Nauki historyczne, nauki eksperymentalne i metoda naukowa

• Authors: Carol E. Cleland

Title variants

EN

Historical Science, Experimental Science, and the Scientific Method

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Wielu naukowców sądzi, że istnieje jedna, interdyscyplinarna metoda uprawiania dobrej nauki. Wzorcowe przykłady czerpane są jednak z obrębu klasycznych nauk eksperymentalnych. Czasem, kiedy hipotez o charakterze historycznym nie można testować w kontrolowanych warunkach laboratoryjnych, twierdzi się, że badania historyczne mają gorszą jakość niż badania eksperymentalne. Celem niniejszego artykułu jest wykazanie, na podstawie przykładów z różnych dyscyplin historycznych, że to przekonanie jest błędne. Po pierwsze, pogląd o rzekomej wyższości badań eksperymentalnych wynika z przyjęcia takich koncepcji metodologii naukowej (indukcjonizmu baconowskiego i falsyfikacjonizmu), które mają poważne mankamenty, zarówno na płaszczyźnie logicznej, jak też jako ujęcia rzeczywistych praktyk naukowców. Po drugie, chociaż między metodologiami nauk eksperymentalnych i nauk historycznych zachodzą zasadnicze różnice, związane są one z pewną wszechobecną właściwością świata przyrody - czasową asymetrią przyczynowości. Nie da się zatem utrzymać twierdzenia, że nauki historyczne są pod względem metodologicznym gorsze od nauk eksperymentalnych.

EN

Many scientists believe that there is a uniform, interdisciplinary method for the practice of good science. The paradigmatic examples, however, are drawn from classical experimental science. Insofar as historical hypotheses cannot be tested in controlled laboratory settings, historical research is sometimes said to be inferior to experimental research. Using examples from diverse historical disciplines, this paper demonstrates that such claims are misguided. First, the reputed superiority of experimental research is based upon accounts of scientific methodology (Baconian inductivism or falsificationism) that are deeply flawed, both logically and as accounts of the actual practices of scientists. Second, although there are fundamental differences in methodology between experimental scientists and historical scientists, they are keyed to a pervasive feature of nature, a time asymmetry of causation. As a consequence, the claim that historical science is methodologically inferior to experimental science cannot be sustained.

Keywords

PL

nauki historyczne; nauki eksperymentalne; metoda naukowa; indukcjonizm baconowski; falsyfikacjonizm

EN

historical scienceexperimental science; scientific method; Baconian inductivism; falsificationism; method of multiple working hypotheses

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Filozofii
• Journal: Filozoficzne Aspekty Genezy
• Year: 2011
• Volume: 8
• Pages: 105-120

Contributors

author

Carol E. Cleland

• University of Colorado at Boulder

References

• H. GEE, In Search of Deep Time, The Free Press, New York 1999.
• K.R. POPPER, Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, przeł. Stefan Amsterdamski, Biblioteka Współczesnych Filozofów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
• T.S. KUHN, Struktura rewolucji naukowych, przeł. Helena Ostromęcka i Justyna Nowotniak, Fundacja Aletheia, Warszawa 2001.
• L.R. KUMP, J.F. FASTING, and R.G. CRANE, The Earth System, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, New Jersey 1999.
• T.C. CHAMBERLIN, „The Method of Multiple Working Hypotheses”, Journal of Geology 1897, vol. 5, s. 837-848.
• L.W. ALVAREZ, W. ALVAREZ, F. ASARO, and H.V. MICHEL, „Extraterrestrial Cause for the Cretaceous-Tertiary Extinction”, Science 1980, vol. 208, s. 1095-1108.
• W.A. CLEMENS, J.D. ARCHIBALD, and L.J. HICKEY, „Out with a Whimper Not a Bang”, Paleobiology 1981, vol. 7, s. 293-298.
• S.J. MOJZSIS, G. ARRHENIUS, K.D. MCKEEGAN, T.M. HARRISON, A.P. NUTMAN, and C.R.L. FRIEND, „Evidence for Life on Earth Before 3,800 Million Years ago”, Nature 1996, vol. 384, s. 55-59.
• S.L. MILLER, „A Production of Amino Acids Under Possible Primitive Earth Conditions”, Science 1953, vol. 117, s. 528-529.
• L.E. ORGEL, „The Origin of Life — A Review of Facts and Speculations”, Trends in Biochemical Science 1998, vol. 23, s. 491-495.
• P.F. HOFFMAN i D.P. SCHRAG, „Ziemia jak kula śniegu”, przeł. Marcin Ryszkiewicz, Świat Nauki, marzec 2000, nr 3 (103), s. 70-77.
• D. LEWIS, „Counterfactual Dependence and Time’s Arrow”, w: F. JACKSON (ed.), Conditionals, Oxford University Press, Oxford, UK, s. 46-75.
• H. PRICE, Time’s Arrow and Archimedes’ Point, Oxford University Press, Oxford, UK 1996.
• W. KAUFMAN, The Cosmic Frontiers of General Relativity, Brown, Little, Boston 1977.