Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Gdańsku w latach 1965–1989. Geneza i działalność

• Authors: Jasiński Łukasz

Title variants

EN

The District Commission for the Investigation of Hitlerite Crimes in Gdańsk in the years 1965–1989. Origins and activity

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The main institution responsible for the investigation, documentation and prosecution of crimes committed during World War II was the Central Commission for the Investigation of German Crimes in Poland (from 1949 known as the Central Commission for the Investigation of Hitlerite Crimes – GKBZHwP). The aim of this article is to analyze the functioning of the District Commis- sion for the Investigation of Hitlerite Crimes in Gdańsk (OKBZH), which constituted a division of GKBZHwP in Poland. The Pomeranian micro scale provides the background for the analysis of the methodology of work of the said institution and reflects the mechanisms and scale of its dependence from the Central Commission for the Investigation of Hitlerite Crime and other organizations, such as ZBoWiD (the Society of Fighters for Freedom and Democracy). The first stage of the study of the crimes of the Second World War in Pomerania was documentation and prosecution, which in the years 1946–1948 was carried out by the District Commission for the Investigation of German Crimes in Gdańsk. However, this institution was dissolved in 1948. This was an element of the gradual limitation of the Central Commission, further reflected in the liquidation of all local divisions. The reactivation of the Gdańsk division of GKBZHwP in Poland took place on 13 th February 1965. The priority was the continuation of investigations carried out in the second half of the 1940s related to the biggest places of torture in Pomerania. For many years witnesses were interrogated and evidence was collected in such cases as: the crime in Piaśnica and Szpęgawsk, as well as mass executions in several towns of the Kościerski poviat. Propaganda activities of the time focused on slogans calling for non-forgetting and non-forgiving the crimes, which was in line with the anti-German phraseology of PRL authorities. Investigative, scientific, research and propaganda activities of OKBZH in Gdańsk slowed down to a certain extent in the 1970s. A lot of investigation materials were transferred via the Central Commission to Ludwigsburg. The biggest investigations were finished. The 1980s, and particularly the beginning of the decade determined by Martial Law, nearly brought an end to the activities of the Gdańsk commission. The situation did not change with the introduction of new regulations in 1984. At the end of the 1980s, the commission’s activities began to include issues previously concerned as taboo, such as the presence of Poles in Wehrmacht or soviet crimes in Pomerania. The operations of OKBZH in Gdańsk combined explicitly expert activities with manipulations related to the memory of World War II for temporary purposes by consecutive leaders of PRL.

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2013
• Issue: 1(21)
• Pages: 245-274

Contributors

author

Jasiński Łukasz

• Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

References

• F. Ryszka, Norymberga. Prehistoria i ciąg dalszy, Warszawa 1982, C. Pilichowski, Badanie i ściganie zbrodni hitlerowskich 1944–1974, Warszawa 1975, L. Gondek, Polska karząca 1939–1945. Polski podziemny wymiar sprawiedliwości w okresie okupacji niemieckiej, Warszawa 1988 Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Informator, red. I. Borowicz, M. Pilarska, Warszawa 1997, E. Kobierska-Motas, Ekstradycja przestępców wojennych do Polski z czterech stref okupacyjnych Niemiec: 1946–1950, Warszawa 1991, t. 1, . P. Kładoczny, Prawo jako narzędzie represji w Polsce Ludowej 1944–1956, Warszawa 2004, C. Pilichowski, Działalność i wyniki pracy Głównej Komisji i Okręgowych Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce 1944/45–1980, Warszawa 1980, E. Kęsik, Działalność Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, „Zeszyty Muzeum Stutthof ” 1981, z. 4, s. 5–12 A. Gałan, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Lublinie 1944–1999, Lublin 2010, Protokół drugiego posiedzenia Prezydium Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckiej w Polsce [w:] Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce i jej oddziały terenowe w 1945 roku. Wybór dokumentów, oprac. M. Motas, Warszawa 1995, s. 23–24, Do Prezydium Krajowej Rady Narodowej. Pierwsze sprawozdanie miesięczne Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce [w:] Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce i jej oddziały terenowe w 1945 roku. Wybór dokumentów, oprac. M. Motas, Warszawa 1995, s. 28–29, G. Baziur, Armia Czerwona na Pomorzu Gdańskim w latach 1945–1947, Warszawa 2003 D. Schenk, Albert Forster gdański namiestnik Hitlera. Zbrodnie hitlerowskie w Gdańsku i Prusach Zachodnich, Gdańsk 2002, W. Borodziej, „Hitlerische Verbrechen”. Die Ahndung deutscher Kriegs- und Besatzungsverbrechen in Polen [w:] Transnationale Vergangenheitspolitik. Der Umgang mit deutschen Kriegsverbrechern in Europa nach dem Zweiten Weltkrieg, red. N. Frei, Göttingen 2006, s. 432–433, A. Weinke, Die Verfolgung von NS-Tätern im geteilten Deutschland. Vergangenheitsbewältigungen 1949–1969 oder: Eine deutsch-deutsche Beziehungsgeschichte im Klaten Krieg, Paderborn–München–Wien–Zürich 2002, A. Weinke, Eine Gesellschaft ermittelt gegen sich selbst. Die Geschichte der Zentrallen Stelle Ludwigsburg 1958–2008, Darmstadt 2009, K. Wóycicki, Niemiecki rachunek sumienia. Niemcy wobec przeszłości 1933–1945, Wrocław 2005, M. Zaremba, Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa 2005, K. Lesiakowski, Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna, Warszawa 1998, R. Kobylarz, Walka o pamięć. Polityczne aspekty obchodów rocznicy powstania w getcie warszawskim 1944–1989, Warszawa 2009 J. Huener, Auschwitz, Poland and the politics of commemoration, Athens 2004 Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939–1945, oprac. Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Warszawa 1987, B. Bojarska, Piaśnica – miejsce martyrologii i pamięci. Z badań nad zbrodniami hitlerowskimi na Pomorzu, Gdańsk 1989 W. Jastrzębski, J. Sziling, Okupacja Hitlerowska na Pomorzu Gdańskim w latach 1939–1945, Gdańsk 1979, A. Męclewski, Neugarten 27: z dziejów gdańskiego gestapo, Warszawa 1974, M. Podgóreczny, Albert Forster: gauleiter i oskarżony, Gdańsk 1977, J. Rydel, Polityka historyczna lat 1945–1989 wobec Zachodu [w:] Polityka czy propaganda? PRL wobec historii, red. P. Skibiński, T. Wiścicki, Warszawa 2009, s. 179, D. Stola, Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2010, M. Tomala, Patrząc na Niemcy. Od wrogości do porozumienia 1945–1991, Warszawa 1997 A. Dudek, Dzieje dziesięciomilionowej „Solidarności” (1980–1981) [w:] Droga do niepodległości. Solidarność 1980–2005, red. A. Borowski, Warszawa 2005, s. 61–63, Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny, red. Czesław Pilichowski et al. ,Warszawa 1979, Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939–1945. Województwo gdańskie, Warszawa 1987, J. Matynia, Na szlakach walki i męczeństwa województwa gdańskiego, Gdynia 1967, K. Ciechanowski, Stutthof – hitlerowski obóz koncentracyjny, Warszawa 1988, A. Męclewski, Pelplińska jesień, Gdańsk 1971, A. Świtalski, Zbrodnia usankcjonowana: skazanie na śmierć obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku w świetle prawa, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979