Subjectivity squared. On the Similarity between the Methodological Postulates of Alfred Schütz and Florian Znaniecki regarding Christian Pedagogy

• Authors: Waga Leszek

Title variants

PL

Podmiotowość podniesiona do kwadratu. O podobieństwie między metodologicznymi postulatami Alfreda Schütza and Floriana Znanieckiego w odniesieniu do pedagogiki chrześcijańskiej

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

‘Subjectivity squared’ is a category from the field of methodology, created by the author of this article for the purpose of these analyses, referring to a certain structural aspect of social research procedure, manifested in different positions and conceptions of the humanistic and social scientists. This aspect is manifested primarily in concurrent consideration of the subjectivity of people studied (individuals, groups, and entire communities) and the researchers intertwined with those studied under various relationships. The term ‘second-degree subjectivity’ refers to two other concepts. The first is Schütz’ phrase concerning the ‘second-degree subjectivity’. The author of the second is Szacki – a Polish sociologist, and the author of a well-known and extensive monograph on the history of sociological thought who, in his analysis of Znaniecki’s work, used the term ‘humanistic coefficient squared’ (in maths, a value squared is a second-degree value). The main purpose of the present article is to show the special importance of subjectivity in the concepts of Schütz and Znaniecki’s humanistic and social research in the context of the subject matter of the interest and the tasks of Christian pedagogy. These considerations have been made based on the assumption of the method of a logical analysis, reconstruction and codification of research activities and their codification, as well as the analysis and criticism of the source literature. This article discusses metatheoretical and methodological problems. The first two sections present selected postulates of the concept of humanistic and social studies in relation to the aspect of the role of subjectivity highlighted in them: the first one being Schütz’ postulates, while the second is Znaniecki’s postulates. The third section deals with similarities between selected components of Schütz and Znaniecki’s social sciences concepts to identify the category of ‘subjectivity squared’ in these concepts. The last section is an attempt to answer the question of to what degree Schütz and Znaniecki’s concepts may influence theoretical and methodological studies of contemporary Christian pedagogy concerning the theme of subjectivity. The attempt to show the similarities in both of these concepts is related to Christian pedagogy in two dimensions: theoretical and metatheoretical. As per the theoretical dimension, the title category of ‘subjectivity squared’ falls into the (methodological) postulates of Christian pedagogy. As per the second, i.e. the metatheoretical dimension, this comparison can be considered as a task of Christian pedagogy, since one of its objectives is the search for elements which integrate scientific cognition.

PL

„Podmiotowość podniesiona do kwadratu” to kategoria z zakresu metodologii utworzona przez autora tego artykułu na potrzeby niniejszych analiz, odnosząca się do pewnego strukturalnego aspektu procedury badań społecznych, obecnego w różnych stanowiskach i koncepcjach przedstawicieli nauk humanistycznych i społecznych. Aspekt ten uwidacznia się przede wszystkim w jednoczesnym uwzględnieniu podmiotowości badanych ludzi (jednostek, grup i całych społeczności) i badaczy, powiązanych różnymi relacjami z badanymi. Termin „podmiotowość drugiego stopnia” odwołuje się do dwóch innych sformułowań. Pierwszym jest określenie A. Schütza o „podmiotowości drugiego stopnia”. Autorem drugiego jest J. Szacki – polski socjolog, autor znanej i obszernej monografii z zakresu historii myśli socjologicznej – który analizując twórczość F. Znanieckiego, użył sformułowania „współczynnik humanistyczny podniesiony do kwadratu” (w matematyce wielkość podniesiona do kwadratu, czyli do potęgi drugiej, jest wielkością drugiego stopnia). Głównym celem artykułu jest ukazanie szczególnego znaczenia podmiotowości w koncepcjach badań humanistycznych i społecznych A. Schütza i F. Znanieckiego, w kontekście przedmiotu zainteresowań i zadań pedagogiki chrześcijańskiej. Rozważania są przeprowadzone w oparciu o założenia metody logicznej analizy i rekonstrukcji czynności badawczych oraz ich kodyfikacji, a także metody analizy i krytyki literatury źródłowej. Niniejszy artykuł podejmuje problemy metateoretyczne i metodologiczne. Dwa pierwsze punkty prezentują odpowiednio wybrane postulaty koncepcji badań humanistycznych i społecznych A. Schütza i F. Znanieckiego w aspekcie eksponowanej w nich roli podmiotowości. W punkcie trzecim są ukazane podobieństwa pomiędzy wybranymi elementami tych koncepcji. W ostatnim punkcie podjęta jest próba odpowiedzi na pytania, w jakim stopniu koncepcje A. Schütza i F. Znanieckiego mogą być inspiracją dla badań współczesnej pedagogiki chrześcijańskiej, odnoszących się do problematyki podmiotowości. Przedsięwzięcie wskazywania podobieństw w obu koncepcjach ma związek z pedagogiką chrześcijańską w dwóch wymiarach: teoretycznym i metateoretycznym. W wymiarze teoretycznym tytułowa kategoria „podmiotowości podniesionej do kwadratu” wpisuje się w postulaty (metodologiczne) pedagogiki chrześcijańskiej. W wymiarze metateoretycznym porównywanie to można uznać za zadanie własne pedagogiki chrześcijańskiej, której jednym z celów jest poszukiwanie elementów integrujących poznanie naukowe.

Keywords

EN

subjectivity; Christian pedagogy; Alfred Schütz; Florian Znaniecki; integration of knowledge

PL

podmiotowość; pedagogika chrześcijańska; Alfred Schütz; Florian Znaniecki; integracja wiedzy

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Paedagogia Christiana
• Year: 2019
• Volume: 2/44
• Pages: 175-193

Contributors

author

Waga Leszek

• The University of Opole

References

• Bachtin, Michaił. Estetyka twórczości słownej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
• Bartnik, Czesław S. Romano Guardini. Metoda witalistyczno–fenomenologiczna. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski, 1990.
• Bernstein, Richard J. The Restructuring of Social and Political Theory. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1995.
• Dziaczkowska, Lucyna. “Czyn jako zasada organizująca rozumienie kategorii podmiotu i podmiotowości w pedagogice”. Roczniki Pedagogiczne 1 (2012): 5–19.
• Gara, Jarosław. Od filozoficznych podstaw wychowania do ejdetycznej filozofii wychowania. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2009.
• Giddens, Anthony. New Rules of Sociological Method. A Positive Critique of Interpretative Sociologies. Cambridge: Polity Press, 2007.
• Goriszowski, Włodzimierz. Podstawy metodologiczne badań pedagogicznych. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, 2006.
• Górska, Lucyna. Podmiot i podmiotowość w wychowaniu. Studium w perspektywie poznawczej pedagogiki integralnej. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2008.
• Grathoff, Richard. “Codzienność i świat przeżywany jako przedmiot fenomenologicznej teorii społecznej”. In: Fenomenologia i socjologia. Zbiór tekstów, ed. Zdzisław Krasnodębski, 426–457. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
• Hałas, Elżbieta. “From the Methodological Note to the Method of Sociology: Florian Znaniecki’s Role in the Methodological Debate in Interwar American Sociology”. In: Transatlantic Voyages and Sociology. The Migration and Development of Ideas, ed. Cherry Schrecker, 177–191. Surrey: Ashgate, 2010.
• Hałas, Elżbieta. “Wstęp do wydania polskiego”. In: Florian Znaniecki, Metoda socjologii, 7–28. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
• Hałas, Elżbieta. Znaczenia i wartości społeczne. O socjologii Floriana Znanieckiego. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1991.
• Jankowska, Dorota. “Teoria wiedzy i nauki Floriana Znanieckiego – w świetle współczesnych dyskusji nad możliwościami naukowego poznania”. In: Rozwój pedagogiki ogólnej. Inspiracje i ograniczenia kulturowe oraz poznawcze, ed. Andrzej Bogaj, 182–190. Warszawa-Kielce: Akademia Świętokrzyska im. J. Kochanowskiego w Kielcach – Wydawnictwo Instytutu Badań Edukacyjnych w Warszawie, 2001.
• Kamiński, Stanisław. Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1992.
• Krasnodębski, Zdzisław. “O związkach fenomenologii i socjologii. Wprowadzenie”. In: Fenomenologia i socjologia. Zbiór tekstów, ed. Zdzisław Krasnodębski, 7–51. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
• Magier, Piotr. Metateoria pedagogiki chrześcijańskiej. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2019.
• Mandes, Sławomir. Świat przeżywany w socjologii. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.
• Merleau-Ponty, Maurice. Phenomenology of Perception. New York: Humanities Press, and London: Routledge & Kegan Paul, 1962.
• Nowak, Marian. “Między wiedzą naukową a mądrością w pedagogice – w obszarze filozofii wychowania”. Studia Paedagogica Ignatiana 1 (2016): 19–38. http://dx.doi.org/10.12775/SPI.2016.1.001
• Nowak, Marian. “Pedagogika chrześcijańska: jej podstawy, rozwój i aktualny stan”. Rocznik Pedagogiczny (2004): 37–58.
• Nowak, Marian. “Podmiotowość – jej znaczenie i wartość w pedagogice chrześcijańskiej”. Paedagogia Christiana 2 (2009): 11–23.
• Nowak, Marian. “Podstawy pedagogiki jako ogólna personalistyczna teoria rzeczywistości wychowania”. In: Pedagogika ogólna a filozofia nauki. Wybrane problemy poznawcze i konteksty dydaktyczne, ed. Andrzej Pluta, 37–59. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, 1997.
• Nowak, Marian. Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2000.
• Nowak, Marian. “Wychowanie religijne w pedagogice katolickiej XX wieku”. Paedagogia Christiana 1 (2001): 43–69.
• Palka, Stanisław. “Problemy badawcze w pedagogice a praktyka badawcza pedagogów”. In: Praktyka badań pedagogicznych, ed. Teresa Bauman, 61–68. Kraków: Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2013.
• Rynio, Alina. “Integralne wychowanie”. In: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, eds. Krystyna Chałas, Adam Maj, 440–448. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2016.
• Schütz, Alfred. “Common-sense and scientific interpretation of human action”. Philosophy and Phenomenological Research 1 (1953): 1–38.
• Schütz, Alfred. “Phänomenologie und die Sozialwissenschaften”. In. Gesammelte Aufsätze. Band: 1: Das Problem der sozialen Wirklichkeit, ed. Alfred Schütz, 136–161. Den Haag: Martinus Nijhoff, 1971.
• Schütz, Alfred. “Phenomenology of the Social Sciences”. In: Philosophical Essays in Memory of Edmund Husserl, ed. Marvin Farber, 164–186. Cambridge: Harvard University Press, 1940.
• Schütz, Alfred. “Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania”. In: Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, vol. 1, ed. Edmund Mokrzycki, 137–192. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984.
• Szacki, Jerzy. Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
• Szacki, Jerzy. “Obiektywizm i subiektywizm w socjologii”. In: Dylematy historiografii idei oraz inne szkice i studia, ed. Jerzy Szacki, 167–217. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991.
• Śleziński, Krzysztof. “Uwagi o niewspółmierności w badaniach pedagogicznych”. Przegląd Badań Edukacyjnych 1 (2018): 159–172. http://dx.doi.org/10.12775/PBE.2018.009
• Tiryakian, Edward A. “Durkheim i Husserl, czyli porównanie ducha pozytywizmu z duchem fenomenologii”. In: Fenomenologia i socjologia. Zbiór tekstów, ed. Zdzisław Krasnodębski, 186–216. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
• Thompson, John B. Studies in the Theory of Ideology. Berkeley-Los Angeles: University of California Press, 1984.
• Wachowski, Marian. “Polemika. Dyskusja z P. I. Steinem o «Sztuce wychowania» dr. Jeleńskiej”. Kwartalnik Pedagogiczny 4 (1931): 388–390.
• Waga, Leszek. Rola doświadczenia w tworzeniu wiedzy pedagogicznej. Lublin: typescript KUL, 2016.
• Waga, Leszek. “Typologies of the Understanding of the Experience Notion in Pedagogy”. Przegląd Badań Edukacyjnych 1 (2019): 149–160. http://dx.doi.org/10.12775/PBE.2019.008
• Wocial, Jerzy. “Wartość wobec rzeczy w filozofii Floriana Znanieckiego”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej (1975): 211–237.
• Znaniecki, Florian. “Elementy rzeczywistości praktycznej”. In: Pisma filozoficzne, vol. 1: „Myśl i rzeczywistość” i inne pisma filozoficzne, ed. Florian Znaniecki, 77–112. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987.
• Znaniecki, Florian. Nauki o kulturze. Narodziny i rozwój. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.
• Znaniecki, Florian. “Psychologia czy socjologia?”. In: Jerzy Szacki, Znaniecki, 246–280. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986.
• Znaniecki, Florian. The Method of Sociology. New York: Rinehart & Company, 1934.
• Znaniecki, Florian. Wstęp do socjologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.

Identifiers

DOI

10.12775/PC h.2019.048