Z klasy robotniczej do pomocy społecznej. Biograficzne doświadczenia dawnych „beneficjentów socjalizmu” w postindustrialnym polskim mieście

• Authors: Agnieszka Golczyńska-Grondas , Małgorzata Potoczna

Title variants

EN

From Working Class to Social Welfare. Biographical Experiences of Ex-“Beneficiaries of Socialism” in Post-Industrial Polish City

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Od początku lat 90. socjologowie z Uniwersytetu Łódzkiego prowadzą wielowymiarowe badania biedy i wykluczenia społecznego. W latach 1997–1999, w ramach projektów „Formy ubóstwa i zagrożeń społecznych i ich przestrzenne rozmieszczenie w Łodzi” (1997–1999) oraz „The Social Cost of Economic Transformation in Central Europe: Social History of Poverty in Central Europe – The Polish Case” (1999), przeprowadzono wywiady typu family life histories z trzema generacjami rodzin wspieranych przez pomoc społeczną. W PRL-u narratorzy reprezentujący „podstawową” generację badanych (40–50-latkowie) zaliczani byli do klasy robotniczej i reprezentowali zbiorowość, którą w pewnym sensie określić można mianem „beneficjentów socjalizmu”. W okresie realizacji badań przeżywali oni traumatyczne trajektorie wywołane przez procesy pauperyzacyjne. W artykule powracamy do danych sprzed prawie 20. lat i przedstawiamy biograficzne doświadczenia narratorów w odniesieniu do ich subiektywnego rozumienia procesu transformacji. W ostatniej części artykułu odwołujemy się do badań powtórzonych, przeprowadzonych w latach 2008–2010, wskazujemy na makrostrukturalne uwarunkowania losów badanych rodzin i na czynniki znaczące dla podtrzymywania błędnego koła biedy i marginalizacji społecznej.

EN

Since 1990 the sociologists from the University of Lodz have been conducting multidimensional analyses of poverty and social exclusion. In 1997-1999, within the framework of two projects, “The Social Cost of Economic Transformation in Central Europe—Social History of Poverty in Central Europe” and “Forms of Poverty and Social Risks and Their Spatial Distribution in Lodz,” family life histories of 3 generations of the families supported by social welfare agencies were collected. In Polish People’s Republic, the narrators from the generation named “the basic” (40-50 years old) belonged to the working class and—in a sense—represented the collectivity of socialism beneficiaries; at the moment of the research they were experiencing traumatic trajectories of unexpected impoverishment. In the paper, we are coming back to the data from 1990 and discuss biographical experiences of narrators within the context of their understanding of transition process. In the last part of the article, some results of the follow-up study conducted in 2008-2010 are presented with the notion to the macrostructural conditionings of family life histories and factors decisive to the vicious circle of poverty and social exclusion.

Keywords

PL

badania biograficzne; transformacja systemowa; klasa robotnicza; „beneficjenci” socjalizmu; międzygeneracyjna transmisja biedy i wykluczenia społecznego

EN

Biographical Studies; Systemic Transformation; Working Class; “Beneficiaries” of Socialism; Intergenerational Transmission of Poverty and Social Exclusion

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2016
• Volume: 12
• Issue: 2
• Pages: 18-34

Contributors

author

Agnieszka Golczyńska-Grondas

• Uniwersytet Łódzki

author

Małgorzata Potoczna

• Unierstytet Łódzki

References

• Beck Urlich (2002 ) Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej rzeczywistości. Przełożył . Stanisław Cieśla Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Bunio-Mroczek Paulina (2015) Nastoletnie rodzicielstwo w łódzkich enklawach biedy. Rozprawa doktorska [maszynopis]. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• CBOS (2012), Zaufanie społeczne, Warszawa: Fundacja Centrum badania Opinii SpołecznejCzapiński Janusz (1995) Pieniądze to nie wszystko. „Więź”, nr 10, s. 19–32.
• Domański Henryk (2015) Czy są w Polsce klasy społeczne? Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Giddens Anthony (2001) Poza lewicą i prawicą. Przyszłość polityki radykalnej. Przełożył . Jacek SerwańskiWarszawa: Zysk i S-ka.
• Golczyńska-Grondas Agnieszka (2004) Mężczyźni z enklaw biedy. Rekonstrukcja pełnionych ról społecznych. Łódź: Wydawnictwo Absolwent.
• Golczyńska-Grondas Agnieszka (2014) „Wychowało nas państwo”. Rzecz o tożsamości dorosłych wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych. Kraków: Nomos.
• Golczyńska-Grondas Agnieszka, Dunajew-Tarnowska Łucja, red. (2006) Metoda biograficzna w doradztwie zawodowym i pracy socjalnej. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
• Grotowska-Leder Jolanta (1998) Łódzkie eklawy biedy [w:] Wielisława Warzywoda-Kruszyńska (red., Żyć i pracować w enklawach biedy. Łódź: Wydawnictwo Absolwent, s. 36-67.
• Hausner Jerzy, Marody Mirosława (1999) Three Polands: The Potential for and Barriers to Integration with the European Union. Kraków: Friedrich Robert Stiftung.
• Janicka Krystyna, Słomczyński Kazimierz (2013) Od nierówności do polaryzacji: Biegunowość struktury klasowej a różnice w postawach natury społecznej i politycznej [w:] Jolanta Grotowska-Leder, Ewa Rokicka, red., Nowy Ład? Dynamika struktur społecznych we współczesnych społeczeństwach. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 73-92
• Jankowski Bogdan, Golczyńska-Grondas Agnieszka (2010) Drugie życie Ziemi Obiecanej. Kilka uwag o rewitalizacji społecznej [w:] Piotr Kryczka, Joanna Bielecka-Prus, red., Przemiany miast polskich po 1989. Lublin: Wydawnictwo WSPA, s. 303–314.
• Jankowski Bogdan, Warzywoda- Kruszyńska Wielisława (2010) Mieszkańcy łódzkich enklaw biedy 10 lat później. Łódź: Wydawnictwo Biblioteka.
• Jarosz Maria (2007) Wstęp. W jakiej Polsce żyjemy? [w:] Maria Jarosz, red., Transformacja. Elity. Społeczeństwo. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, s. 2–21.
• Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. Dz.U. 1976 nr 7 poz. 36. Tekst jednolity z dnia 16 lutego 1976 r. [dostęp 22 stycznia 2016 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19760070036›.
• Kowalik Tadeusz (2009) WWW.PolskaTransformacja.pl. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA S.A.
• Kowalski Sergiusz (2010) Konstrukcja i dekonstrukcja III RP. Symetrie i asymetrie [w:] Marek Czyżewski, Sergiusz Kowalski, Tomasz Tabako, red., Retoryka i polityka. Dwudziestolecie polskiej transformacji. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, s. 47–82.
• Kozarzewski Piotr (2007) Społeczeństwo i elity o transformacji [w:] Maria Jarosz, red., Transformacja. Elity. Społeczeństwo. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, s. 23–64.
• Landau Zbigniew (1973) Gospodarka Polski w latach 1918–1939 [w:] Zientara Benedykt i in., red., Dzieje gospodarcze Polski do roku 1939. Warszawa: Wiedza Powszechna, s.523-585 .
• Latałło Marcin (2012), Moja ulica, film dokumentalny. Camera Obscura, Agat Films, ARTE France.
• Lister Ruth (2005) Poverty. Cambridge, Malden: Polity Press.
• Marczyńska - Witczak E. (1996), Zmiany struktury gospodarczej Łodzi, [w:] Wojciech Michalski (red.) Transformacja społeczno- gospodarcza Łodzi na tle regionu, Łódź: Polskie Towarzystwo Geograficzne
• Marody Mirosława (2000) Three Polands: Strategies of Social Behaviour. „Polish Sociological Review”, no. 1, s.3-16 .
• Marody Mirosława (2002) Trzy Polski – instytucjonalny kontekst strategii dostosowawczych [w:] Mirosława Marody, red., Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 271–289.
• Marody Mirosława (2015) Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Ost David (2010) Obrachunek z kategorią „klasy” w dyskursie politycznym postkomunistycznej Polski [w:] Marek Czyżewski, Sergiusz Kowalski, Tomasz Tabako, red., Retoryka i polityka. Dwudziestolecie polskiej transformacji. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, s. 249–272.
• Ost David (2015a) Class After Communism: Introduction to the Special Issue. „East European Politics and Societies and Cultures”, vol. 29, no. 3, s. 543–564.
• Ost David (2015b) Stuck in the Past and in the Future: Class Analysis in Postcommunist Poland. „East European Politics and Societies and Cultures”, vol. 29, no. 3, s. 610–624.
• Palska Hanna (2000) Ludzie „w opiece”. Przyjmowanie darów i zaciąganie długów jako element życia ubogich [w:] Elżbieta Tarkowska, red., Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce. Warszawa: Typografika, s. 172–197.
• Potoczna Małgorzata, Warzywoda-Kruszyńska Wielisława (2009) Kobiety z łódzkich enklaw biedy. Bieda w cyklu życia i międzypokoleniowym przekazie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Rychard Andrzej (1995) Szanse awansu, ryzyko degradacji. Z prof. dr hab. Andrzejem Rychardem, dyrektorem Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, rozmawia Inka Słodkowska. „Więź”, nr 10, s. 8–18.
• Słabek H.(2009) O społecznej historii Polski 1945-1989 Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza
• Szlawski Dariusz (b.d.) Geneza tajnej organizacji nauczycielskiej w okręgu łódzkim. Z dziejów TON 1939–1945 [dostęp 27 listopada 2015 r.]. Dostępny w Internecie ‹https://www.google.pl/search?q=tajne+nauczanie+w+%C5%81odzi&ie=utf-8&oe=utf-8&gws_rd=cr&ei=5yNYVuuSCor7ygOzl6fIDw›.
• Sztompka Piotr (2000) Trauma wielkiej zmiany. Społeczne koszty transformacji. Warszawa: ISP PAN.
• Szukalski Piotr (2015) Sytuacja demograficzna Łodzi na tle innych, wielkich, polskich miast [w:] Piotr Szukalski, red., Procesy demograficzne w województwie łódzkim w XXI wieku. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 145-171.
• Tarkowska Elżbieta, red., (2013), Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego. Warszawa: IFiS PAN.Warzywoda-Kruszyńska Wielisława, red. (1999) (Żyć) Na marginesie wielkiego miasta. Łódź: Instytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego.
• Warzywoda-Kruszyńska Wielisława, red. (2001) Żyć i pracować w enklawach biedy. Łódź: Wydawnictwo Absolwent.
• Warzywoda-Kruszyńska Wielisława, Grotowska-Leder Jolanta (2000) Wprowadzenie [w:] Wielisława Warzywoda-Kruszyńska, Jolanta Grotowska-Leder, red., Ryzyka transformacji systemowej. Łódź: Wydawnictwo Absolwent, s.5-10 .
• Warzywoda-Kruszyńska Wielisława, Golczyńska-Grondas Agnieszka (2010) Wzmocnić szanse i osłabić transmisję biedy wśród mieszkańców miast województwa łódzkiego – WZLOT. Raport końcowy + rekomendacje. Łódź: Instytut Socjologii UŁ, Wydawnictwo Biblioteka.
• Warzywoda-Kruszyńska Wielisława, Jankowski Bogdan (2013) Ciągłość i zmiana w łódzkich enklawach biedy. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Woźniak Wojciech (2012) Nierówności społeczne w polskim dyskursie politycznym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Zarycki Tomasz (2015) Class Analysis in Conditions of a Dual-Stratification Order. „East European Politics and Societies and Cultures”, vol. 29, no. 3, s. 711–718.
• Żarnowski Janusz (1982) Społeczeństwo i klasy [w:] Jan Tomicki, red., Polska Odrodzona 1918–1939. Państwo – społeczeństwo – kultura. Warszawa: Wiedza Powszechna, s. 244-307 .