Czerwień – the golden grail of the Polish historiography

• Authors: Bartnicki Mariusz

Title variants

PL

Czerwień – złoty graal polskiej historiografii

RU

Червень - золотой грааль польской историографии

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article focus on the problem of shaping the Polish-Russian borderland in the early Middle Ages, especially the role played by the border town Czerwen in the political competition between of both neighboring authorities. The analysis of source concerning the aforementioned city and the so-called „Czerwienian Gorod” and their confrontation with the latest archaeological research, leads to the conclusion, that Czerwien did not play a key role in the Polish Ruthenian relations, as believed historians, of the end of the 10th and the first decade of the 11th century. The relation of the Tale of Bygone Years about achievements Volodimir I, should be considered not, as the sequence of events that took place during the reign of this ruler, but as a manifestation of historical memory, functioning in Ruthenia on the eleventh and twelfth centuries, achievements which were a kind of certificate justifying the right to rule over given territory of the successors of the mention ruler.

PL

Artykuł podejmuje problematykę kształtowania się pogranicza polsko-ruskiego we wczesnym średniowieczu, a zwłaszcza roli, jaką odgrywał pograniczny gród Czerwień w rozgrywkach politycznych obu sąsiadujących władztw. Analiza przekazów źródłowych dotyczących wspomnianego grodu jak oraz tzw. obszaru „Grodów Czetrwieńskich” i konfrontacja ich z najnowszymi badaniami archeologicznymi, prowadzi do wniosku, że wbrew opinii historiografii nie pełnił on kluczowej roli w relacjach polsko ruskich końca X i pierwszej dekady XI w. Przekaz Powieści Lat Minonych wspominający o zdobyciu Czerwienia przez Włodzimierza I, rozpatrywać należy nie tyle, jako sekwencję wydarzeń jaka miała miejsce za panowania władcy, lecz jako przejaw pamięci historycznej, funkcjonującej w środowisku dworu kijowskiego na przełomie XI i XII stulecia, która była swego rodzaju certyfikatem uzasadniającym panowanie, lub prawo panowania Rurykowiczów nad obszarem ziem nadbużańskich.

RU

В статье рассматриваются проблемы польско-русской границы в раннем средневековье и, в частности, роль пограничного города Червень в политических играх обеих соседних держав. Анализ исходных сообщений относительно указанной крепости и так называемой территории «Городов Червенских и их противостояние новейшим археологическим исследованиям позволяют сделать вывод, что, вопреки мнению историографии, эта территория не играла ключевой роли в польскороссийских отношениях конца 10-го и первого десятилетия 11-го века. Передача Повести временных лет, в котором упоминается о захвате Червеня Влодимиром I, следует рассматривать не столько как последовательность событий, имевших место во времена правления правителя, но как проявление исторической памяти, функционировавшей в среде киевского двора на рубеже XI-XII веков, что было своего рода свидетельством обоснования правления или права Рюриковичей править землями над Бугом

Keywords

EN

Ruthenia; Tale of Bygone Years; Galician–Volhynian Chronicle; Vladimir I, Czerwen; Cherven Cities (Cherven Grods)

PL

Ruś; Kronika halicko-włodzimierska; Powieść Lat Minionych; Włodzimierz I; Czerwień; Grody Czerwieńskie

RU

Русь; Летопись Галицко-Владимирский; Повесть временных лет; Владимир I; Червень; Червеньские Города

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Wschodni Rocznik Humanistyczny
• Year: 2019
• Volume: XVI (2019)
• Issue: 3: Rzeczpospolita i Wschód, pod red. Artura Góraka
• Pages: 7-20

Dates

published

2019

Contributors

author

Bartnicki Mariusz

• Maria Curie-Sklodowska University

References

• Baliński M., Starożytna Polska, t. II, Warszawa 1845, s. 1187.
• Barsov’ N., Materiały dla istoriko- geografičeskago Slovarja Rossii, Wil’na 1865.
• Bartnicki M., Władca i poddani w historiografii ruskiej XI-XIII wieku , Lublin 2015.
• Čerepnin L. V., Povest’ vremennych let ee redakcji i predšestvujušče ej letopisnyje svody, „Istoričeskije zapiski”, 25, 1948.
• Chodakovskij D., Puti soobščenija w drievniej Rossii, „Russkij Istoričeskij Sbornik”, t. 1, 1838.
• Czarnowski S., Podział przestrzeni i jej rozgraniczenie w religii i magii, Warszawa 1939 (odbitka z Przeglądu Socjologicznego, t. VII, 1939)
• Banaszkiewicz J., Jedność porządku przestrzennego, społecznego i tradycji początków ludu. (Uwagi o urządzeniu wspólnoty plemienno-państwowej u Słowian, [w:]Takie sobie średniowieczne bajeczki, Kraków 2012.
• Dobrowolski R., Rodzik J., Mroczek P, Zagórski P., Bałaga K., Wołoszyn M., Dzieńkowski T., Hajdas I, Fedorowicz S., Environmental conditions of settlement in the vicinity of the mediaeval capital of the Cherven Towns (Czermno site, Hrubieszów Basin, Eastern Poland), Quaternary International 493 (2018).
• Dzieńkowski T. „Poleskie” pogranicze kulturowe w XI-XIII wieku.[W:] Badania archeologiczne na Polesiu Lubelskim, red. E. Banasiewicz-Szykuła. „Skarby z Przeszłości” 8 Lublin 2006.
• Dzieńkowski T. , Plemienne grody wschodniej Lubelszczyzny. Miejsca władzy, obrony i kultu? Wybrane przykłady, [w:] Słowianie w dorzeczu Bugu, red. J. Libera, Łęczna 2008.
• Florek M., Problematyka „Grodów Czerwieńskich”w: Słowianie w dorzeczu Bugu, red. J. Libera, Łęczna 2008.
• Fokt K., Zagadka plemion znad Bugu, Sanu, Dniestru i Styru, Przegląd Historyczny 95, 2004.
• Franklin S. , Borrowed Time: Perceptions of the Past in twelfth-Century Rus’. [w:] Perception of the Past in Twelfth Century Europe, ed. P. Magdalino, Lonodon 1992.
• Franklin S., Writing, Society and Culture in Early Rus’ c. 950-1300, Cambridge 2004.
• Grekow B. Walka Rusi o stworzenie własnego państwa. – Warszawa, 1951.
• Gruševs’kij M., Istorija Ukraȉni –Rusi, t. 1, Do počatku XI v,.Kiȉv 1991.
• Gurba J., Wczesnośredniowieczny Czerwień i Grody Czerwieńskie na pograniczu polsko-ruskim. w: Geograficzne problemy pogranicza Europy Zachodniej i Wschodniej, red. H. Maruszczak, Z. Michalczyk .Lublin 2004.
• Gurba J., Gajewski L.Z najnowszych badań nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem Lubelszczyzny. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, sec. F,32 1977
• Gurba J., Problematyka „Grodów Czerwieńskich”. „Rocznik Tomaszowski” 1, 1983.
• Gurba J., Urbański A., Nowe materiały do datowania drewnianych konstrukcji zespołu grodowego „Czerwień” w Czermnie nad Huczwą. „Archeologia Polski Środkowowschodniej” 3 1998.
• Hoczyk-Siwkowa S. Małopolska połnocno-wschodnia w VI-X wieku. Struktury osadnicze. Lublin 1999.
• Iliade M.,Traktat o historii religii, Warszawa 1993.
• Istrin M. , Zamečanija o načale russkago letopisanija (Po powodu izsledovanij A. A. Šachmatova v’ oblasti drevnierusskoj letopisi, Izviesta otdiela Russkogo Jazyka i Slovesnosti Rossijskoj Akademii Nauk, t.XXVII, L 1923, 1924.
• Jakimowicz R., Szlak wyprawy kijowskiej Bolesława Chrobrego w świetle archeologii „Rocznik Wołyński.”, t.3., Równe 1934.
• Jusupović A., „Червенъ и ины грады” or „гроды Червеньскыя”? History of the domain of Cherven’ in the written record (9th-13th cc.), [w:] From Cherven’ Towns to Curzon Line. The lands on the Middle Bug during the Middle Ages and the historiographic perspective on the formation of Poland’s eastern border, 18th-21st centuries. Od Grodów Czerwieńskich do linii Curzona. Dzieje środkowego Pobuża w wiekach średnich oraz postrzeganie formowania się wschodniej granicy Polski w historiografii XVIII-XXI w ., t. 1, U Źródeł Europy Środkowo-Wschodniej = Frühzeit Ostmitteleuropas, t. 3, cz. 1, , red. M. Wołoszyn, Kraków 2017.
• Kętrzyński W., Granice Polski w X wieku, Kraków 1892.
• Kollinger K., Polityka wschodnia Bolesława Chrobrego (992-1025), Rzeszów 2014
• Korduba M. Stosunki polsko-ukraińskie w w. X–XIII , „ Sprawy Narodowościowe”, t.7, nr 6, Warszawa 1933.
• Koroljuk W. D., Zapadnyje slavjane i Kievskaja Rus’ w X-XI ww., Moskva 1964.
• Kotlarczyk J., Grody Czerwieńskie a karpacki system obronny pod Przemyślem we wczesnym średniowieczu. „Acta Archaeologica Carpathica” 11, 1970.
• Kowalczyk E., Systemy obronne wałów podłużnych we wczesnym średniowieczu na ziemiach polskich. Wrocław 1987.
• Krąpiec M., Wyniki analizy dendrochronologicznej prob drewna dębowego z Czermna. „Archeologia Polski Środkowowschodniej” 3, 1998.
• Krzywicka V., Lokalizacja Czerwienia i Grodów Czerwieńskich, „Region Lubelski”, 5(7), 1991/1993.
• Kuczyński S. M. , O wyprawie Włodzimierza I ku Lachom na podstawie wzmianki z roku 981 w „Opowieści Lat Doczesnych” , [w:] Studia z dziejów Europy Wschodniej X-XII w., Warszawa 1965.
• Kürbis B., O założeniach i metodzie edycji historycznych i literackich, [w:] tejże, Cztery eseje o źródłoznawstwie, Poznań 2007.
• Labuda G., Mieszko I. – Wrocław; Warszawa; Kraków, 2002.
• Labuda G.., Studia nad początkami państwa polskiego, T. II, Poznań 1988.
• Lalik T. , Sandomierz w świetle źródeł pisanych, [w:] Sandomierz, badania 1963-1973, t. 1., pod red. S. Tabaczyńskiego, Warszawa 1993.
• Lichačev D. S, Kommentarii [w:] Powest’ vremiennych let, 2-wyd., Sankt Peterburg 1996.
• Lichačev D. S.., Russkie letopisi i ich kul’turno-istoričeskoje značenie, Moskva-Leningrad 1947.
• Lur’e Ja. S., Obščeruskije letopisi XIV – XV w., Leningrad 1976.
• Łowmiański H., Problematyka historyczna Grodów Czerwieńskich , Kwartalnik Historyczny, R. 60, z.1, 1953.
• Naruszewicz A. , Historia Narodu Polskiego, t. II, Warszawa 1780.
• Nasonov A. N, .Načalnyje etapy kievskogo letopisanija i svjazi s razvitjem drevnierusskogo gosudarstva, Problemy Istočnikovedenija, 7, 1959.
• Nazarenko A. V.,, Drevnjaja Rus’ na meždunarodnych putjach,Meždisciplinarnye očerki kul’turnych, torgovych, političeskich svjazej IX-XII vv.., Moskva 2001.
• Parczewski M, Problem Lędzian a kształtowanie się polsko-ruskiej rubieży etnicznej, [w:] Civitas Schinesghe cum pertinentiis, red. W. Chudziak, Toruń 2003.
• Pašuto V. T.,, Vnešnijaja polityka Drevnej Rusi, Moskwa. 1968.
• Poppe A., Gród Wołyń: z zagadnień osadnictwa wczesno-średniowiecznego na pograniczu polsko-ruskim, Studia Wczesnośredniowieczne t.4, Wrocław- Warszawa 1958.
• Poppe A., U źródeł postępowej historiografii szlacheckiego rewolucjonizmu: Zorian Dołęga Chodakowski (1784-1825), „Kwartalnik Historyczny”, r 62, z. 2, 1955.
• Poppe A., A. A Šachmatov i spornyje načala russkogo letopisanija, Drevnjaja Rus’. Voprosy Medievistiki” 3, 2008.
• Rybakov B. A., Ostromirova Letopis’, „Voprosy Istorii”, 10, 1956.
• Šachmatov A. A., Kievskij načalnyj svod 1095 g. [w:] Sbornik statej i materialov, Moskva-Leningrad 1947.
• Šachmatov A. A., O načalnom kievskom letopisnom svode, [w:] Čtenija w Imperatorskom Obščestvie Istorii i Drevnostej Rossijskich pri Moskovskom Universitete, kn. 3, 1897.
• Šachmatov A. A., Predislovie k’ Načalnomu Kievskomu svodu i Nestorova letopis, [w:] Izviestija Otdelenija russkogo jazyka i slovesnosti, Т. 13. Кn. 1. 1908.
• Šachmatov A. A., Razyskanija o drevnejšich russkich letopisnych svodach. Sankt Peterburg 1908.
• Šachmatov A. A., ,Povest’ vremennych let, Petersburg 1916.
• Slovar’ knižnikov i knižnosti drevnej Rusi XI –pervaja polovina XIV w, wyd. D. S. Lichačev, t. 1, Leningrad 1987.
• Sołoviev S. M., Istorija Rossii s drevniejšich vriemien, t. I. Moskwa 1851.
• Tabaczyński S., Materiały kopalne w narracji historycznej o początkach i rozwoju ośrodka grodowo-miejskiego w Sandomierzu[w:] Sandomierz Badania 1969-1973, red. S. Tabaczyński , t. 2, 1996.
• Timberlake A., Redaction of the Primary Chronicle [w:] Russkij jazyk v naućnom osveśćenii, t I, Moskva 2001.
• Tołočko A., Očerki načal’noj Rusi, Kiev-Sankt Peterburg 2015.
• Vilkul V. T. , Novgorodskaja pervaja letopis’ i Načal’nyj svod, XI, Cambridge, Massachusetts, t. 11
• Vilkul V. T., Tolkovaja Palela i Poviest’ vremennych let. Sjužet o „rozdelenii jazyk”, Ruthenica, t. 6, 2007.
• Wasilewski T., Dulebowie – Ledzianie – Chorwaci: Z zagadnień osadnictwa plemiennego i stosunków politycznych nad Bugiem, Sanem i Wisłą w X w., „Przegląd Historyczny”, t. 62, nr 2, 1976.
• Widajewicz J., Południowo-wschodnie kresy Polski w X i XI w. – Poznań, 1937.

Identifiers

DOI

10.36121/mbartnicki.16.2019.3.007