Małżeństwa i rodzicielstwo osób z niepełnosprawnością intelektualną – wyzwania współczesności

• Authors: Agnieszka Żyta

Title variants

EN

Marriages and parenthood of intellectually disabled people – modern challenges

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia przegląd rozwoju idei i literatury przedmiotu poświęconych małżeństwom i rodzicielstwu osób z niepełnosprawnością intelektualną. Zwyczajowo bycie rodzicem i stworzenie własnej rodziny jest wysoko cenioną rolą społeczną. Jednocześnie w przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną istnieje szereg barier na drodze ku równoprawnemu realizowaniu tych ról. Chociaż Konwencja ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych (2008) podkreśla prawo do życia rodzinnego i opowiada się przeciw dyskryminacji osób z niepełnosprawnością w zakresie zawierania związków małżeńskich, prowadzenia życia rodzinnego oraz rodzicielstwa, nadal obecne są silne postawy stygmatyzujące oraz praktyki ekskluzyjne. Działania skierowane na edukację i wspieranie w zakresie realizacji ról rodzinnych dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną są ważnym zadaniem współczesnej andragogiki specjalnej.

EN

The article presents the overview of the development of the idea and subject-matter literature devoted to marriages and parenthood of intellectually disabled people. Being a parent and establishing own family is usually regarded as a highly valued social role. At the same time, in the case of intellectually disabled people there is a number of barriers to the equal fulfilment of these roles. Although the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (2008) underlines the right to family life and provides against the discrimination of disabled people as regards marriages, family life and parenthood, stigmatising attitudes and exclusionary practices are still present. The activities oriented at education and support in the performance of family roles by intellectually disabled adults are an important task of the modern special andragogy.

Keywords

PL

małżeństwo; rodzicielstwo; niepełnosprawność intelektualna; andragogika; specjalna; empowerment

EN

marriage; parenthood; intellectual disability; special andragogy; empowerment

• Publisher: Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
• Journal: Edukacja Dorosłych
• Year: 2013
• Issue: 2(69)

Contributors

author

Agnieszka Żyta

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

References

• Aunos M., Goupil G., Feldman M. (2003), Mothers with Intellectual Disabilities Who Do or Do Not Have Custody of Their Children, “Journal of Developmental Disabilities” 10 (2), s. 65–79.
• Aunos M., Feldman M. A. (2002), Attitudes towards Sexuality, Sterilization and Parenting Rights of Persons with Intellectual Disabilities, “Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities” 15, s. 285–296.
• Bakken J., Miltenberger R.G, Schauss S. (1993), Teaching Parents with Mental Retardation: Knowledge Versus Skills, “American Journal on Mental Retardation”, [w:] J. Blacher, B. L. Blacher (red.) (2002), The best of AAMR: Families and Mental Retardation. A Collection of Notable AAMR Journal Articles Across the 20th Century, AAMR, Washington, s. 247–257.
• Boruszkowska I., Durka G. (2007), Małżeństwo i opinia w opinii uczniów z lekką niepełnosprawnością intelektualną, [w:] T. Żółkowska (red.), Pedagogika specjalna – koncepcje i rzeczywistość. Konteksty pedagogiki specjalnej. Tom II. Wydawnictwo Print Group Daniel Krzanowski, Szczecin, s. 349–357.
• Clayton O., Chester A., Mildon R., Matthews J. (2008), Practitioners Who Work with Parents with Intellectual Disability: Stress, Coping and Training Needs, “Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities” 21, s. 367–376.
• Cleaver H., Nicholson D. (2007), Parental Learning Disability and Children’s Needs, Jessica Kingsley Publishers, London & Philadelphia.
• Feldman M. (1994), Parenting education for parents with intellectual disabilities: a review of outcome studies, “Research in Developmental Disabilities”, 15, s. 299–332.
• Feldman M. (2004), Self-Directed Learning of Child-Care Skills by Parents with Intellectual Disabilities, “Infant and Young Children” 17 (1), s. 17–31.
• Feldman M. A., Walton-Allen N. (1997), Effects of Maternal Mental Retardation and Poverty on Intellectual, Academic, and Behavioral Status of School-Aged Children, “American Journal on Mental Retardation”, [w:] J. Blacher, B. L. Blacher (red.) (2002), The best of AAMR: Families and Mental Retardation. A Collection of Notable AAMR Journal Articles Across the 20th Century, AAMR, Washington, 235–246.
• Fornalik I. (2010), Jak edukować seksualnie osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Poradnik dla specjalistów, Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z zespołem Downa Bardziej Kochani, Warszawa.
• James H. (2004), Promoting Effective Working with Parents with Learning Disabilities, “Child Abuse Review” 13, s. 31–41.
• Giryński A. (2005), Edukacja seksualna osób niepełnosprawnych intelektualnie w świetle opinii rodziców i nauczycieli, [w:] J. Głodkowska, A. Giryński (red.), Seksualność osób z niepełnosprawnością intelektualną – uwalnianie od schematów i uprzedzeń, APS, Warszawa, s. 61–69.
• Griffiths D. M., Lunsky Y. (2000), Changing attitudes towards the nature of sociosexual assessment and education for persons with developmental disabilities: a twenty year comparison, “Journal of Developmental Disabilities” 7, s. 16–33.
• Grütz M. (2007), Trzy historie o miłości rehabilitującej. Partnerstwo, małżeństwo i rodzicielstwo w życiu niepełnosprawnych intelektualnie mieszkańców domu pomocy społecznej, [w:] Cz. Kosakowski, A. Krause, A. Żyta (red.), Osoba z niepełnosprawnością w systemie rehabilitacji, edukacji i wsparcia społecznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn, s. 411–418.
• Izdebski Z. (2005), Postawy Polaków wobec seksualności osób niepełnosprawnych ruchowo i intelektualnie [w:] J. Głodkowska, A. Giryński (red.), Seksualność osób z niepełnosprawnością intelektualną – uwalnianie od schematów i uprzedzeń, APS, Warszawa, s. 35–58.
• Kiełducka, M. (2012). Ratyfikacja Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych – konsekwencje dla polskiej administracji publicznej. Materiały z XXXVI Sympozjum Naukowego organizowanego przez PSOUU wraz z Polskim Zespołem do Badań nad Niepełnosprawnością Intelektualną Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami – historia, konsekwencje dla państwa, korzyści dla osób z niepełnosprawnością, APS, Warszawa.
• Kijak R. (2009), Seks i niepełnosprawność. Doświadczenia seksualne osób z niepełnosprawnością intelektualną, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Kościelska M. (2000) Być kobietą, być mężczyzną – co to znaczy w odniesieniu do osób niepełnosprawnych intelektualnie, [w:] A. Firkowska-Mankiewicz (red.) Osoba z niepełnosprawnością intelektualną i jej prawo do pełnego człowieczeństwa. Materiały z XXV Sympozjum Naukowego, PSOUU, Warszawa, s. 22–36.
• Kościelska M. (2004), Niechciana seksualność: o ludzkich potrzebach osób niepełnosprawnych intelektualnie, Jacek Santorski, Warszawa.
• Krause A. (2010), Współczesne pradygmaty pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Kruk-Lasocka J., Wawrzyniak A. (2004), Co zrobić z tą miłością? Refleksje nie tylko nad dorosłością osób upośledzonych umysłowo, [w:] Cz. Kosakowski, A. Krause (red.) Rehabilitacja, opieka i edukacja specjalna w perspektywie zmiany. Wydawnictwo UWM, Olsztyn, s. 61–66.
• Lizoń-Szłapowska D. (2009), Wybrane aspekty seksualności i macierzyństwa kobiet z niepełnosprawnością intelektualną w świetle badań własnych, [w:] T. Żółkowska, L. Konopska (red.), W kręgu niepełnosprawności – teoretyczne i praktyczne aspekty poszukiwań w pedagogice specjalnej, Tom V, Wydawnictwo Print Group Daniel Krzanowski, Szczecin, s. 543–550.
• Llewellyn G. (1995), Relationships and Social Support: Views of Parents with Mental Retardation/Intellectual Disability, “Mental Retardation”, [w:] J. Blacher, B. L. Blacher (red.) (2002), The best of AAMR: Families and Mental Retardation. A Collection of Notable AAMR Journal Articles Across the 20th Century, AAMR, Washington, 259–272.
• Llewellyn G., Traustadóttir R., McConnell D., Sigurjónsdóttir H. B. (red.) (2010), Parents with intellectual disabilities. Past, Present and Futures. Wiley-Blackwell, Singapore.
• Materny K. (2003), Wizja rodziny i koncepcja małżeństwa młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną, [w:] K.D. Rzedzicka, A. Kobylańska (red.), Dorosłość, niepełnosprawność, czas współczesny. Na pograniczach pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, s. 421–426.
• McConnell D., Llewellyn G. (2002), Stereotypes, parents with intellectual disability and child protection, “Journal of Socila Welfare and Family Law” 24 (3), s. 297–317.
• McConnell D., Llewellyn G. (2010), Supporting Mothers’ Community Participation [w:] G. Llewellyn, R. Traustadóttir, D. McConnell, H.B. Sigurjónsdóttir (red.) (2010), Parents with intellectual disabilities. Past, Present and Futures, Wiley-Blackwell, Singapore, s. 205–223.
• Nowak-Lipińska K. (2003), Psychospołeczne aspekty małżeństw osób niepełnosprawnych intelektualnie z pełnosprawnymi, [w:] K.D. Rzedzicka, A. Kobylańska (red.), Dorosłość, niepełnosprawność, czas współczesny. Na pograniczach pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, s. 165–175.
• Obuchowska I. (1990), Obecne i nieobecne paradygmaty w pedagogice specjalnej [w:] Z. Sękowska (red.) Teoria i praktyka pedagogiki specjalnej, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 19–24.
• Ostrowska A. (2007), Rola seksualności w życiu osób niepełnosprawnych, „Niepełnosprawność i Rehabilitacja” nr 3, s. 3–17.
• Starke M. (2011), Supporting Families With Parents With Intellectual Disability: Views and Experiences of Professionals in the Field, “Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities” 8 (3), s. 163–171.
• Suchankova P. (2002), Seksualność dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną [w:] Wieczne dzieci czy dorośli. Problem seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualną. Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z zespołem Downa Bardziej Kochani, Warszawa, s. 49–57.
• Seroczyńska M. (2000), Gwarancje prawne pełnego człowieczeństwa dla osób niepełnosprawnych, [w:] A. Firkowska-Mankiewicz (red.) Osoba z niepełnosprawnością intelektualną i jej prawo do pełnego człowieczeństwa. Materiały z XXV Sympozjum Naukowego, PSOUU, Warszawa, s. 54–66.
• Taylor S.J. (2010), Foreword, [w:] G. Llewellyn, R. Traustadóttir, D. McConnell, H.B. Sigurjónsdóttir (red.) (2010), Parents with intellectual disabilities. Past, Present and Futures, Wiley-Blackwell, Singapore, s. xiii-xv.
• Tylewska-Nowak B. (2007), Dorosłość osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną – warto się zastanowić, [w:] T. Żółkowska (red.), Pedagogika specjalna – koncepcje i rzeczywistość. Konteksty pedagogiki specjalnej. Tom II, Wydawnictwo Print Group Daniel Krzanowski, Szczecin, s. 343–348.
• Wade C., Llewellyn G., Matthews J. (2008), Review of Parent Training Interventions for Parents with Intellectual Disability, “Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities” 21, s. 351–366.
• Zawiślak A. (2005), Jakość życia rodzinnego młodocianych i pełnoletnich matek z niepełnosprawnością intelektualną, [w:] Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), Sfery życia osób z niepełnosprawnością intelektualną, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, s. 81–93.
• http://www.engenderhealth.org/files/pubs/family-planning/factbook_chapter_4.pdf (pobrano: 31.10.2011)
• http://www.polskatimes.pl/fakty/436870,rpo-chce-zmiany-przepisow-dotyczacychmalzenstw,id,t.html (pobrano: 4.11.2011)
• http://www.unic.un.org.pl/dokumenty/Konwencja_Praw_Osob_Niepelnosprawnych. pdf (pobrano: 4.11.2011)