Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


Journal

2018 | 47 | 1 | 107-127

Article title

Zaburzenia konotacji jako wskaźnik rozpadu systemu językowego

Authors

Content

Title variants

EN
Connotation Disorders as an Indicator of Disintegration of the Language System

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
W prezentowanym artykule autor skupia się nad zaburzeniami spójności wypowiedzi. Opisuje je posługując się pojęciem konotacji. Konotacja jest terminem, który utrwalił się w nauce w kilku znaczeniach. Autor dokonuje przeglądu tych znaczeń oraz wskazuje, jak zjawisko konotacji wiąże się z zaburzeniami językowymi. Początki badań nad konotacją w wymiarze filozoficzno-logicznym sięgają XIX wieku i wiążą się z pracami J.S. Milla. Za twórcę językoznawczej teorii konotacji uważany jest K. Bühler. W obrębie samego językoznawstwa konotacja była postrzegana różnie, a wiedza na jej temat rozwijała się wraz z rozwojem tej dyscypliny. Badania N. Chomsky’ego wskazują, że to związki formalne i semantyczne pomiędzy wyrazami użytymi w wypowiedzi determinują jej spójność. Sam N. Chomsky nie używał pojęcia konotacji, ale w prezentowanych przez niego pracach przedstawił dwa poziomy zaburzeń spójności. Zasady konotacji są tam prezentowane jako reguły subkategoryzacji i selekcji. Jak zaznacza autor artykułu, właściwości konotacyjne czasowników są czynnikiem determinującym schemat składniowy. Artykuł przedstawia propozycję włączenia badań nad konotacją w obręb problematyki logopedycznej. Autor wskazuje na występowanie zaburzeń konotacji w schizofazji, afazji i otępieniu. Należy zaznaczyć, że rozpad związków konotacyjnych prezentuje się w każdym z tych zaburzeń inaczej. Zaburzenia konotacji związane są z nieprawidłowym funkcjonowaniem mózgu, a zwłaszcza z zaburzeniami w okolicy czołowo-skroniowej.
EN
The present study focuses on disorders of speech coherence and describes them using the concept of connotation. Connotation is the term that has become established in science with several meanings. The author makes a review of these meanings and shows how the phenomenon of connotation is associated with language disorders. Early studies on connotation in the philosophical-logical dimension go back to the nineteenth century and are connected with the works by J.S. Mill, while K. Bühler is regarded as the founder of the linguistic theory of connotation. Within linguistics, connotation was perceived in different ways, and knowledge about it developed with the development of this discipline. Studies by N. Chomsky show that it is formal and semantic relationships between words used in an utterance that determine its coherence. Chomsky himself did not use the concept of connotation but he presented two levels of coherence disorders in his works. The principles of connotation are presented there as rules of subcategorization and selection. The author of the paper emphasizes that the connotation properties of verbs are a factor that determines the syntactic pattern. The paper shows the proposal of including investigations on connotation in the issues of logopedics. The author draws attention to the occurrence of connotation disorders in schizophasia, aphasia, and dementia. It should be stressed that the disintegration of connotation relationships looks different in each of these disorders. Connotation disorders are related to the improper functioning of the brain, particularly with disorders in the frontotemporal region.

Journal

Year

Volume

47

Issue

1

Pages

107-127

Physical description

Dates

published
2020-06-28

Contributors

  • Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

References

  • Apresjan J.D., 1980, Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, Wrocław.
  • Bühler K., 2004, Teoria języka. O językowej funkcji przedstawiania, Kraków.
  • Borkowska A., 2001, Dysfunkcje poznawcze w schizofrenii w ocenie neuropsychologicznej i neurofizjologicznej, Bydgoszcz.
  • Borkowska A., 2006, Neuropsychologiczne i neurobiologiczne aspekty pamięci operacyjnej, „Neuropsychiatria i Neuropsychologia”, 1, s. 31–42.
  • Borkowska A. (red.), 2012, Zaburzenia funkcji poznawczych w schizofrenii. Aspekty neuropsychiatryczne i neuropsychologiczne, Kraków.
  • Chaika E., 1982, A unifield explanation for the diverse structural deviations reported for adult schizophrenics with disrupted speech, “Journal of Communication Disorders”, 15, s. 167–189.
  • Chomsky N., 1965, Aspects of the Theory of Syntax, Cambridge, Massachusetts.
  • Chomsky N., 1982, Zagadnienia teorii składni, Wrocław.
  • Czernikiewicz A., Woźniak T., 2012, Diagnoza psychogennych zaburzeń mowy, [w:] Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, red. E. Czaplewska, S. Milewski, Sopot.
  • Damasio A.R., 1992, Aphasia, “The New England Journal of Medicine”, t. 326, s. 531–539.
  • DSM-5, 2013, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, fifth edition, Washington.
  • DSM-5, 2018, Zaburzenia należące do spectrum schizofrenii I inne zaburzenia psychotyczne, Wrocław.
  • Domagała A., 2007, Zachowania językowe w demencji. Struktura wypowiedzi w chorobie Alzheimera, Lublin.
  • Felthan C., Horton I., 2013, Psychoterapia i poradnictwo, t. 2, Sopot.
  • Głowiński M., 1977, Style odbioru. Szkice o komunikacji literackiej, Kraków.
  • Gołąb Z., 1967, Próba klasyfikacji syntaktycznej czasowników polskich (na zasadzie konotacji), „Biuletyn PTJ”, z. 25, s. 3–43.
  • Gołąb Z., Heinz A., Polański K., 1968, Słownik terminologii językoznawczej, Warszawa.
  • Grabias S., 1981, O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo, Lublin.
  • Grabias S., 1994, Logopedyczna klasyfikacja zaburzeń mowy, „Audiofonologia”, 6, s. 7–22.
  • Grochowski M., 2012, Główne kierunki badań syntaktycznych w Polsce w drugiej połowie XX wieku i na początku XXI wieku, [w:] Językoznawstwo w Polsce: kierunki badań i perspektywy rozwoju: materiały z sesji jubileuszowej Komitetu Językoznawstwa PAN, red. M. Grochowski, Warszawa.
  • Grzegorczykowa R., 1995, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.
  • Grzegorczykowa R., 2004, Wykłady z polskiej składni, Warszawa.
  • Grzegorczykowa R., 2007, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa.
  • Grzywa A., 1986, Myślenie chorych na schizofrenię jako wyraz zaburzeń w procesie przetwarzania informacji, „Psychiatria Polska”, 3, s. 215–224.
  • Hjelmslev L., 1953, Prolegomena to a theory of language, Baltimore.
  • Hunca-Bednarska A., 1997, Skojarzenia werbalne w schizofrenii, Lublin.
  • Jones L.V. Goodman M.F., Wepman J.M., The classification of parts of speech for the characterization of aphasia, “Language and Speech, 1963, 6, s. 94–107.
  • Kaczmarek B.L.J., 1995, Mózgowa organizacja mowy, Lublin.
  • Kingsbourne M., Warrington E.K., 1963, Jargon aphasia, „Neuropsychologia” 1.
  • Klemensiewicz Z., 1937, Składnia opisowa współczesnej polszczyzny kulturalnej, Kraków.
  • Klemensiewicz Z., 1957, Zarys składni polskiej, Warszawa.
  • Klemensiewicz Z., 1969, O tzw. przejęzyczeniach, [w:] Ze studiów nad językiem i stylem, Z. Klemensiewicz, Warszawa, s. 29–36.
  • Korzeniowski L., Pużyński S., 1986, Encyklopedyczny słownik psychiatrii, Warszawa.
  • Kosyl C., 1978, Metaforyczne użycie nazw własnych, [w:] Z zagadnień współczesnego języka polskiego, red. Szymczak M., Wrocław.
  • Kurcz I., 1976, Psycholingwistyka: przegląd problemów badawczych, Warszawa.
  • Kurcz I., 1987, Język a reprezentacja świata w umyśle, Warszawa.
  • Kurcz I.,2005, Psychologia języka i komunikacji, Warszawa.
  • Leech G., 1983, Semantics, Harmondsworth.
  • Liddle P.F., 1996, Syndromes in schizophrenia and their neuropsychological and neuroanatomical correlates, [w:] Schizophrenia: A neuropsychological perspective, red. C. Pantelis, H. Nelson, T. Barnes, Chichester, s. 299–316.
  • Lipski W., 2017, Wieloznaczność rozumienia terminu „konotacja” i jego aplikatywność w badaniach nad zaburzeniami mowy, „Logopedia Silesiana”, t. 6, 57–72.
  • Łuczywek E., 1996, Zaburzenia aktywności poznawczej osób w późnym wieku. Problemy demencji, [w:] Zaburzenia w funkcjonowaniu człowieka z perspektywy neuropsychologii klinicznej, red.A. Herzyk, D. Kądzielawa, Lublin.
  • Łuria A. R., 1967, Zaburzenia wyższych czynności korowych wskutek ogniskowych uszkodzeń mózgu. Wprowadzenie do neuropsychologii, Warszawa.
  • Łuria A. R., 1976, Problemy neuropsychologii i neurolingwistyki, Warszawa.
  • Majer-Baranowska U., 1988, Z historii użycia terminu „konotacja”, [w:] Konotacja, red. J. Bartmiński, Lublin.
  • Maruszewski M., 1970, Mowa a mózg, Warszawa.
  • Meyer L.B., 1974, Emocja i znaczenie w muzyce, Warszawa.
  • Mill J.S., 1962a, System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej, t. 1, Warszawa.
  • Mill J.S., 1962b, System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej, t. 2, Warszawa.
  • Okopień-Sławińska A., 1976, Problemy semantyki wypowiedzi: o postaci znaczenia, [w:] Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa, red. H. Markiewicz, J. Sławiński, Kraków.
  • Okopień-Sławińska A., 1985, Semantyka wypowiedzi poetyckiej: (preliminaria), Wrocław.
  • Panasiuk J., 2012a, Afazja – typologia zaburzenia. Interpretacja afazji z perspektywy interakcyjnej, [w:] S. Grabias, M. Kurkowski red., Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Lublin.
  • Panasiuk J., 2012b, Afazja a interakcja. TEKST – metaTEKST – konTEKST, Lublin.
  • Pisarkowa K., 1976, Konotacja semantyczna nazw narodowości, „Zeszyty Prasoznawcze”, z. 1, s. 5–26.
  • Polański K. (red.), 2003, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław.
  • Polański K., 1966, Główne typy struktur zdaniowych w języku polskim, „Zeszyty Naukowe WSP w Katowicach”, „Prace Językoznawcze” t. 3, Katowice.
  • Rutter D.R., 1979, The reconstruction of schizophrenic speech, “The British Journal of Psychiatry”, Apr, 134 (4), s. 356–359.
  • Skubalanka T., 1966, Słownictwo poezji miłosnej J. Słowackiego na tle tradycji, Toruń.
  • Sławiński J. (red.), 2005, Słownik terminów literackich, Wrocław.
  • Szober S., 1959, Gramatyka języka polskiego, Warszawa.
  • Szulc A., 1984, Podręczny słownik językoznawstwa stosowanego. Dydaktyka języków obcych, Warszawa.
  • Tokarski R., 1987, Znaczenie słowa i jego modyfikacje w tekście, Lublin.
  • Tokarski R., 1988, Konotacja jako składnik treści słowa, [w:] Konotacja, red. J. Bartmiński, Lublin.
  • Wepman J.M., Bock R.D., Jones L.V., Van Pelt D., 1956, Psycholinguistic study of aphasia: A revision of the concept anomia, “Journal of Speech and Hearing Disorders”, t. 21, s. 468–477.
  • Wierzbicka A., 1999, Język – umysł – kultura, Warszawa.
  • Woźniak T., 2002, Kreatywność a destrukcja zachowań u osób chorych na schizofrenię, „Logopedia”, t. 30, s. 143–154.
  • Woźniak T., 2005, Narracja w schizofrenii, Lublin.
  • Woźniak T., 2013, Językoznawstwo w świetle logopedii, [w:] Język. Człowiek. Społeczeństwo, red. J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin.
  • Woźniak T., Czernikiewicz A., 2002/2003, Krótka Skala Oceny Schizofazji (KSOS), „Badania nad schizofrenią”, IV, 4, s. 569–576.
  • Zgusta L., 1971, Manual of Lexicography, Praha.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-dedf1b20-9270-4944-a385-f83e9432a06b
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.