Muzykol – kulturowa metafora PRL

• Authors: Piotr Fortuna

Title variants

EN

“Muzykol” – A Cultural Metaphor of the Polish People’s Republic

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest próbą wykorzystania kategorii musicalu jako narzędzia opisu dla społeczeństwa Polski Ludowej. Peerelowski musical filmowy zostaje tu ukazany jako zjawisko rzadkie, lecz symptomatyczne. Autor reinterpretuje teorię Ricka Altmana w odniesieniu do socjalistycznej kultury masowej, przepisując dualizm wartości kulturowych i kontrkulturowych na konflikt między interesami niechcianej władzy a niespełnionymi oczekiwaniami obywateli. Pokazuje, jak analizowane filmy odbiegają od modelu hollywoodzkiego w nastawieniu do pracy i rozrywki, a także w jaki sposób wypełniają zadania propagandowe i kompensacyjne. W rezultacie peerelowski musical okazuje się czymś więcej niż nieudolnym naśladownictwem – staje się „muzykolem”, kulturową metaforą PRL.

EN

The article is an attempt to use the category of the musical as a tool for describing the society of the Polish People’s Republic (PPR) era. PPR film musical is shown here to be a rare phenomenon, but a symptomatic one. The author reinterprets the theory of Rick Altman in relation to socialist mass culture, ascribing the duality of cultural and counter-cultural on to the conflict between the interests of disliked powers and the unfulfilled expectations of the citizens. He shows how the analysed films differ from the Hollywood model in the attitude towards work and entertainment, and how they fulfil propaganda and compensatory functions. As a result, the communist musical turns out to be something more than an inept imitation – it becomes a “muzykol” [locally made musical like film, that is not up to Western standards], a cultural metaphor for the communist era in Poland.

Keywords

PL

Polska Rzeczpospolita Ludowa; muzykol

EN

Polish People’s Republic; musical

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2015
• Issue: 91 Film między muzyką pop a popkulturą
• Pages: 121-140

Contributors

author

Piotr Fortuna

• Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski

References

• Altman, Rick. The American Film Musical. Indianapolis: Indiana University Press, 1987.
• Barańczak, Stanisław. Czytelnik ubezwłasnowolniony. Perswazja w masowej kulturze literackiej PRL. Paryż: Libella, 1983.
• Baudrillard, Jean. Społeczeństwo konsumpcyjne. Jego mity i struktury. Warszawa: Sic!, 2006.
• Bonusiak, E. „Z czego się śmiejemy?”. „Głos Olsztyński 12 (1967).
• Cybulski, W. „Hallo Szpicbródka – czyli ostatni występ króla kasiarzy”. „Dziennik Polski” 62 (1978).
• Czerwiński, Marcin. „Czarny dzień polskiego filmu”. „Zwierciadło” 7 (1967).
• Grzelecki, S. „Bal na ciuchach”. „Życie Warszawy” 2 (1967).
• Helman, Alicja. „Wstęp”. In: Kino gatunków, ed. A. Helman. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1991.
• Kaczyńska, Elżbieta. Pejzaż miejski z zaściankiem w tle. Warszawa: Fundacja ResPublica, 1999.
• Kochański, K. „Sama słodycz”. „Tygodnik Kulturalny” 28 (1964).
• Kornhauser, Jakub, Adam Zagajewski. Świat nie przedstawiony. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974.
• Kurz, Iwona. „Gospodarka wyłączona”. In: Obyczaje polskie. Wiek dwudziesty w krótkich hasłach, ed. M. Szpakowska. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2008.
• Lenkiewicz, K. „Schodami w górę, schodami w dół”. „Warmia i Mazury” 8 (1984).
• Markiewicz, Stanisław. Protestantyzm. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1982.
• McGowan, Todd. Realne spojrzenie. Teoria filmu po Lacanie. trans. K. Mikurda. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2008.
• Michałek, Bolesław. „’Retro’ jako bezradność”. „Kino” 11 (1975).
• Narojek, Winicjusz. Socjalistyczne „welfare state”. Studium z psychologii społecznej Polski Ludowej. Warszawa: PWN, 1991.
• Shadoian, Jack. Dreams And Dead Ends, The American Gangster Film. Oxford: Oxford University Press, 2003.
• Skotarczak, Dorota. „Czego nie ukryła komedia filmowa?” In: Z problematyki przemian kultury polskiej XX wieku, ed. D. Skotarczak. Poznań: UAM, 2000.
• Tyrmand, Leopold. Cywilizacja komunizmu. Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2006.
• Vaneigem, Raoul. Rewolucja życia codziennego. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2004.
• Wągiel, P. „Puszczanie pawi, „Rzeczywistość” 13 (1984).
• Wyka, Kazimierz. Życie na niby, Pamiętnik po klęsce: z pism Kazimierza Wyki, ed. H. Markiewicz. Kraków- Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1984: 138-175.