Smak trwania, smak zmiany. Preferencje i praktyki jedzeniowe Polaków w kontekście zmiany społecznej

• Authors: Justyna Straczuk

Title variants

EN

The Taste of Stability, the Taste of Change: Food Preferences and Food Practices in Poland in the Context of Social Change

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tematem artykułu jest analiza preferencji i praktyk związanych z jedzeniem w Polsce wraz z próbą określenia ich roli w diagnozowaniu kierunku i charakteru przemian społeczno-kulturowych zachodzących w kraju po zmianie ustrojowej. Podstawą analizy są wyniki ogólnopolskich badań surveyowych na temat wzorów jedzenia przeprowadzonych w 2013 roku, wyniki badań jakościowych z wykorzystaniem techniki wywiadów swobodnych z 2014 roku oraz analiza archiwalnych materiałów z badań stylów życia przeprowadzonych pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku. Szczególne upodobanie do jedzenia domowego, tradycyjnych potraw, spożywanych najczęściej w gronie rodzinnym i wysokie wartościowanie jedzenia własnej produkcji w opozycji do jedzenia dostępnego na rynku wskazują na stosunkowo wysoką zachowawczość i niechęć do zmian. Z analizy wynika, że przemiany społeczne zachodzące w ostatnim ćwierćwieczu w Polsce nie mają charakteru skokowego, są powolną adaptacją do nowych warunków życia oraz że specyficzny kontekst historyczno-kulturowy ma zasadniczy wpływ na kształtowanie kierunku tych zmian sprawiając, że mimo transformacji polityczno-gospodarczej nadal różnimy się znacznie od społeczeństw zachodnich.

EN

The aim of this paper is to analyze food preferences and food practices in Poland, and also to attempt to determine their potential for diagnosing the direction and nature of socio-cultural change in the country after its political and economic transformation. This analysis is based on the findings of a nationwide survey on food patterns conducted in 2013, the findings of qualitative research on food preferences and food practices conducted in 2014, and archival data from qualitative research on lifestyles in Polish towns conducted in the late 1970s. The preference for eating traditional home-cooked meals within the family circle and the high appreciation for self-produced food as opposed to food from the market all indicate a relatively high level of conservatism and reluctance to change among Poles. The analysis shows that the social changes that have occurred in the last quarter of a century in Poland are not that significant compared to the economic and political changes. The specific historical-cultural context has had a major influence on the direction of these changes, making them far different from those observed in Western societies.

Keywords

PL

praktyki jedzeniow; zmiana społeczna; własna produkcja jedzenia; tradycja i nowoczesność; rodzinne społeczeństwo

EN

food practices; social change; self-production of food; tradition and modernity; familial society

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2016
• Issue: 3(222)
• Pages: 31-50

Contributors

author

Justyna Straczuk

• Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa

References

• Beck, Ulrich. 2012. Społeczeństwo światowego ryzyka. Warszawa: Scholar.
• Bourdieu, Pierre. 2006. Dystynkcja: Społeczna krytyka władzy sądzenia. Warszawa: Scholar.
• Brzostek, Błażej. 2010. PRL na widelcu. Warszawa: Baobab.
• Burawoy, Michael i Katherine Verdery. 1999. Introduction. W: M. Burawoy i K. Verdery (red.). Uncertain Transitions. Ethnographies of Change in the Postsocialist World. New York–Oxford: Rowman & Littlefield.
• Caldwell, Melissa L. 2009. Introduction. Food and Everyday Life after State Socialism. W: M.L. Caldwell (red.). Food and Everyday Life in the Post-Socialist World. Bloomington & Indianapolis: Indiana University Press.
• Caldwell, Melissa L. 2011. Natural Foods. Feeding the Body and Nourushing the Soul. W: Dacha Idylls. Living Organically in Russia’s Countryside. Berkeley – Los Angeles – London: University of California Press.
• Clarke, Simon, Lena Varshavskaya, Sergej Alasheev i Marina Karelina. 2000. The Myth of the Urban Peasant. „Work. Employment and Society” 14 (3): 481–499.
• DeVault, Marjorie L. Feeding the Family. The Social Organization of Caring as Gendered Work. Chicago: University of Chicago Press.
• Domański, Henryk, Zbigniew Karpiński, Dariusz Przybysz i Justyna Straczuk. 2015. Wzory jedzenia a struktura społeczna. Warszawa: Scholar.
• Dumanowski, Jarosław. 2009. Kuchnia bez schabowego. „Mówią Wieki” 599/12: 73–76.
• Dunn, Elizabeth Cullen. 2007. Prywatyzując Polskę: o bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Dunn, Elizabeth Cullen. 2008. Postsocialist Spores: Desease. Bodies. and the State in the Republic of Georgia. „American Ethnologist” 35/2: 243–258.
• Grześkowiak-Przywecka, Anna. 2012. Polska kuchnia chłopska w XX wieku. „Mówią Wieki” 11/12: 22–27.
• Gulbicka, Bożena. 1987. Denaturalizacja spożycia żywności w indywidualnych gospo-darstwach chłopskich w Polsce. Warszawa: CINTE. OIC.
• Humphrey, Caroline. 2002. Subsistence Farming and the Peasantry as an Idea in Contemporary Russia. W: P. Leonard i D. Kaneff (red.). Post-Socialist Peasant? Rural and Urban Constructions of Identity in Eastern Europe. East Asia and the Former Soviet Union. New York: Palgrave.
• Jehlicka, Petr i Joe Smith. 2012. Sustainability and the “Urban Peasant”: Rethinking the Cultural Politics of Food Self-provisioning in the Czech Republic. W: P. Zahradka i R. Sedlakova (red.). New Perspectives on Consumer Culture Theory and Research. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, s. 78–96.
• Klumbyte, Neringa. 2009. The Geopolitics of Taste. The ‘Euro’ and ‘Soviet’ Sausage Industries in Lithuania. W: M.L. Caldwell (red.). Food and Everyday Life in the Post-Socialist World. Bloomington & Indianapolis: Indiana University Press.
• Kochanowski, Jerzy. 2010. Tylnymi drzwiami. Czarny rynek w Polsce 1944–1989. Warszawa: GW Foksal.
• Marody, Mirosława. 1991a. Jednostka w systemie realnego socjalizmu. W: M. Marody (red.). Co nam zostało z tych lat… Społeczeństwo polskie u progu zmiany systemowej. Londyn: Aneks.
• Marody, Mirosława. 1991b. System realnego socjalizmu w jednostkach. W: M. Marody (red.). Co nam zostało z tych lat… Społeczeństwo polskie u progu zmiany systemowej. Londyn: Aneks.
• Pine, Frances. 2002 Retreat to the Household? Gendered Domains in Post-Socialist Poland. W: C. Hann (red). Postsocialism: Ideals, Ideologies and Practices in Eurasia. London: Routledge, s. 95–113.
• Pine, Frances. 2001. From Production to Consumption in Post-Socialism?. W: M. Buchowski, E. Conte i C. Nagengast (red.). Poland Beyond Communism. ‘Transition’ in Critical Perspective. Fryburg: Fribourg University Press, s. 209–223.
• Ries, Nancy. 2009. Potato Ontology. Surviving Postsocialism in Russia. „Cultural Anthropology” 24/2: 181–212.
• Siciński, Andrzej (red.). 1988. Style życia w miastach polskich u progu kryzysu. Wrocław: Ossolineum.
• Smith. Jonathan i Petr Jehlicka. 2007. Stories around Food. Politics and Change in Poland and the Czech Republic. „Transactions of the Institute of British Geographers” 32(3): 395–410.
• Smith, Joe i Petr Jehlicka. 2013. Quiet Sustainability: Fertile lessons from Europe’s productive gardeners. „Journal of Rural Studies” 32: 148–157.
• Smith, Joe, Tomas Kostelecky i Petr Jehlicka. 2015. Quietly does it: questioning assumptions about class. sustainability and consumption. „Geoforum” 62: 223–232.
• Stańczak-Wiślicz, Katarzyna. 2014. Kryzysowe praktyki kulinarne w Polsce lat 80. XX wieku na łamach ówczesnej prasy kobiecej. W: U. Jarecka i A. Wieczorkiewicz (red.). Terytoria smaku. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Straczuk, Justyna. 2006. Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi. Monografie FNP. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Szacki, Jerzy. 1999. Nauki społeczne wobec wielkiej zmiany. W: J. Kurczewska (red.). Zmiana społeczna. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Sztompka, Piotr. 1993. Civilizational Incompetence – the Trap of Postcommunist Societies. „Zeitschrift Fur Soziologie” 22 (2): 85–95.
• Szewczyk, Władysław. 1989. Produkcja i konsumpcja żywności w PRL. Warszawa: IERiGŻ.
• Tarkowska, Elżbieta i Jacek Tarkowski. 1990. ‘Amoralny familizm’, czyli o dezintegracji społecznej w Polsce lat osiemdziesiątych. W: E. Wnuk-Lipiński (red.). Grupy i więzi społeczne w systemie monocentrycznym. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 37–69.
• Verdery, Katherine. 1996. What was Socialism and What Comes Next? Princeton: Princeton University Press.
• Warde, Alan. 2005. Consumption and Theories of Practice. „Journal of Consumer Culture” 5(2): 131–153.
• Warde, Alan. 2014. After Taste: Culture. Consumption and Theories of Practice. „Journal of Consumer Culture” 14 (3): 279–303.
• Wedel, Janine. 2007. Prywatna Polska. Warszawa: Wydawnictwo Trio.