Pamiątka

• Authors: Dariusz Śnieżko

Title variants

EN

Keepsake

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Historia rozumienia terminu w języku polskim rozpoczyna się od znaczeń synonimicznych wobec ‘pamięci’, upamiętnienia’ i ‘wspomnienia’. W ciągu stuleci zakres semantyczny stopniowo ewoluował w kierunku współczesnego uzusu, eksponującego materialne konotacje wyrazu: pamiątka oznacza rzecz, która odnosi do przeszłości. Pojmowane w ten sposób, pamiątki można podzielić na pamiątki rodzinne, pamiątki narodowe, relikwie, trofea, upominki i pamiątki turystyczne. Do tego szeregu należy włączyć – jako osobne kategorie – pamiątki medialne, które są rezultatem kommemoratywnego urzeczowienia przekazu, i pamiątki korporalne, dotyczące trwałych zmian na ciele (tatuaże, blizny itp.). Każde z tych ujęć umieszcza pamiątkę w kontekście czasu, przeszłości i pamięci. Dana rzecz może być charakteryzowana jako pamiątka tak długo, jak długo podtrzymuje emocjonalny stosunek do przeszłości. Ogólnie rzecz biorąc, pamiątki należą do porządków pamięci osobistej i zbiorowej, mogą też przemieszczać się między nimi. Znaczy to ponadto, że w odpowiednich okolicznościach pamiątki mogą wędrować z kategorii do kategorii, na przykład niektóre banalne suweniry mogą wraz z upływem czasu nabrać wartości i stać się szacownymi pamiątkami rodzinnymi; z kolei niektóre pamiątki rodzinne mogą awansować do rangi czcigodnej pamiątki narodowej.

EN

A history of meaning of the term (in Polish) starts with synonymous significances to ‘memory,’ ‘commemoration’ and ‘reminiscence.’ Over the centuries the semantic scope was gradually evolving to the contemporary use exposing material connotations of the word: a keepsake means an object that refers to the past. Comprehended in this way, keepsakes might encompass family heirlooms, national memorials, relics, trophies, gifts (donated „in memory”) and tourist souvenirs. One should include to this enumeration – as relatively separated categories – medial keepsakes that are results of commemorative reification of a message and corporal keepsakes that relate to permament changes in body (tattoos, scars, etc.). Every approach places a keepsake in a context of time, past and memory. A stuff has the characteristics of a keepsake as long as it takes an emotional attitude to the past. Generally, keepsakes belong to orders of private or collective memory and can move between them. It also means that in appriopriate circumstances keepsakes can migrate from category to category: e.g. some of trivial souvenirs can increase their value in time and became estimable family heirlooms; in turn some of family heirlooms can be promoted to the status of venerable national memorial.

Keywords

PL

pamiątka; pamiątka rodzinna; pamiątka narodowa; relikwia; trofeum; upominek; pamiątka turystyczna; pamięć; wspomnienie; przeszłość; czas

EN

keepsake; heirloom; national memorial; relic; trophy; gift; tourist souvenir; memory; reminiscence; past; time

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Autobiografia. Literatura. Kultura. Media
• Year: 2013
• Issue: 1
• Pages: 99–108

Contributors

author

Dariusz Śnieżko

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Ankersmit Frank, Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Pod redakcją i ze wstępem Ewy Domańskiej, Universitas, Kraków 2004. Assmann Aleida, Canon and Archive. W: Cultural Memory Studies. An International and Interdisciplinary Handbook, edited by Astrid Erll, Ansgar Nünning in collaboration with Sara B. Young, Walter de Gruyter, Berlin–New York 2008. Assmann Jan, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przeł. Anna Kryczyńska-Pham. Wstęp i redakcja naukowa Robert Traba, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008. Banaszkiewicz Magdalena, Pamiątki turystyczne – w poszukiwaniu tożsamości, „Turystyka Kulturowa” 2011, nr 4 (www.turystykakulturowa.org). Barański Janusz, Świat rzeczy. Zarys antropologiczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007. Karłowicz Jan, Kryński Adam, Niedźwiedzki Władysław, Słownik języka polskiego, t. 4, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1952. Kopytoff Igor, Kulturowa biografia rzeczy – utowarowienie jako proces. W: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Wyboru dokonali i przedmową opatrzyli Marian Kempny, Ewa Nowicka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003. Linde Bogumił Samuel, Słownik języka polskiego, t. 4: P, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1951. Nora Pierre, Czas pamięci, „Respublica Nova” 2001, nr 7. Słownik języka polskiego L–P, red. Mieczysław Szymczak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. Słownik języka polskiego, red. Witold Doroszewski, t. 6, PWN, Warszawa 1964. Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego, red. Marian Kucała, t. 3: N–PŁ, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 2003. Słownik polszczyzny XVI wieku, red. Maria Renata Mayenowa, t. 23: P–Phy, Wydawnictwo IBL, Warszawa 1995. Słownik staropolski, red. Stanisław Urbańczyk, t. 6: P – Pożżenie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1970–1973. Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz, t. 3: O–Q, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003. Wieczorkiewicz Anna, Apetyt turysty. O doświadczaniu świata w podróży, Universitas, Kraków 2008. Znacznie rozszerzona wersja hasła opracowanego dla projektu „Modi Memorandi”: Interdyscyplinarny leksykon terminów pamięci zbiorowej, www.cbh.pan.pl/index.php?option=com_ content&view=article&id=202:modi-memorandi-interdyscyplinarny-leksykon-terminowpamieci- zbiorowej&catid=21.

Identifiers

ISSN

2353-8694