O głównych dylematach filozofii twórczości. Ujęcie syntetyczne z uwzględnieniem badań współczesnych

• Authors: Chylińska Monika

Title variants

EN

On the Main Dilemmas of the Philosophy of Creativity: A Synthetic View of the Contemporary Research

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Współcześnie filozoficzne studia nad ludzką twórczością nie zamykają się jedynie na opisie życiorysów geniuszy i na estetycznych analizach oryginalnego wytworu. Wraz z poszerzeniem granic pojęcia creatio, rozumianego obecnie często jako uniwersalna ludzka potencjalność tworzenia (kreatywność), rozszerzyło się też pole możliwych analiz do podjęcia w ramach kiełkującej dopiero dziedziny filozofii twórczości. Pojawiły się też jednocześnie nowe dylematy do rozwiązania. W niniejszym tekście pokazuję ową różnorodność i problematyczność współczesnych badań nad fenomenem twórczości poprzez (1) wymienienie głównych opozycyjnych głosów w dzisiejszych analizach, a także (2) przez opisanie obecnie wiodących kierunków studiów podejmowanych wokół tego zagadnienia. Podniesione zostaną tutaj m.in. takie problematyczne kwestie jak: egalitarność vs. elitarność twórczości, miejsce świadomości i racjonalności w procesie twórczym, natura twórczości naukowej, perspektywa międzykulturowa w badaniach nad kreatywnością, naturalizowanie ludzkiej twórczości czy też rola wyobraźni oraz dziecięcej zabawy w udawanego w kształtowaniu zdolności twórczych człowieka.

EN

Contemporary philosophical studies on creativity of humans are not narrowed only to the descriptions of the geniuses’ lifes and to the aesthetical analyses of the original artifacts. With the modern extension of the creatio concept (which is now often understood as an universal ability of all men to create), the enlargement of the possible studies to be done in the field od philosophy of creativity have appeared also. At the same time—the new dilemmas to solve have come out. In the present article I show the diversity of contemporary research on the creativity phenomenon by (1) delineating the main opposition voices in this research and by (2) describing some of the leading trends in the field. There will be raised such problematic issues as: elitism vs. egalitarianism of creativity, the place of consciousness and rationality in the creative processes, the nature of the scientific creativity, the intercultural perspective in the research, naturalizing the phenomenon and also the possible functions of the imagination and pretend play in shaping the creative abilities of humans.

Keywords

PL

twórczość; kreatywność; naturalizowanie twórczości; wyobraźnia; zabawa w udawanie

EN

creativity; creativity naturalized; imagination; pretend play

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2016
• Volume: 64
• Issue: 2
• Pages: 109-140

Dates

published

2016

Contributors

author

Chylińska Monika

• Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• Baumeister, Roy F., Brandon J. Schmeichel, i Nathan C. DeWall. „Creativity and Con-sciousness”. W: Elliot S. Paul i Scott B. Kaufman (red.). The Philosophy of Creativity: New Essays, 185–198. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• Blackburn, Simon. „Creativity and Not-So-Dumb Luck”, W: Elliot S. Paul i Scott B. Kaufman (red.). The Philosophy of Creativity: New Essays, 147–156. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• Boden, Margaret. The Creative Mind. Myths and mechanisms. London: Routledge 2004.
• Briskman, Larry. „Creative Product and Creative Process in Science and Art”. W: Michael Krausz, Dennis Dutton, Karen Bardsley (red.), The Idea of Creativity, 17–42. Leiden: Brill, 2009.
• Carruthers, Peter. „Why pretend?”. W: Shaun Nichols (red.). The Architecture of the Imagination, 89–109. Oxford: Oxford University Press, 2006.
• Carruthers, Peter. „Human Creativity: Its Cognitive Basis, its Evolution, and its Connections with Childhood Pretence”. British Journal for the Philosophy of Science 53 (2002): 225-249.
• Chylińska, Monika. „Wprowadzenie do filozofii twórczości. Uwagi pojęciowe – historia idei – perspektywa interdyscyplinarna”. Roczniki Filozoficzne 64 (2016), 2: 79–108 (numer bieżący).
• Chylińska, Monika. „Twórca i jego mózg. O kilku problemach związanych z lokalizacyjnymi teoriami twórczości”. W: Małgorzata Kuśpit, Anna Tychmanowicz i Jolanta Zdybel (red.). Twórczość, kreatywność, innowacyjność. Wybrane zagadnienia, 75–80. Lublin: Wydawnictwo UMCS 2015.
• Chylińska Monika. „Egalitarne podejście do kreatywności we współczesnych badaniach psychologicznych. W: Arkadiusz Gut, Zbigniew Wróblewski (red.). W poszukiwaniu osobliwości natury ludzkiej, 353–361. Lublin: Wydawnictwo KUL 2015.
• Dietrich, Arne. „Who’s afraid of a cognitive neuroscience of creativity?”. Methods 42 (2007): 22–27.
• Elster, Jon. Ulysses Unbound. Studies in Rationality, Precommitment, and Constraints. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
• Freud, Sigmund. „Pisarz i fantazjowanie”. W: tenże. Sztuki plastyczne i literatura, przeł. Robert Reszke, 143–152. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2009.
• Gaut, Berys. „Educating for Creativity”. W: Elliot S. Paul, Scott B. Kaufman (red.). The Philosophy of Creativity: New Essays, 265-287. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• Gaut, Berys. „The Philosophy of Creativity”. Philosophy Compass 5 (2012), 12: 1034–1046.
• Gaut, Berys. „Creativity and Skill”. W: Michael Krausz, Dennis Dutton, Karen Bardsley (red.). The Idea of Creativity, 83–104. Leiden: Brill, 2009.
• Gaut, Berys. „Creativity and Imagination”. W: tenże, Paisley Livingstone (red.). The Creation of Art: New Essays in Philosophical Aesthetics, 148–173. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• Gaut, Berys, i Paisley Livingston. „Introduction: The Creation of Art: Issues and Perspectives. W: ciż (red.), The Creation of Art. New Essays in Philosophical Aesthetics, 1-32. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• Gendler, Tamar S. „Imagination”. W: Edward N. Zalta (red.). The Stanford Encyclopedia of Philosophy (2011), http://plato.stanford.edu/entries/imagination/ (dostęp: 12.10.2015).
• Guilford, Joy P. „Creativity”. American Psychologist 5 (1950): 444–454.
• Guilford, Joy P. „Creativity: Yesterday, Today and Tomorrow”. The Journal of Creative Behavior 1 (1967), 1: 3–14.
• Gut, Arkadiusz P. „Badania rozwojowe i kognitywne nad czytaniem umysłu (mindreadingiem)”. W: Józef Bremer (red.). Przewodnik po kognitywistyce. Kraków: WAM [w druku].
• Gut, Arkadiusz P. „Na czym polega specyficznie ludzki mindreading?”. W: Arkadiusz P. Gut, Zbigniew Wróblewski (red.). W poszukiwaniu osobliwości natury ludzkiej, 59–88. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
• Harre, Rom. „Creativity in Science”. W: Michael Krausz, Dennis Dutton, Karen Bardsley (red.). The Idea of Creativity, 267–292. Leiden: Brill, 2009.
• Hausman, Carl. A Discourse on Novelty and Creation. The Hague: Martinus Nijhoff, 1975.
• Howard-Jones, Paul. Fostering Creative Thinking. Co-constructed insights from neuroscience and education. Bristol: Higher Education Academy, 2008.
• Kampylis, Panagiotis G., i Juri Valtanen. „Redefining Creativity – Analyzing Definitions, Collocations, and Consequences”. Journal of Creative Behavior 44 (2010), 3: 191–214.
• Kant, Immanuel. Krytyka władzy sądzenia, przeł. Jerzy Gałecki, Warszawa: PWN, 2004.
• Kaufman, James C. Kreatywność, przeł. Mieczysław Godyń. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2011.
• Kozielecki, Józef. Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 1997.
• Kronfeldner, Maria: „Creativity Naturalized”. Philosophical Quaterly 59 (2009), 237: 577–592.
• Leslie, Alan. „Pretense and Representation: The Origins of ‘Theory of Mind’”. Psychological Review 94 (1987), 4: 412–426.
• Limont, Wiesława. Analiza wybranych mechanizmów wyobraźni twórczej. Toruń: Wydawnictwo UMK, 1996.
• Lubart, Todd. „Cross-Cultural Perspectives on Creativity”. W: James C. Kaufman, Robert J. Sterngerg (red.). The Cambridge Handbook of Creativity, 265–278. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Martindale, Colin. „Biological bases of creativity”. W: Robert J. Sternberg (red.). Hand-book of creativity, 137–152. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.
• Nęcka, Edward. Trening twórczości. Gdańsk: GWP, 2008.
• Nęcka, Edward. Psychologia twórczości. Gdańsk: GWP, 2003.
• Niu, Weihua, i James C. Kaufman. „Creativity of Chinese and American Cultures: A Synthetic Analysis”. The Journal of Creative Behavior 47 (2013), 1: 77–87.
• Niu, Weihua, i Dan Liu. „Enhancing Creativity: A Comparison Between Effects of an Indicative Instruction ‘to Be Creative’ and a More Elaborate Heuristic Instruction on Chinese Student Creativity”. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts 3 (2009), 2: 93–98.
• Niu, Weihua, i Robert J. Sternberg. „The Philosophical Roots of Western and Eastern Conceptions of Creativity”. Journal of Theoretical and Philosophical Psychology 26 (2006): 18–38.
• Paul, Elliot S., i Scott B. Kaufman. „Introduction”. W: ciż (red.). The Philosophy of Creativity: New Essays, 3-16. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• Perkins, David N. The mind’s best work. Cambridge: Harvard Univeristy Press, 1981.
• Picciuto, Elizabeth, i Peter Carruthers. „The Origins of Creativity”. W: Elliot S. Paul, Scott B. Kaufman (red.). The Philosophy of Creativity: New Essays, 199–223. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• Platon. Fajdros, Hippiasz mniejszy, Hippiasz większy, Ion, przeł. Władysław Witwicki. Warszawa: Wydawnictwo ALFA, 1999.
• Polanyi, Michael. „The Creative Imagination”. W: Michael Krausz, Dennis Dutton, Karen Bardsley (red.). The Idea of Creativity, 147-164. Leiden: Brill, 2009.
• Pound, Ezra. (Tłumaczenie Konfucjusza i Tsenga): „Wielka Nauka (Ta Hsio)”. Akcent 3 (37) 1989.
• Russ, Sandra W. Play in child development and psychotherapy. Mahwah: Earlbaum, 2004.
• Schopenhauer, Arthur. Świat jako wola i przedstawienie, t. 1., przeł. Jerzy Garewicz, Warszawa: PWN, 1994.
• Sękowski, Andrzej. „Psychologiczne uwarunkowania wybitnych zdolności”. W: tenże (red.). Psychologia zdolności, 30–44. Warszawa: PWN, 2004.
• Sękowski, Andrzej. „Wybitne zdolności – wyjątkowość czy codzienność?”. Czasopismo Psychologiczne 2 (2009): 167-176.
• Simonton, Dean K. „Hierarchies of Creative Domains: Disciplinary Constraints on Blind Variation and Selective Retention”. W: Elliot S. Paul, Scott B. Kaufman (red.). The Philosophy of Creativity: New Essays, 247-264. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• Smith, Steven M. „Fixation, Incubation and the Persistence of Fixation in Problem Solving”. W: Steven M. Smith, Thomas B. Ward, Ronald A. Finke (red.). The Creative Cognition Approach, 135-156. Cambridge: MIT Press, 1995.
• Stokes, Dustin. „The Role of Imagination in Creativity”. W: Elliot S. Paul, Scott B. Kaufman (red.). The Philosophy of Creativity: New Essays, 157–184. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• Stokes, Dustin. „Minimally creative thought”. Metaphilosophy 42 (2011): 658–681.
• Stokes, Dustin. „A Metaphysics of Creativity”. W: Kathleen Stock, Katherine Thomson-Jones (red.). New Waves in Aesthetics, 105-124. London: Palgrave Macmillan, 2008.
• Stokes, Dustin. „Incubated Cognition and Creativity”. Journal of Consciousness Studies 14 (2007), 3: 83–100.
• Stokes, Dustin, i Elliot S. Paul. „Naturalistic Approaches to Creativity”. W: Justin Systma, Wesley Buckwalter (red.). The Blackwell Companion to Experimental Philosophy. Oxford: Blackwell (w druku).
• Stróżewski, Władysław. Dialektyka twórczości. Kraków: Znak, 2007.
• Szmidt, Krzysztof J. Pedagogika twórczości. Gdańsk: GWP, 2007.
• Tatarkiewicz, Władysław. „Tworzenie i odkrywanie”. W: tenże. Parerga, 39–59. Warszawa: PWN, 1978.
• Thornton, Sarah. 33 artists in 3 acts. New York: W.W. Norton and Company, 2014.
• Trzebiński, Jerzy. „Osobowościowe warunki twórczości”. W: Janusz Reykowski (red.). Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi, 105–132. Warszawa: Książka i Wiedza, 1980.
• Ward, Thomas B. „Creative cognition as a window on creativity”. Methods 42 (2007): 28-37.
• Ward, Thomas B., Steven M. Smith i Ronald A. Finke. „Creative Cognition”. W: Robert J. Sternberg (red.). Handbook of creativity, 189-212. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.
• Weisberg, Robert. Creativity: Genius and Other Myths. New York: W.H. Freeman, 1986.
• Weisberg, Robert. „Creativity and Knowledge: A Challenge to Theories”. W: Robert J. Sternberg (red.). Handbook of Creativity, 226–250. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.

Identifiers

DOI

10.18290/rf.2016.64.2-7