Cenzura filmów zagranicznych w Polsce Ludowej lat 1945-1956. Rekonesans

• Authors: Klejsa Konrad

Title variants

EN

The Censorship of Foreign Films in People’s Poland, 1945-1956: An Overview

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor podejmuje w artykule słabo dotąd zbadane zagadnienie cenzury filmów zagranicznych w pierwszej dekadzie Polski Ludowej. We wstępie dokonuje przeglądu piśmiennictwa na temat cenzury filmowej i zwraca uwagę na jej specyfikę w odniesieniu do cenzury filmów polskich. Podkreśla przy tym konieczność komplementarnej analizy informacji pochodzących z Centrali Wynajmu Filmów oraz Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Pomiędzy tymi instytucjami – jak wynika z kwerendy w zespole GUKPPiW w Archiwum Akt Nowych – istniał konflikt zogniskowany na działającej przy CWF komisji kwalifikującej filmy zagraniczne. Następnie, bazując na aktach wojewódzkich urzędów cenzury z Poznania i Rzeszowa, autor pokazuje skalę omawianego zjawiska, najwięcej miejsca poświęcając tzw. akcji weryfikacyjnej z 1953 r. oraz działaniom cenzorskim związanym z sytuacją polityczną w ZSRR. W zakończeniu podkreślono rolę cenzury w monitorowaniu reakcji widowni, a także podjęto problem pokazów bezdebitowych.

EN

The article deals with the hitherto poorly researched issue of foreign film censorship in the first decade of People’s Poland. In the introduction, the author draws attention to its specificity in relation to the censorship of Polish films. He emphasises the need for a complementary analysis of information from the Film Rental Office and the Main Office for the Control of Press, Publications, and Public Performances. The conflict between these institutions – as evident from files in the Archive of Modern Records – focused on the committee which qualified foreign films. Then, based on files from regional censorship offices in Poznań and Rzeszów, the author demonstrates the scale of the phenomenon, focusing on the “verification action” of 1953 and censorship activities connected with the political situation in the USSR. The conclusion underlines the role of censorship in monitoring the audience’s reactions and addresses the problem of illegal screenings.

Keywords

PL

cenzura; import filmów; rozpowszechnianie filmów; Polska Ludowa; stalinizm

EN

censorship; film import; film distribution; People’s Poland; Stalinism

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2022
• Issue: 118 Jedno ujęcie
• Pages: 152-171

Contributors

author

Klejsa Konrad

• https://orcid.org/https%3A//orcid.org/0000-0002-6259-9173

References

• Basiński, E., Kupiec, A. (red.) (1957). Kinematografia polska w cyfrach. Warszawa: Naczelny Zarząd Kinematografii.
• Bates, J. M. (2000). Cenzura w okresie stalinowskim. Teksty Drugie, 1-2 (60-61), ss. 95-120.
• Budrowska, K. (2014). Studia i szkice o cenzurze w Polsce Ludowej w latach 40. i 50. XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Alter Studio.
• Budrowska, K., Budnik, M., Kościewicz, K. (red.) (2017). Dramat i teatr w dokumentach GUKPPiW. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
• Bukolt, A. (1968). Celuloidowe dzieje, czyli kamfora i film. Kalendarz Bydgoski, 1968, ss. 131-140.
• Bukowiecki, L. (1997). Wspomnienia kinomana. Warszawa: Anagram.
• Chrzanowski, Z. (1969). Rozpowszechnianie filmów. W: Redakcja Filmowego Serwisu Prasowego (red.), Kinematografia polska w XXV-leciu PRL (wyd. specjalne „Filmowego Serwisu Prasowego”, ss. 86-116). Warszawa: Centrala Wynajmu Filmów.
• Dąbrowska, M. (1996). Dzienniki powojenne, 1945-1965. T. 1 (wyb. T. Drewnowski). Warszawa: Czytelnik.
• Fik, M. (1993). Z archiwum GUKPPiW (15 XII 1970-31 III 1971). Kwartalnik Filmowy, (2), ss. 108-112.
• Fik, M. (1993). Z archiwum GUKPPiW (rok 1972). Kwartalnik Filmowy, (4), ss. 178-182.
• Fik, M. (1993). Z archiwum GUKPPiW (V-XII 1971). Kwartalnik Filmowy, (3), ss. 181-197.
• Fik, M. (1994). Z archiwum GUKPPiW (kwiecień-lipiec 1968). Kwartalnik Filmowy, (6), ss. 217-223.
• Fik, M. (1994). Z archiwum GUKPPiW (pierwszy kwartał 1968). Kwartalnik Filmowy, (5), ss. 172-180.
• Gębicka, E. (1993). Nie strzelać do Czapajewa!!! Jak po wojnie przyjmowano filmy radzieckie w Polsce, Kwartalnik Filmowy, (2), ss. 94-102.
• Guzek, M. (2006). Kultura filmowa na Pomorzu i Kujawach w 1945 r. W: Z. Biegański, Z. Karpus (red.), Rok 1945 na Kujawach i Pomorzu. Koniec wojny – początek nowej rzeczywistości (ss. 203-218). Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe.
• Halberda, M., Madej, A. (1989). Najważniejsza ze sztuk. Rozmowa z Tadeuszem Karpowskim. Film, (24), ss. 5-6.
• Kamińska-Chełminiak, K. (2019). Cenzura w Polsce 1944-1960. Organizacja – kadry – metody pracy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA.
• Klejsa, K. (2019). „Świat, który przezwyciężamy i pozostawiamy za sobą”. Import, rozpowszechnianie i widownia filmów z krajów kapitalistycznych w Polsce Ludowej w latach 1949-1956 w świetle badań archiwalnych. Kwartalnik Filmowy, (108), ss. 29-52.
• Kochański, A. (red.) (2002). Protokoły posiedzeń Biura Politycznego KC PPR 1947-1948. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Milcarek, T. (2010). Uwarunkowania prawne funkcjonowania cenzury w PRL. Rocznik Prasoznawczy, (4), ss. 29-49.
• Misiak, A. (2006). Kinematograf kontrolowany. Cenzura filmowa w kraju socjalistycznym i demokratycznym (PRL i USA). Kraków: Universitas.
• Nałęcz, D. (1994). Dokumenty do dziejów PRL. Główny Urząd Kontroli Prasy 1945-1949. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Paczkowski, A. (1996). Cenzura 1946-1949. Statystyka działalności. Zeszyty Historyczne, (116), ss. 22-57.
• Raczyński, J. (2018). WUKP Poznań w „obronie” zachodnich filmów. W: K. Budrowska, M. Budnik, W. Gardocki (red.), „Biuletyn Informacyjno-Instrukcyjny”. Wybór dokumentów z 1955 r. (ss. 198-199). Białystok: Wydawnictwo Alter Studio.
• Romek, Z. (2010). Cenzura a nauka historyczna w Polsce 1944-1970. Warszawa: Wydawnictwo Neriton – Instytut Historii PAN.
• Strzyżewski, T. (2015). Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Wydawnictwo Prohibita.
• Studniarek, M. (2017). Od „Robinsona warszawskiego” do „Miasta nieujarzmionego” – studium przypadku. W: Z. Romek, K. Kamińska-Chełminiak (red.), Cenzura w PRL. Analiza zjawiska (ss. 253-266). Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA.
• Torańska, T. (1997). Oni. Warszawa: Świat Książki.
• Tyrmand, L. (2009). Dziennik 1954. Warszawa: Wydawnictwo MG.