Ruszyć masy, odzyskać Polskę… Figura żołnierza-obywatela w polskiej myśli politycznej przed 1945 r.

• Authors: Kuligowski Piotr

Title variants

EN

Move the masses, reclaim Poland... The figure of the soldier-citizen in Polish political thought before 1945.

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł omawia rolę i znaczenie figury żołnierza-obywatela w polskiej myśli politycznej przed 1945 r. Poczynając od jej oświeceniowych i protosocjalistycznych początków, ukazuję jej przemiany w XIX w. (przede wszystkim w okresie międzypowstańczym 1831-1863) oraz reaktywacje po rewolucji 1905-1907 i podczas drugiej wojny światowej. Zasadniczą tezą tekstu jest przeświadczenie, iż żołnierz-obywatel na gruncie polskim cechował się demokratyzmem i miał charakter rewolucyjny. Innymi słowy, jego aktywność miała nie tylko przynieść odzyskanie niepodległości, ale także przekształcić strukturę społeczną w sposób zasadniczy. U podstaw tej koncepcji stała bowiem chęć umasowienia ruchu powstańczego poprzez uwłaszczenie chłopstwa i uczynienie z tej warstwy nowoczesnej wspólnoty politycznej – narodu.

EN

This article discusses the role and significance of the soldier-citizen in polish political thought before 1945. Starting with the Enlightenment and protosocialist origins, I show the changes during the 19th century (mainly during the period between the 1831 and 1863 uprising) and reactivation after the revolution 1905-1907 and during the Second World War. The main thesis of the text is an acknowledgment that thecharacter of soldier-citizen in Poland was both democratic and revolutionary. In other words, his activity was supposed to bring not only Polish independence, but also a fundamental change in the social structure. At the core of this concept was the widening the uprising movement by the enfranchisement of the peasantry and the convertion of this strata to the modern political community - the nation.

Keywords

PL

demokratyzm; naród; niepodległość; obywatel; powstanie listopadowe; powstanie styczniowe; socjalizm; żołnierz

EN

citizen; democratism; independence; natio; the January Uprising; the November Uprising; socialism; soldier

• Publisher: Fundacja Pro Scientia Publica
• Journal: Ogrody Nauk i Sztuk
• Year: 2015
• Issue: 5
• Pages: 499-507

Dates

published

2015

Contributors

author

Kuligowski Piotr

• Zakład Myśli i Kultury Politycznej, Instytut Historii UAM ul. Umultowska 89 D, 61-614 Poznań

References

• Teksty źródłowe:
• [1] „Echo Miast Polskich” 1843.
• [2] „Gazeta Polska” 1831, nr 217.
• [3] Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego, T. IV, Mańkowski Z., Nowak J. (red.), Warszawa 1966.
• [4] „Pobudka: czasopismo narodowo-socjalistyczne”, 1889-1891.
• [5] „Polska Chrystusowa: pismo poświęcone zasadom społecznym”, T. I, zeszyt pierwszy, Paryż 1842.
• [6] „Robotnik” 1925, nr 165.
• [7] Uniwersał Urządzający Włościan i skuteczną dla nich opiekę Rządową zapewniający, http://pl.wikisource.org/wiki/Uniwersa%C5%82_Urz%C4%85dzai%C4%85cy_W%C5%82o%C5%9Bcian_i_skuteczn%C4%85_dla_nich_opiek%C4%99_Rz%C4%85dow%C4%85_zapewniai%C4%85cy, 15.12.2014.
• [8] Balicki Z., Egoizm narodowy wobec etyki, Lwów 1902.
• [9] Gutkowski W., Podróż do Kalopei, Gross Z. (red.), Warszawa 1956.
• [10] Kostka Potocki S., Podróż do Ciemnogrodu, Kipa E. (red.), Wrocław 2003.
• [11] Lelewel J., Stracone obywatelstwo stanu kmiecego w Polsce, Bruksela 1846.
• [12] Marks K., Engels F., W obronie Polski [w:] Dzieła wybrane, T. III, Warszawa 1982.
• [13] Mickiewicz A., Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego, Warszawa 1986.
• [14] Mickiewicz A., Trybuna Ludów, tłum. Płoszewski L., Warszawa 1956.
• [15] Pawlikowski J., Czy Polacy mogą się wybić na niepodległość, http://biblioteka.vilo.bialystok.pl/lektury/Barok/Jozef_Pawlikowski_Czy_Polacy.pdf, 15.12.2014.
• [16] Piłsudski J., Zadania praktyczne rewolucji w zaborze rosyjskim, http://lewicowo.pl/zadania-praktyczne-rewolucji-w-zaborze-rosyjskim/, 15.12.2014.
• [17] Podolecki J.K, Wybór pism, Grodek A. (red.), Warszawa 1955.
• [18] Sorel G., Rozważania o przemocy, tłum. Mosakowski M.J., Warszawa 2014.
• Bibliografia:
• [19] Borejsza J.W., W kręgu wielkich wygnańców (1848-1895), Warszawa 1963.
• [20] Buck-Morss S., Hegel, Haiti i historia uniwersalna, tłum. Bojarska K., Warszawa 2014.
• [21] Caroti M., Garibaldi il primo fascista, Tricase 2012.
• [22] Ciołkoszowie L. i A., Zarys dziejów socjalizmu polskiego, T. I, Londyn 1966.
• [23] Cywiński B., Rodowody niepokornych, Warszawa 2010.
• [24] Michalski R., Socjalizm a niepodległość w polskiej myśli socjalistycznej (1878-1918), Toruń 1988.
• [25] Najdowski Z., „Podróż do Kalopei” Wojciecha Gutkowskiego. Studium z dziejów myśli polskiego Oświecenia, Warszawa 1988.
• [26] Próchnik A., Demokracja kościuszkowska, Warszawa 1947.
• [27] Szostakowski S., Franciszek Gorzkowski. Warmiak w służbie Insurekcji, Olsztyn 1977.
• [28] Śliwa M., Polska myśl socjalistyczna (1918-1948), Wrocław 1988.
• [29] Urbankowski B., Filozofia czynu. Światopogląd Józefa Piłsudskiego, Warszawa 1988.
• [30] Żychowski M., Polska myśl socjalistyczna XIX i XX wieku (do 1918 r.), Warszawa 1976.

Identifiers

ISSN

2299-2014

DOI

10.15503/onis2015.499.507