Koń trojański albo dziecko w literaturze absurdu

• Authors: Włoczewska Agnieszka

Title variants

EN

Trojan horse or child in the world of absurd

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W literaturze świeckiej adresowanej do dorosłego odbiorcy dziecko nie funkcjonuje jako samodzielny symbol utrwalony tradycją literacką. Niemniej w pewnych tekstach nabiera ono głęboko symbolicznego sensu. Przekonujących przykładów dostarcza XX‑wieczna francuska literatura absurdu, w której staje się ono symbolem na płaszczyźnie estetycznej i biograficznej. Twórcą pojęcia absurdu jest Albert Camus, a rozwinęli je dramaturdzy lat 50. W powieściach i dramatach Camusa oraz w anty‑sztukach Ioneski dziecko występuje jako element fundamentalnych antynomii życia i śmierci, wiedzy i wiary, bytu i poznania, logiki i spontaniczności. Symbolizuje anty‑absurd, a ulegając bezdusznym siłom stawia dramatyczne pytania o możliwość ocalenia człowieka. Ów obraz systematycznie powracający w twórczości wymienionych pisarzy tworzy, według zasady psychokrytyki Maurona, zindywidualizowaną sieć metaforyczną odzwierciedlając ich podświadomość. Ta zaś, w przypadku Camusa i Ioneski, wyraża bunt wobec oficjalnie wyznawanej filozofii absurdu, ujawnia tęsknotę za światem wartości, za wiarą i Absolutem. Jeśli zestawić pełne napięć i tragizmu obrazy literackie z biografiami pisarzy okaże się, że mają one źródło w doświadczeniach z dzieciństwa. Camus, półsierota wojenny, wychował się w Algierii, w środowisku zubożałych kolonów. Zaznał biedy materialnej, a jednocześnie przesiąkł śródziemnomorską filozofią kultu dla życia i piękna natury skażonego świadomością śmierci, która zrodziła w nim bunt. Ionesco przedstawia kryzys małżeństwa, rodziny, języka i całkowitą niezdolność ludzi do porozumienia się. Tragiczny obraz podyktowany jest traumatyczną historią XX w. oraz osobistym doświadczeniem. Wyrwany z ojczystej Rumunii i porzucony przez ojca tworzy pełne pesymizmu obrazy literackie. Dziecko w literaturze absurdu każe zadawać pytania o jego sens; odpowiedzi na nie podważają fundamenty tej filozofii, stąd jako symbol sensu, spełniania, wiary pełni ono funkcję konia trojańskiego.

In most rhetoric dictionaries, the child, apart from the Infant Jesus, is not considered as an autonomous symbol. The fiction authors addressing adult readers seldom present the child’s image. However, a 20th century branch of French literature, precisely the absurd school, makes the child one of its important metaphors revealing a deeper sense of the texts. Albert Camus, who initiated the philosophy of absurd in the 1940s, as well as Eugène Ionesco who promoted the theatre of absurd, evoke the child as the symbol of sense, faith and hope. What is more interesting, the child’s meaning is not strictly limited to the text, but also reveals some details about the inner self of the authors called “hidden personality”. To unveil it, one should apply the psychocritics, a literary analysis method proposed by a famous French critic and thinker Charles Mauron. The child in the world of absurd becomes a symbol of some past experiences as well as of secret wishes and unspoken expectations. Sometimes the authors themselves are not aware of their inner needs, as they are the part of the subconscious discussed in detail by Freud. In this context, the child as a symbol becomes a real Trojan horse, and shakes its fundaments by posing the essential questions about the principles of absurd.

Keywords

PL

absurd; anty‑sztuka; Camus; dziecko; Ionesco; koń trojański; Mauron; obraz; psychokrytyka; sieć metaforyczna; symbol; teatr absurdu

EN

absurd; anti‑drama; Camus; child; image; Ionesco; Mauron; metaphoric net; psychocritics; symbol; theatre of absurd; Trojan horse

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2011
• Issue: 28
• Pages: 349-364

Contributors

author

Włoczewska Agnieszka

• Wydział Filologiczny Uniwersytet w Białymstoku

References

• Camus A., Człowiek zbuntowany, Warszawa 2002.
• Camus A., Dżuma, Kraków 2004.
• Camus A., Kaligula, w: Dramaty, Kraków 1987.
• Camus A., Pierwszy człowiek, Kraków 2003.
• Camus A., Zaślubiny oraz Lato, Kraków 1981.
• Camus A., Zbuntowani, w: Dramaty, Kraków 1987.
• Dictionnaire Albert Camus, red. J. Guérin, Paryż 2009.
• Esslin M., Le théâtre de l’absurde, Paris 1960.
• Ionesco E. Kubuś, czyli uległość, w: Teatr I, Warszawa 1967.
• Ionesco E. Lekcja, w: Teatr I, Warszawa 1967.
• Jarmulak B., Predestynacja. Krótka historia dogmatu; http://www.kalwin.info (odczyt z dn. 25 marca 2011 r.).
• Lottman H., Albert Camus. Biografia, Warszawa 1996.
• Mauron C., Des métaphores obsédantes au mythe personnel, Paris 1963.
• Natanson W., Szczęście Syzyfa, Kraków 1980.
• Nguyen‑Van‑Huy P., La métaphysique du boheur chez Albert Camus, Neuchâtel 1968.
• Ubersfeld A., Les termes clés de l’analyse du théâtre, Paris 1996.