A System of Stonemason Marks Applied in Columns of the Tetrastyle Courtyard in the House of Leukaktios in Ptolemais, Cyrenaica

• Authors: Klimek Anna Urszula

Title variants

PL

SYSTEM ZNAKÓW KAMIENIARSKICH ZASTOSOWANY W KOLUMNACH DZIEDZIŃCA TETRASTYLOWEGO W DOMU LEUKAKTIOSA W PTOLEMAIS, CYRENAJKA

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

PL

Badania wykopaliskowe prowadzone przez Polską Misję Archeologiczną w Ptolemais w latach 2002-2010 odsłoniły centralną część Domu Leukaktiosa - tetrastylowy dziedziniec - otoczony przez dwupoziomy perystyl, skonstruowany w drugiej fazie użytkowania willi, czyli na przełomie II i III w. n.e. (Ryc. 1, 2, 9). Trzynaście z szesnastu górnych powierzchni zachowanych elementów kamiennych kolumn zawiera znaki kamieniarskie, reprezentujące litery alfabetu greckiego (Ryc. 6). Oznaczenia zostały zakwalifikowane do dwóch kategorii: znaków wykutych wprawną reką przy użyciu dłuta oraz znaków wyrytych płytko i niestarannie przy użyciu zaledwie ostrego narzędzia. Na podstawie znaków pochodzących z najlepiej zachowanej kolumny zrekontruowano następujący system znaków kamieniarskich (kolejno od pierwszego bębna kolumny): A H, B Z, Γ ς (?), (Δ) E, E Δ, ς Γ oraz Z B na siódmym bębnie. Bez wątpienia litery alfa¬betu reprezentują greckie cyfry: 1:8, 2:7, 3:6, 4:5, 5:4, 6:3, 7:2. Podana sekwencja znaków sugeruje, że musiał istnieć jeszcze jeden bęben, oznaczony literami H A, czyli cyframi 8:1. Tak więc wcześniejsze założenie, jakoby kolumny skła¬dały się z siedmiu bębnów, byłoby błędne. Konsekwencją nowej hipotezy jest większa szacowana wysokość kolumn: z 4.42 m zwiększyłaby się nawet do 4.6 m. Znaki pochodzące z dwóch baz kolumn oraz z jedynego zachowanego kapitela sugerują, że były one numerami oznaczającymi kolejność kolumn w ramach perystylu. zaproponowany system znaków kamieniarskich jest zaburzony przez kilka bębnów zawierających oznaczenia należące do drugiej kategorii znaków. Ich istnienie autorka tłumaczy zastąpieniem oryginalnych bębnów, uszkodzonych w wyniku trzęsienia ziemi, bębnami z innej budowli i ponumerowaniem ich na placu budowy; tym razem oznakowano je wyłącznie pojedynczymi cyframi, licząc od góry. W artykule zostały przytoczone liczne przykłady innych greckich systemów numerowania kolumn i bloków kamiennych w ramach budowli, jednak żaden ze znanych dotychczas systemów nie numerował bębnów kolumn podwójnie, zarówno od góry, jak i od dołu, jak to uczyniono na elementach perystylu z Domu Leukaktiosa w Ptolemais. Dwucyfrowy system dostarcza jednocześnie trzech informacji: numeracji bębna od góry, od dołu, a także o tym, z ilu bębnów składała się cała kolumna, ze względu na uni-kalny zestaw cyfr właściwy wyłącznie dla ośmiobębnowej kolumny (Ryc. 7, 8). Taki pomysłowy system zapisu infor-macji nie mógł być zatem opracowany przez nikogo innego jak przez architekta. Z kolei przekazany w postaci syngraphe do kamieniołomu musiał być zrozumiały i służyć zarówno kamieniarzom obrabiającym kolumny w kamieniołomie, jak i robotnikom umieszczających bębny na placu budowy. Podwójne numerowanie kolumn pomagało uniknąć pomy-lenia precyzyjnie skrojonych elementów kolumn zarówno w miejscu ich wydobycia, jak i na budowie. Numerowanie od góry i od dołu mogło także stanowić przydatne narzędzie w organizacji pracy murarzy ustawiających kolumny.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2013
• Volume: Tom X (LI), fasc. A
• Pages: 11-22

Contributors

author

Klimek Anna Urszula