Substancje pierwsze i ich homonimy w teleologicznym ujęciu Arystotelesa

• Authors: Domaradzki Mikołaj

Title variants

EN

Primary Substances and Their Homonyms in Aristotle’s Teleology

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem artykułu jest rekonstrukcja Arystotelesowskiego rozróżnienia między substancjami pierwszymi i ich homonimami. W proponowanym tu ujęciu Stagiryta uznaje zarówno wytwory natury, jak i wytwory człowieka za homonimy substancji pierwszych, gdy te okazują się niezdolne do wykonywania swej funkcji (ergon) i urzeczywistniania swego celu (telos). W toku rozważań podejście Arystotelesa skonfrontowane zostanie z jego słynną nauką o czterech przyczynach, a analiza konkretnych przykładów podawanych przez filozofa umożliwi określenie statusu ontycznego homonimów. Następnie przedstawiona zostanie argumentacja na rzecz tezy, iż Arystotelesowski hylemorfizm nie tylko podważa funkcjonalistyczne założenie o dowolności materii, ale także wyklucza możliwość postawienia znaku równości między artefaktami i istotami żywymi. Zwieńczeniem przedstawionych tu rozważań będzie konkluzja, że substancje pierwsze będące naprawdę (alēthōs) i rzeczy będące jedynie homonimicznie (plēnhomōnymōs) wymagają odmiennych definicji.

The purpose of this article is to reconstruct Aristotle’s distinction between primary substances and their homonyms. It is shown that the Stagirite regards both body parts and artefacts as mere homonyms of primary substances when they are no longer capable of performing their function (ergon) and actualizing their end (telos). In the course of the present discussion, Aristotle’s approach is confronted with his famous doctrine of the four causes, whilst an analysis of the examples given by the Stagirite serves the purpose of determining the ontic status of homonyms. Subsequently, this paper argues that Aristotle’s hylomorphism not only defies the functionalist assumption of the irrelevance of matter but also precludes the possibility of equating artefacts with living organisms. The discussion concludes with an observation that primary substances which are truly (alēthōs) and things which are only homonymously (plēn homōnymōs) require different definitions.

Keywords

PL

Arystoteles; ujęcie teleologiczne; homonimy; części ciała; artefakty

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2018
• Issue: 58
• Pages: 2-17

Dates

published

2018-12

Contributors

author

Domaradzki Mikołaj

• Institute of Philosophy, Adam Mickiewicz University

References

• Ackrill J.L. (1997), Aristotle’s Definitions of Psuchē, [w:] Essays on Plato and Aristotle, J.L. Ackrill (red.), Clarendon Press, Oxford: 163–178.
• Arystoteles (1992a), O duszy, tłum. P. Siwek, [w:] idem, Dzieła wszystkie, t. 3, PWN, Warszawa.
• Arystoteles (1992b), O częściach zwierząt, tłum. P. Siwek, [w:] idem, Dzieła wszystkie, t. 3, PWN, Warszawa.
• Berkowitz L., Squitier K.A. (1990) Thesaurus Linguae Graecae: Canon of Greek Authors and Works, Oxford University Press, Oxford.
• Berti E. (1979), Profilo di Aristotele, Edizioni Studium, Roma.
• Burnyeat M.F. (1992), Is an Aristotelian Philosophy of Mind Still Credible? (A Draft), [w:] Essays on Aristotle’s De Anima, M.C. Nussbaum, A.O. Rorty (red.), Clarendon Press, Oxford: 15–26.
• Cassirer E. (1994), Substanzbegriff und Funktionsbegriff. Untersuchungen über die Grundfragen der Erkenntniskritik, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt.
• Cohen S.M. (1992), Hylomorphism and Functionalism, [w:] Essays on Aristotle’s De Anima, M.C. Nussbaum, A.O. Rorty (red.), Clarendon Press, Oxford: 57–73.
• Domaradzki M. (2013), Filozofia antyczna wobec problemu interpretacji. Rozwój alegorezy od przedsokratyków do Arystotelesa, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań.
• Domaradzki M. (2016a), Arystotelesowskie ujęcie homonimii, „Diametros” 50: 1–24.
• Domaradzki M. (2016b), Wieloznaczność orzekania w Topikach 1.15, „Peitho. Examina antiqua” 7: 69–85.
• Hammer-Jensen I. (1915), Das sogenannte IV. Buch der Meteorologie des Aristoteles, „Hermes” 50 (1): 113–136.
• Hintikka K.J. (1973), Aristotle and the Ambiguity of Ambiguity, [w:] Time and Necessity: Studies in Aristotle’s Theory of Modality, K.J. Hintikka (red.), Clarendon Press, Oxford: 1–26.
• Irwin T.H. (1981), Homonymy in Aristotle, „The Review of Metaphysics” 34 (3): 523–544.
• Fortenbaugh W.W. (1975), Aristotle’s Analysis of Friendship: Function and Analogy, Resemblance and Focal Meaning, „Phronesis” 20 (1): 51–62.
• Jaeger W. (1923), Aristoteles: Grundlegung einer Geschichte seiner Entwicklung, Weidmann, Berlin.
• Miller F.D. (1995), Nature, Justice and Rights in Aristotle’s Politics, Clarendon Press, Oxford.
• Nussbaum M.C. (1978), Aristotle on Teleological Explanation, [w:] Aristotle’s De Motu Animalium. Text with Translation, Commentary, and Interpretive Essays, M.C. Nussbaum (red.), Princeton University Press, Princeton: 59–106.
• Nussbaum M.C., Putnam H. (1992), Changing Aristotle’s Mind, [w:] Essays on Aristotle’s De Anima, M.C. Nussbaum, A.O. Rorty (red.), Clarendon Press, Oxford: 27–56.
• Polansky R. (2007), Aristotle’s De anima, Cambridge University Press, Cambridge.
• Putnam H. (1975), Philosophy and Our Mental Life, [w:] Mind, Language and Reality. Philosophical Papers, vol. 2, H. Putnam (red.), Cambridge University Press, Cambridge: 291–303.
• Rapp C. (1992), Ähnlichkeit, Analogie und Homonymie bei Aristoteles, „Zeitschrift für philosophische Forschung” 46 (4): 526–544.
• Robinson H.M. (1978), Mind and Body in Aristotle, „Classical Quarterly” 28 (1): 105–124.
• Shields C. (1990), The First Functionalist, [w:] Historical Foundations of Cognitive Science, J.C. Smith (red.), Kluwer Academic Publishers, Dordrecht: 19–33.
• Shields C. (1999), Order in Multiplicity: Homonymy in the Philosophy of Aristotle, Clarendon Press, Oxford.
• Ward J.K. (2008), Aristotle on Homonymy: Dialectic and Science, Cambridge University Press, Cambridge.
• Wilkes K.V. (1978), Physicalism, Routledge, London.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.1281

ISSN

ISSN 1733-5566