Czy bonobo mogą nas nauczyć etyki?

• Authors: Majcherek Janusz A.

Title variants

EN

Could bonobo teach us ethics?

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Moralność uchodzi za jeden z tych atrybutów człowieczeństwa, który wyróżnia rodzaj ludzki spośród innych gatunków istot żywych. We współczesnej prymatologii pojawiają się jednak coraz częściej sugestie o wykazywaniu uczuć moralnych i zachowań nimi kierowanych przez niektóre naczelne. Szczególne przymioty tego rodzaju przypisywane są szympansom bonobo. Z niektórych interpretacji ich zachowań wyprowadzane są wnioski o przejawiającym się tu humanizmie, który mógłby wskazywać formy postępowania właściwe ludziom. Jednak nawet wśród etyków środowiskowych panuje zgoda, że jedynie człowiek jest i może być podmiotem moralnym. Tworzy to etyczną przepaść między człowiekiem a innymi gatunkami, nawet jeśli z biologicznego lub metafizycznego punktu widzenia jej nie ma. Jedynie człowiek bowiem posiada zdolność intencjonalnego działania, kierowanego poczuciem powinności etycznej. Zatem postulowana w oparciu o obserwacje przyrodnicze „pedagogika zwierzęca” ma jedynie walor metaforyczny, przydatny i widoczny co najwyżej w literackich przypowieściach, ale nie w etycznych nakazach.

EN

According to a common opinion morality is one of the attributes making human beings different to other species. Still, in a contemporary primatology there are more and more suggestions concerning moral empathy and related behaviors (or: behaviors based on it) which are perceived in some primates’ activities. Special capacities of such kind are attributed to bonobo chimpanzees. Some interpretations of their behaviors are used as arguments for their human nature, which they reveal, but, at the same time, they characterize and constitute behaviors typical to human beings. However, even in environmental ethics specialists claim that only human beings are and could be a moral subject. Such an attitude constitutes a moral gap between human beings and other species, even though it is not observed in terms of a biological or metaphysical point of view. Only man has a capacity to intentionally act being led by the sense of moral duty. Thus, the so called “animal pedagogy”, based on observations of animal behavior, can convey only metaphorical sense, useful in literature but not in ethics.

Keywords

PL

naturalizm etyczny; pedagogika zwierzęca; amoralny familizm

EN

ethical naturalism; animal pedagogy; amoral familism

• Publisher: "Pedagogium" Wydawnictwo OR Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Szczecinie
• Journal: Edukacja Humanistyczna
• Year: 2016
• Issue: 2
• Pages: 33-47

Dates

published

2016-12-31

Contributors

author

Majcherek Janusz A.

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

References

• Bączyk-Ganowicz A., Spór o etykę środowiskową, Kraków 2009.
• Bekoff M., Pierce J., Wild Justice. The Moral Lives of Animals, Chicago 2009.
• Bloom P., Against Empathy. The Case for Rational Compassion, Harper Collins 2016.
• Bloom P., To tylko dzieci. Narodziny dobra i zła, przeł. E. Wojtych, Sopot 2015.
• Bonenberg M.M., Etyka środowiskowa. Założenia i kierunki, Kraków 1992.
• Evans E.P., The Criminal Prosecution and Capital Punishment of Animals, London 1906.
• Francuz G., Strategie przypisywania statusu moralnego istotom żywym, Opole 2011.
• Guldberg H., Just Another Ape?, Exeter 2010.
• Guldberg H., Only Humans Have Morality, Not Animals, “Psychology Today” 2011, https://www.psychologytoday.com/blog/reclaiming-childhood/201106/onlyhumans-have-morality-not-animals [7.02.2017].
• Kalinowski M.K., Czy życie na Ziemi zmierza do samounicestwienia?, [w:] Wiedza, prawda, wolność, red. J.A. Janik, Kraków 2012,
• Kitcher Ph., Etyka i ewolucja. Jak stamtąd dostać się tu, [w:] F. de Waal, Małpy i filozofowie. Skąd pochodzi moralność?, przeł. B. Brożek, Kraków 2013.
• Korsgaard Ch.M., Moralność i wyjątkowość ludzkiego działania, [w:] F. de Waal, Małpy i filozofowie. Skąd pochodzi moralność?, przeł. B. Brożek, Kraków 2013.
• Majcherek J.A., Dylematy i paradoksy etycznego ekstensjonalizmu, „Argument. Biannual Philosophical Journal” 2015, nr 1.
• Oakley B., Knafo A., Madhavan G., Wilson D.S., Pathological Altruism, Oxford 2012.
• Oliver K., Animal Lessons. How They Teach Us to be Human, New York 2009.
• Peterson D., The Moral Life of Animals, New York 2011.
• Piątek Z., Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie, Kraków 1998.
• Singer P., The Expanding Circle. Ethics, Evolution and Moral Progress, Princeton 2011.
• Singer P., Moralność, rozum i prawa zwierząt, [w:] F. de Waal, Małpy i filozofowi. Skąd pochodzi moralność?, przeł. B. Brożek, Kraków 2013.
• Sztompka P., Kapitał społeczny. Teoria przestrzeni międzyludzkiej, Kraków 2016.
• Waal F. de, Bonobo i ateista. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych, przeł. K. Kornas, Kraków 2014.
• Waal F. de, Małpy i filozofowie. Skąd pochodzi moralność?, przeł. B. Brożek, Kraków 2013.

Identifiers

ISSN

1507-4943