Wpływ form przestrzennych na lokalną tożsamość mieszkańców górnośląskich osiedli Giszowca i Nikiszowca

• Authors: Tofilski Mateusz

Title variants

EN

The influence of spatial forms on local identity of inhabitants living in Upper Silesian settlements Giszowiec and Nikiszowiec

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst jest próbą analizy relacji zachodzącej pomiędzy formą danej przestrzeni, a poczuciem tożsamości jej mieszkańców, ze szczególnym uwzględnieniem tożsamości terenu pogranicza, jakim jest Górny Śląsk. Głównym celem jest ukazanie, że kształt przestrzeni, w tym przestrzeni miejskiej, ma ogromny wpływ na więzi łączące mieszkańców oraz ich sposób definiowana siebie, co ma niebagatelne znaczenie także w kontekście tzw. polityki tożsamości. Prowadzone rozważania będą opierały się na analizie dwóch górnośląskich osiedli robotniczych: Nikiszowca i Giszowca. Oba założenia powstały na początku XX w. w celu zapewnienia odpowiedniej liczby mieszkań dla rodzin górników kopalni należącej do spółki Georg von Giesche’s Erben. Budowa obu była nadzorowana przez dyrektora Antona Uthemanna i wreszcie oba osiedla zostały zaprojektowane przez tych samych architektów: Emila i Georga Zillmannów. Pomimo dwóch zupełnie różnych form już w swojej koncepcji urbanistycznej i architektonicznej niosły one założenie stworzenia stabilnych warunków życia dla społeczności górniczej. Jednak z powodu wydarzeń historycznych Nikiszowiec zachował się w całości w niemal nienaruszonym, pierwotnym stanie, zaś większa część Giszowca została wyburzona i zastąpiona późniejszymi rozwiązaniami, co ma swoje odzwierciedlenie w dzisiejszym życiu lokalnych wspólnot. Tekst ma za zadanie wskazać na znaczenie, jakie w kształtowaniu i podtrzymywaniu apofatycznej tożsamości Ślązaków, między innymi ze względu na ciągłe zmiany geopolityczne, mają podmioty najbliższe mieszkańcom, czyli miasta i osiedla.

EN

The aim of this paper is an analysis of the relationship between form of space and identity of its inhabitants, with special consideration of Upper Silesian borderland. The main purpose is to show that space, especially the city space, has got a great influence on the ties which connect inhabitants and their methods of defining themselves. It’s based on analysis of two silesian workers settlements: Nikiszowiec and Giszowiec. These two settlements were built in the beginning of XXth century, for miners who were worked for Georg von Giesche’s Erben company, and their families. The construction of Nikiszowiec and Giszowiec was supervising by director Anton Uthemann and both of them were created by two German architects: Emil and George Zillmann. They were trying to create stabile living conditions but in two different urbanistic and architectural forms. However, because of the history, nowadays Nikiszowiec is still the same and intact in his original form but the majority of Giszowiec area was destroyed and substituted by a new form, what has an influence on today’s inhabitants life.

Keywords

PL

tożsamość; Śląsk; przestrzeń; region

EN

identity; Silesia; space; region

• Publisher: Uniwersytet Opolski, Instytut Politologii
• Journal: Border and Regional Studies
• Year: 2017
• Volume: 5
• Issue: 1
• Pages: 27-48

Dates

published

2017

Contributors

author

Tofilski Mateusz

References

• Bahlcke, J., Gawrecki, D., Kaczmarek, R. (2011). Historia Górnego Śląska : polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu. Gliwice-Katowice-Bytom: Wydawnictwo Muzeum Śląskiego.
• Basista, A. (2001). Betonowe dziedzictwo. Architektura w Polsce czasów komunizmu. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bergman, E., Pudłowski, L. (1986). Giszowiec osiedle w Katowicach. Studium historyczno – urbanistyczne opracowane na zlecenie Miejskiego Konserwatora Zabytków w Katowicach. Warszawa: Pracownia Dokumentacji Naukowo – Historycznej, Zespół Studiów Historyczno-urbanistycznych.
• Bierwiaczonek, K. (2013). Wokół tożsamości przestrzennej mieszkańców województwa śląskiego. Górnośląskie Studia Socjologiczne, Seria Nowa 4, s. 15-28.
• Burdzik, T. (2012). Przestrzeń jako składnik tożsamości w świecie globalizacji. Kultura – Historia – Globalizacja, nr 11, s. 13-27.
• Burdzik, T. (2014). Przestrzeń i tożsamość. Refleksje z antropologii przestrzeni. http://portalsocjologa.pl/artykuly/przestrzen-i-tozsamosc-refleksje-zantropologii-przestrzeni/, 24.04.2017.
• Calhoun, C. (1994). Social Theory and the Politics of Identity. W: C. Calhoun (red.), Social Theory and the Politics of Identity. Oxford: Blackwell Press, s. 9-36.
• Castells, M. (2008). Siła tożsamości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Chmielewski, J. (2001). Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
• Clifford, J. (2000). Taking Identity Politics Seriously: the Contradictory, Stony Ground…. W: P. Gilroy, L. Grossberg, A. McRobbie (red.), Without Guarantees: Essays in Honour of Stuart Hall. London: Verso Press, s. 94–112.
• Czyżewski, M. (2012). Dyskursy tożsamościowe w nauce i życiu społecznym: odmiany, własności, funkcje. W: R. Dopierała, K. Kaźmierska (red.), Tożsamość, nowoczesność, stereotypy. Księga jubileuszowa poświęcona Profesorowi Zbigniewowi Bokszańskiemu. Kraków: Nomos.
• Dolińska, K. (2010). Kryteria narodowej autoidentyfikacji Ślązaków a problem tożsamości (w świetle badań empirycznych). W: R. Szwed, L. Dyczewski, J. Szulich-Kałuża, Odmiany tożsamości. Tożsamość osób, zbiorowości i instytucji. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Edensor, T. (2004). Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Geertz, C. (1973). The Interpretations of Cultures. New York: Basic Books.
• Kula, M. (2002). Nośniki pamięci historycznej. Warszawa: DiG.
• Kunce, A. (2004). Zlokalizować tożsamość. W: W. Kałaga (red.), Dylematy wielokulturowości. Kraków: Universitas.
• Łukowski, W. (2002). Społeczne tworzenie ojczyzn. Warszawa: „Scholar”.
• Madurowicz, M. (2007). Miejska przestrzeń tożsamości Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Markiewicz, B. (2014). Sfera publiczna a kwestia tożsamości politycznej. Fi l o – S o f i j a, Nr 24 (2014/1), s. 77-89.
• Nawrocki, T. (2005). Zmierzch lokalnej społeczności górniczej na przykładzie osady fabrycznej „Kopalnia” na Górnym Śląsku. W: K. Bondyra (red.), Państwo, samorząd i społeczności lokalne. Poznań: Wydawnictwo WSB.
• Nora, P. (2009). Między pamięcią i historią. Archiwum, no. 2. Łódź: Wydawnictwo Muzeum Sztuki w Łodzi.
• Oslislo-Piekarska, Z. (2015). Nowi Ślązacy. Miasto, dizajn, tożsamość. Katowice: Wydawnictwo ASP w Katowicach.
• Paszkowski, Z. (2011). Miasto idealne w perspektywie europejskiej i jego związki z urbanistyką współczesną. Kraków: Universitas.
• Posern-Zieliński, A. (2005). Tożsamość a terytorium. Perspektywa antropologiczna. Przegląd Zachodni, nr 3.
• Raszkowski, A. (2014). Tożsamość terytorialna w odniesieniu do rozwoju lokalnego. Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 332, s. 34-43.
• Rewers, E. (2005). Post-polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta. Kraków: Universitas.
• Saryusz-Wolska, M. (2011). Spotkanie czasu z miejscem: Studia o pamięci i miastach. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Sławek, T. (2006). Tożsamość i wspólnota. W: J. Janeczka, M. Szczepański (red.), Dynamika śląskiej tożsamości. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytety Śląskiego.
• Sławek, T. (2010). Miasto. Próba zrozumienia. W: E. Rewers (red.), Miasto w sztuce – sztuka w mieście. Kraków: Universitas.
• Szejnert, M. (2007). Czarny ogród. Kraków: Znak.
• Tambor, J. (red.) (2002). Gwara śląska – świadectwo kultury, narzędzie komunikacji. Teksty. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
• Tofilska, J. (2007). Katowicki Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Wydawnictwo Muzeum Historii Katowic.
• Tofilska, J. (2016). Giszowiec: monografia historyczna. Katowice: Wydawnictwo Muzeum Historii Katowic.
• Wanatowicz, M. (2006). Tożsamość śląska w oglądzie historycznym. W: J. Janeczka, M. Szczepański (red.), Dynamika śląskiej tożsamości. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytety Śląskiego.
• Warmińska, K. (2014). O tożsamości i polityce. Studia humanistyczne AGH, t. 13/3, s. 49-59.
• Wódz, K. (1992). Założenia teoretyczne i metodologiczne badań nad tożsamością kulturową mieszkańców starych dzielnic Górnego Śląska. Uwagi wprowadzające. W: K. Wódz (red.), Przestrzeń – środowisko społeczne – środowisko kulturowe. Z badań nad starymi dzielnicami miast Górnego Śląska. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Wrana, J. (2011). Tożsamość miejsca. Kryterium w projektowaniu architektonicznym. Lublin: Politechnika Lubelska.

Identifiers

EISSN

2353-3781

ISSN

2545-160X