Dialektyka „estar” i esencja tego, co (latyno)amerykańskie

• Authors: Filip Kubiaczyk

Title variants

EN

The Dialectics of “Estar” and the Essence of What Is (Latin) American

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Problem tożsamości należy do kluczowych tematów w kulturze latynoamerykańskiej. Przybycie konkwistadorów europejskich do Nowego Świata spowodowało zerwanie z jednością etniczną i kulturową, jaka dotąd istniała na kontynencie. W wyniku konkwisty ustanawia się pierwsza relacja z Innym, którą charakteryzuje przemoc militarna, duchowa i erotyczna. Z tego związku narodzi się nieprawy syn, Metys, Latynoamerykanin, owoc konkwistadora i Indianki oraz criollo (Kreol), biały urodzony w kolonialnej Ameryce. Latynoamerykańskiego Metysa charakteryzuje ambiwalencja uczuć: nie czuje się on dziedzicem kultury autochtonicznej, której już nie rozumie, ani dziedzicem kultury europejskiej, która wydaje mu się obca. To dlatego w ciągu wieków dominowało poczucie niższości tego kontynentu wobec Zachodu. Rodolfo Kusch, argentyński filozof i antropolog, fakt ten wyjaśnia tym, że na kontynencie latynoamerykańskim występują dwa logosy, które można rozpoznać w dwóch hiszpańskich czasownikach: «być» (ser) i «znajdować się» (estar). Według Kuscha, czasownik estar definiuje uniwersum indiańskie, a czasownik ser określa to, co imigrant przynosi z sobą. Kultura ser wyraża tradycję zachodnią, która jest depozytariuszem indywidualności, świata o racjonalności instrumentalnej i nowoczesności. Tymczasem kultura estar nie jest zorientowana na zdefiniowanie, lecz bardziej kieruje się ku „tu i teraz”, gdzie przeważa wymiar kolektywny nad tym, co indywidualne, perspektywa całościowa nad partykularną. Ta dychotomia jest charakterystyczna dla wielu myślicieli latynoamerykańskich, których łączy podkreślanie, że Ameryka Łacińska jest odmienna od modelu zachodniego. Ser utrzymuje się w tonice męskiej, fallicznej, zorientowanej na działanie i rozwiązanie, którym towarzyszy przemoc i agresja. Natomiast estar utrzymuje się w tonice pasywnej, kobiecej zorientowanej na biologiczny rytm życia. Jako zwykły sposób urządzania świata estar jest silniejsze niż oferta intelektualna ser, ale jego siła jest innego typu, niż siła ser. Estar jest z natury różnorodne, jak różnorodne jest to, co wegetuje. Ta wegetująca siła estar infekuje cały projekt ser na ziemi amerykańskiej. W ten sposób dokonuje się proces wchłaniania ser przez estar, który Kusch nazywa fagocitación. Za jego pomocą europejska kultura ser amerykanizuje się, ulega rozpuszczeniu w zwykłym estar, które tworzy ostateczny fundament ludzkiej egzystencji. Ponieważ proces ten dzieje się na marginesie tego, co oficjalnie myśli się o kulturze i cywilizacji, nie jest to proces świadomy. Jest to proces, który rozgrywa się w bardziej głębokich warstwach kultury, tam, gdzie człowiek doświadcza tego, co telluryczne. W opinii Kuscha, tylko z tej nowej struktury wyłania się to, co autentycznie latynoamerykańskie.

EN

The problem of identity has been one of the key issues in Latin American culture. The arrival of the European conquistadors in the New World brought an end to ethnic and cultural unity which had existed on the continent thus far. Following the conquest, the first relationship with the Other was established, characterised by military, spiritual and erotic violence. This union would bring forth an illegitimate son, the Mestizo, the offspring of the conquistador and the Indian woman, as well as the Criollo (Creole), a white born in the colonial Latin America. The Latin American Mestizo is typified by an ambivalence of feelings: they do not consider themselves heirs to the indigenous culture, not being able to understand it any more, nor are they heirs to European culture, which they find alien. This is why a feeling of inferiority with regard to the West predominated. The Argentinean philosopher and anthropologist Rodolfo Kusch accounts for this fact in his observation that there are two logoi on the Latin American continent, which may be discerned in two Spanish verbs: ser (to be), expressing identity and nature and estar (to be), expressing condition or state, as well as the speaker’s perception of it. According to Kuscha, the verb estar defines the Indian universe, while the verb ser denotes that which an immigrant brings with them. The culture of ser expresses Western culture, a depositary of individuality, a world of instrumental rationality and contemporaneity. In turn, the culture of estar is not oriented to defining, but is rather more focused on the “here and now”, where the collective dimension takes ascendancy over the individual, and the holistic perspective is superior to the particularistic one. This dichotomy is characteristic of many Latin American thinkers who emphasize that Latin America is different from the Western model. The tonic of ser tends to be masculine, phallic, active and oriented towards problem-solving, accompanied by violence and aggression. Meanwhile the tonic of estar is passive, feminine and oriented towards the biological rhythm of life. As a plain method of ordering the world estar holds more appeal than the intellectual offer of ser, but its strength is of a different type than ser. By nature, estar is diverse, just as vegetation is diversified. This vegetative power of estar infects the entire project of ser across America. In this fashion, ser is absorbed by estar, a process Kusch calls „fagocitación„. By these means, the European culture of ser is Americanized and dissolved into the ordinary estar, creating the final fundament of human existence. Since this process takes place on the margins of what is officially considered to be culture and civilisation, it is not conscious. It is a process that occurs in the more profound layers of culture, where the human experiences the telluric. In Kusch’s view, only this new structure produces what is genuinely Latin American.

Keywords

EN

Rodolfo Kusch; identity; Latin America; coloniality; estar; ser; fagocitación; utcatha

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2012
• Issue: 3
• Pages: 95-115

Contributors

author

Filip Kubiaczyk

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu