular carols and pastorals.

Keywords

PL

św. Józef; kolędy; starzec; ojciec; kulturowy obraz świata; tekstowy obraz świata

EN

St. Joseph; christmas carols; old man; father; the cultural image of the world; the textual image of the world

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2017
• Volume: LXIV
• Pages: 275-287

Dates

published

2017

Contributors

author

Serafin Aleksandra

• Katedra Lingwistyki Kulturowej i Socjolingwistyki, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński

References

• Barbagli Pietro, 1997, Święty Józef w Ewangelii. Z włoskiego tłumaczył O. E. Hebda OCD, Wydawnictwo OO. Karmelitów Bosych, Kraków.
• Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Bartnik Czesław Stanisław, 2003, Matka Boża, Standruk, Lublin. Bielińska-Gardziel Iwona, 2006, Ojciec, w: Jerzy Bartmiński, red., Język–wartości–polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 181–186.
• Borejszo Maria, 2010a, Obraz świętego Józefa w kolędach polskich XVII i XVIII wieku (na materiale tzw. Kantyczek karmelitańskich), „Poradnik Językowy”, 2, s. 5–15.
• Borejszo Maria, 2010b, Obraz Maryi w kolędach polskich XVII i XVIII wieku (na materiale tzw. „Kantyczek Karmelitańskich), „Slavia Occidentalis”, 67, s. 11–20.
• Borejszo Maria, 2011, Obraz Dzieciątka w staropolskich kolędach i pastorałkach (na materiale tzw., Kantyczek Karmelitańskich z XVII i XVIII wie-ku), „Prace Filologiczne”, 62, s. 61–84.
• Bosak Pius Czesław, 2010, Postacie Biblii. Słownik – konkordacja, Wydawnictwo „W drodze” tom VI, s. 303–311.
• Brownrigg Ronald, 2003, Wszystkie postacie Nowego Testamentu, przełożył R. Stiller, Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 118–120.
• Budrewicz Tadeusz, 1996, Najpiękniejsza kołysanka polska (O „Lulajże, Jezuniu”), w: Tadeusz Budrewicz, Stanisław Koziara, Jan Okoń, red., Z kolę-dą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach sąsiednich, Biblos, Kraków– Tarnów, s. 272–284.
• Cygal-Krupowa Zofia, 2001, Językowy obraz Zosi w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza, w: Zofia Cygal-Krupowa, red., Studia Językoznawcze. Dar przyjaciół i uczniów Zofii Kurzowej, Universitas, Kraków, s. 63–83.
• Kopaliński Władysław, 1990, Słownik symboli, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa.
• Galot Jean, 1997, Święty Józef. Z francuskiego tłumaczyły Siostry Karmelitanki Bose z Zakopanego, Wydawnictwo OO. Karmelitów Bosych, Kraków.
• Kalińska Olga, 2005, Tendencje rozwojowe polskich kolęd bożonarodzeniowych, w: Sebastian Wasiut, Marta Wójcicka, red., Humanista wobec tradycji i współczesności. Prace z etnolingwistyki i logopedii, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 127–136.
• Kreis Hieronim Stanisław, 2004, Święta Rodzina z Nazaretu. Medytacje biblijne, Wydawnictwo WAM, Kraków.
• Matwiej Maria, 2006, Święta Rodzina z Nazaretu, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków.
• Mierzwiński Bronisław, 1988, Istotna rola mężczyzny we wspólnocie życia rodzinnego. Studium teologiczno-pastoralne, cz. 2, [s.n.], Wrocław, s. 76–119.
• Mioduszewski Michał Marcin, 1871, Pastorałki i kolędy z melodyjami czyli Piosnki wesołe ludu w czasie Świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane a przez X.M.M.M. zebrane, u XX. Misyonarzy, Kraków.
• Nowy Testament. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, 2009, opracowanego przez Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Towarzystwa Świętego Pawła, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa.
• Okoń Jan, 1996, Kolęda jako fenomen kultury, w: Tadeusz Budrewicz, Stanisław Koziara, Jan Okoń, red., Z kolędą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach sąsiednich, Biblos, Kraków–Tarnów, s. 21–28.
• Alexander David, Alexander Pat, red., 1996, Przewodnik po Biblii, wyd. 6, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa.
• Ryken Leland, Wilhoit James, Logman III Tremper, red., 2003, Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa.
• Starowieyski Marek, red., 2003, Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie Apokryficzne, cz. 1–2, Wydawnictwo WAM, Kraków.
• Taylor John R., 2001, Kategoryzacja w języku, przełożyła A. Skucińska, Universitas, Kraków.
• Tokarski Ryszard, 2013, Światy za słowami, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.

Identifiers

ISSN

0076-0390