Główne stanowiska w psychologii religii – wprowadzenie

• Authors: Emilia Zimnica-Kuzioła

Title variants

EN

Main Positions in the Psychology of Religion: an Introduction

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest syntetyczne ujęcie przedmiotu i obszarów zainteresowań psychologii religii (tradycja i współczesność). Autorka omawia trzy zagadnienia: akademicki status psychologii religii, jako subdyscypliny psychologii ogólnej, najważniejsze koncepcje psychologii religii (psychoanalityczną, behawiorystyczną, humanistyczną, historyczną i kognitywistyczną) i psychologiczne ujęcie źródeł religijności. Psychologia religii jest subdyscypliną psychologii ogólnej, zajmującą się analizą indywidualnej religijności, podmiotową stroną przeżywania sacrum.Fenomen religijności eksplikowany jest poprzez teorie genetyczne (psychologia rozwojowa i ewolucyjna, czyli ujęcie ontogenetyczne i filogenetyczne) i funkcjonalne (rola religii w życiu jednostki). Wśród funkcji religii w życiu jednostki najczęściej wymienia się nadanie głębszego sensu egzystencji, wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa, łagodzenie lęków, tworzenie więzi wspólnotowych. W behawioryzmie jednostka stanowi bierny obiekt oddziaływań środowiska zewnętrznego, w koncepcji psychoanalitycznej człowiekiem kierują wewnętrzne siły dynamiczne, jest on determinowany poprzez popędy, czasem sprzeczne dążenia. Można tu mówić o „klinicznym portrecie jednostki”. Koncepcja kognitywistyczna przyznaje więcej autonomii jednostce, która w sposób twórczy przetwarza informacje, zdobywa wiedzę, samodzielnie dochodzi do pewnych wniosków egzystencjalnych. W wersji ateistycznej religijność tłumaczy naturalnymi procesami umysłowymi, bez odniesień wertykalnych. Koncepcja humanistyczna uwzględnia dążenie człowieka do samorozwoju, zakłada istnienie progresywnych tendencji w zakresie rozwoju duchowego, emocjonalnego, fizycznego i umysłowego. Zaznaczyć wypada, że ujęcia psychologiczne nie rozstrzygają problemów ontologicznych, ich autorzy powinni unikać pytań o realne istnienie przedmiotu relacji religijnej. W centrum ich zainteresowania powinien pozostać człowiek, jego psychiczne potrzeby i przeżycia. W ich świetle rozpatrywany jest problem religijności jednostki. W praktyce wielu teoretyków-psychologów wkraczało na teren metafizyki, wydając nieuprawnione sądy dotyczące istnienia bądź nieistnienia Boga. G. W. Allport pisał, że psychologia religii nie jest w stanie w pełni wyjaśnić złożonego fenomenu religijności. Uwzględnienie filozoficznej i teologicznej perspektywy daje szansę uzyskania pogłębionego obrazu – nieredukcyjnego.

EN

This article aims to provide a synthetic interpretation of the problems of the psychology of religion (the tradition and the present). The author discusses three issues: the academic status of the psychology of religion (as a subdiscipline of general psychology), the main concepts of the psychology of religion (psychoanalytic, behaviouristic, humanistic, historical and cognitive) and sources of religious faith from a psychological viewpoint. The psychology of religion is a subdiscipline of general psychology, which deals with the analysis of individual religiosity. The individual is the subject who experiences the sacred. The phenomenon of religiousness is explicated by genetic theories (developmental psychology and evolutionary psychology, i.e., ontogenetic and phylogenetic approaches) and by functional theories (the role of religion in individual life). Religion can perform the following functions in the life of an individual: it can give deeper meaning to human existence, strengthen one’s sense of security, ease fears, create community bonds. Bahaviourism is based on the proposition that the human being is a passive respondent to environmental influences. According to psychoanalytic theory, the human being is affected by internal dynamic forces, such as instinctual drives or contradictory aspirations. The cognitive theory grants more autonomy to the human being who processes information creatively, acquires knowledge and reaches existential conclusions by him/herself. The atheist approach explains religiosity in terms of mental processes, without vertical references. The humanistic theory focuses on the aspiration of the human being to self-development, assumes the existence of progressive tendencies in spiritual, emotional, physical and intellectual development. It should be stressed that psychological perspectives do not settle ontological problems. Their authors ought to avoid questions concerning the real existence of the subject of religious relation and focus their attention on the human being and his/her psychological needs and experiences. These factors should be considered when the issue of individual religiousness is examined. In practice, numerous theoretical psychologists have entered the field of metaphysics, forming unauthorized judgements about the existence or non-existence of God. G. W. Allport claims that the psychology of religion cannot fully explain the complex phenomenon of individual religiosity. Taking into account philosophical and theological perspectives provides a chance to gain a complete and unreduced picture.

Keywords

EN

psychology; religion; psychology of religion

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2012
• Issue: 1
• Pages: 57-70

Contributors

author

Emilia Zimnica-Kuzioła

• Uniwersytet Łódzki