Regionalizm w Europie. Czynniki i ewolucja

• Authors: Roman Szul

Title variants

EN

Regionalism in Europe. Factors and evolution

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W naukach społeczno-politycznych istnieją dwa znaczenia pojęcia „regionalizm”: 1. integracja (współ-praca) państw położonych w jakimś regionie świata (np. Unia Europejska, ASEAN, NAFTA), 2. ruch na rzecz obrony lub demonstrowania interesów gospodarczych, kulturowych lub politycznych regionów rozumianych jako część państw. Artykuł zajmuje się tym drugim rodzajem regionalizmu. Składa się z czterech części. W pierwszej definiuje się pojęcie regionalizmu zwracając uwagę na brak wyraźnych granic między regionalizmem a innymi zjawiskami, jak nacjonalizm i ruchy etniczne; klasyfikuje się regionalizm z różnych punktów widzenia i omawia jego znaczenie we współczesnej Europie. W drugiej części analizuje się czynniki kształtujące specyficzne cechy regionów, w których może pojawić się regionalizm (fizyczno-geograficzne, ekonomiczne, kulturowe, historyczne, administracyjne) zwracając uwagę, że istnienie obiektywnych różnic między danym regionem a resztą kraju nie wystarcza do powstania regionalizmu – potrzebna jest identyfikacja ludności z regionem, pozytywna ocena re-gionalnej specyfiki przez jej mieszkańców i przekonanie, że podkreślanie różnic i obrona interesów regionu wobec reszty kraju są korzystne dla mieszkańców regionu. Regionalizm jest tym silniejszy im więcej czynników składa się na specyfikę regionu i im bardziej pozytywnie są one ocenianie przez mieszkańców regionu. W części trzeciej omawia się ewolucję regionalizmu w Europie po drugiej wojnie światowej, osobno w krajach Europy zachodniej i Europy środkowo-wschodniej (po 1989 r.). W pierw-szym przypadku podkreśla się wzrost znaczenia ruchów regionalnych w Europie zachodniej, zwłaszcza po roku 1975, oraz omawia powiązania regionalizmu z integracją europejską (idea „Europy regionów”) zwracając uwagę zarówno na wzajemne wzmacnianie się jak i na sprzeczności regionalizmu i integracji europejskiej; w drugim przypadku omawia się wpływ Unii Europejskiej na stymulowanie regionalizmu jako czynnika sprzyjającego akcesji i korzystaniu z funduszy unijnych. Artykuł zamykają refleksje na temat regionalizmu jako siły budującej lub niszczącej.

EN

In socio-political sciences there are two meanings of the term “regionalism”: 1. integration (coopera-tion) of states located in a given world region (e.g. the European Union, ASEAN, NAFTA), 2. move-ment for defending or demonstrating economic, cultural or political interests of regions defined as parts of states (nations). This article deals with the latter type of regionalism. It consists of four parts. In the first part the notion of regionalism is defined while lack of clear-cut boundaries between regionalism and other phenomena like nationalism and ethnic movements is underlined, and various kinds of regionalism are analyzed as well as importance of regionalism in contemporary Europe is presented. In the second part factors (geographical, economic, cultural, historical, administrative) shaping specific characteristics of regions in which regionalism can appear are dealt with. It is underlined that existence of objective differences between a given region and the rest of the country doesn’t suffice for emergence of regionalism – for regionalism to happen identification of inhabitants with the region, positive valuation of regional specificity by the population and conviction that demon-strating of differences and defending of region’s interests vis-à-vis the rest of the country is advantageous for inhabitants of the region. The more factors form region’s specificity and the more positive is their valuation by inhabitants, the stronger is regionalism. In the third part regionalism in Europe after the second world war is presented, separately for Western Europe and for Central-eastern Europe after 1989. In the first case the rise of importance of regionalist movements in Western Europe, especially after 1975, is pointed out and relationships between regionalism and European integration (the idea of “Europe of regions”) are analysed. Both mutual reinforcement and contradictions between regionalism and European integration are demonstrated. In the second case the influence of the European Union on stimulating regionalism as an element facilitating accession to the UE and making use of EU funds is analysed. Reflections on regionalism as a constructive or destructive force conclude the article.

Keywords

PL

rozój regionalny; regionalizm; Europa

EN

regional development; regionalism; Europe

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2013
• Issue: 12
• Pages: 107-134

Dates

published

2013-04

Contributors

author

Roman Szul

• Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych Uniwersytetu Warszawskiego
• Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku

References

• Békési László, 2004 A Politika Földrajza, Aula Kiadó Kft., Budapest
• Biscoe A, 2001, European Integration and the Maintenance of Regional Cultural Diversity: Symbiosis or Symbolism?, “Regional Studies”, Journal of the Regional Studies Association, Vol. 35, No. 1, Feb-ruary 2001
• Bokszański Zbigniew 2008, Tożsamości zbiorowe PWN, Warszawa
• Dołowy-Rybińska Nicole 2011, Języki i kultury mniejszościowe w Europie: Bretończycy, Łużyczanie, Kaszubi, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Dziewoński Kazimierz, 1967, Teoria regionu ekonomicznego, „Przegląd Geograficzny”, Nr. 1/1967
• Gauß Karl-Markus, 2008, Europejski alfabet, (tłumaczyła Alicja Rosenau), Wydawnictwo Czarne, Wo-łowiec
• „Jak uczynić regiony motorami rozwoju i modernizacji Polski” 2009, pod red. Jana Szomburga („Wol-ność i Solidarność” nr 19, Gdańsk 2009
• Jałowiecki Bohdan, Szczepański Marek S., Gorzelak Grzegorz 2007, Rozwój lokalny i regionalny w perspektywie socjologicznej Wydanie drugie, Śląskie Wydawnictwa Naukowe Wyższej Szkoły Zarzą-dzania i Nauk Społecznych w Tychach, Tychy
• Janicki Wojciech, Łucjan Kamila 2009 Przebieg granic historycznych a współczesne granice admini-stracyjne w Polsce (w) M. Kulesza (red.) Geografia historyczna jako determinanta rozwoju nauk hu-manistycznych Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona w Legnicy, Legnica – Łódź
• Keating Michael, 1996, Nations Against the State. The New Politics of Nationalism in Quebec, Catalonia and Scotland, Palgrave Macmillan, Basingstoke
• Kolbuszewski Jacek, 1993 Literackie oblicza regionalizmu (w) Region, regionalizm – pojęcia i rzeczy-wistość, pod red. Kwiryny Handke, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa
• Kook Rebecca 2000, Towards the Rehabilitation of ‘Nation-Building’ and the Reconstruction of Nations (w) Ethnic Challenges to the Modern Nation State, ed. By Shlomo Ben-Ami, Yoav Peled and Alberto Spektorowski, Palgrave Macmillan, Basingstoke
• Koter Marek, 1995, The geographical-historical region: its notion, origin and factors in its development (w) M. Koter (ed.) Social and Political Aspects, “Region and Regionalism” No 2, University of Łódź, Silesian Institute in Opole, Opole, Łódź
• Kubicki Paweł, 2012, Galicja między regionem a mitem(w) Region i Regionalizm, pod red. Agnieszki Pawłowskiej i Zbigniewa Rykla, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
• Letamendía Francisco, 2003, Nacjonalizmy i regionalizmy w Unii Europejskiej, „Regiony Polski”, Nr. 1 (5) 2003, Katowice, Warszawa
• Region, regionalizm – pojęcia i rzeczywistość,1993, pod red. Kwiryny Handke, Instytut Slawistyki Pol-skiej Akademii Nauk
• Mathias Jörg 2006, Regions and Regional Politics in Europe (w) Contemporary Europe, ed. by Richard Sakwa and Anne Stevens, Second edition, Palgrave Macmillan, Basingstoke
• Matykowski Roman 2009, Koncepcje pan-państw we współczesnej Europie(w) M. Kulesza (red.) Geo-grafia historyczna jako determinanta rozwoju nauk humanistycznych Państwowa Wyższa Szkoła Za-wodowa im. Witelona w Legnicy, Legnica – Łódź
• Milczarek Dariusz 2005, Unia Europejska wobec wyzwań globalizacji i regionalizmu (w) A. Adamczyk, J. Borkowski (red.) Regionalizm, polityka regionalna i Fundusze Strukturalne w Unii Europejskiej Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Mir Sandra y Cruz Gabriel La Casta Autonómica, La Esfera de los Libros, Madrid
• Mistretta Pasquale, Garau Chiara, 2011, Autonomia, il sonno e la ranione. Spetti e utopie della Questione sarda dopo i 150 anni dell’Unità d’Italia Edizioni Della Torre, Cagliari
• Mlinar Zdravko, 1994, Individuacija in Globalizacija v Prostoru, Slovenska Akademija Znanosti in Umetnosti, Ljubljana
• O’Brien Robert and Williams Marc 2007, Global Political Economy. Evolution and Dynamics, 2nd edition, Palgrave Macmillan, Basingstoke
• Rossel Hubert, 1997, La référence identitaire régionale - le cas de la Belgique et de l’ex-Tchécoslovaquie, (w) B. Jałowiecki, G. Gorzelak (red.), The Identity of Central Europe/L’Identité de l’Europe Centrale, Warsaw/Varsovie
• Reed Laurence, 2012, Free the Shetlands!. Independence for Scotland? Why stop there?, „The Spec-tator” 28.01.2012
• Rykiel Zbigniew, 2012, Region jako pojęcie socjologiczne (w) Region i Regionalizm, pod red. Agnieszki Pawłowskiej i Zbigniewa Rykla, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
• Sagan Iwona, 2009, Czym są i jak funkcjonują dzisiejsze regiony Polski (w) Jak uczynić regiony moto-rami rozwoju i modernizacji Polski, pod red. Jana Szomburga, Polskie Forum Obywatelskie i Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2009
• Sobczyński Marek 2012, Region łódzki w tradycji podziałów administracyjnych Polski Środkowej(w) Region i Regionalizm, pod red. Agnieszki Pawłowskiej i Zbigniewa Rykla, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
• Stasiński Maciej 2012, Hiszpania się rozpada, „Gazeta Wyborcza” 2. 10. 2012
• Swenden Wilfried 2006 Federalism and Regionalism in Western Europe. A Comprehensive and The-matic Analysis., Palgrave Macmillan, Basingstoke
• Szul Roman Przestrzeń, Gospodarka, Państwo, Uniwersytet Warszawski, Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego, Warszawa
• Wanatowicz Maria Wanda, 1995, Między regionalizmem a separatyzmem śląskim (w) Regionalizm a separatyzm – historia i współczesność. Śląsk na tle innych obszarów. Pod red. M. W. Wanatowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice
• Yiftachel Oren, 2000, Minority Protest and the Emergence of Ethnic Regionalism: Palestinian-Arabs in the Israeli ‘Ethnocracy’ (w) Ethnic Challenges to the Modern Nation State, ed. By Shlomo Ben-Ami, Yoav Peled and Alberto Spektorowski, Palgrave Macmillan, Basingstoke