Obraz choroby psychicznej w literaturze polskiego oświecenia. Próba problematyzacji

• Authors: Kobrzycka Agnieszka

Title variants

EN

Th e image of mental illness in Polish Enlightenment literature. Problematisation

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy sytuacji osób chorych psychicznie w społeczeństwach europejskich osiemnastego stulecia. Spostrzeżenia na ten temat przedstawię, posiłkując się badaniami historyków, antropologów kultury oraz świadectwami literackimi pochodzącymi z epoki. Postaram się pokazać rozmaite postawy wobec interesującego mnie rodzaju niepełnosprawności. Dawna tradycja - uwarunkowana przekonaniami religijnymi - i żywa nadal w wieku osiemnastym – nakazywała traktować osoby dotknięte chorobą psychiczną jako wybrane i naznaczone przez Boga. Chorym należał się więc szacunek, a sama choroba gwarantowała nietykalność i opiekę ze strony wspólnoty. Później chorobę psychiczną zaczęto łączyć z winą moralną. Skutkowało to wykluczaniem i wyrzucaniem chorych poza obręb społeczeństwa. W kulturze świeckiej choroba umysłowa – ze względu na odbiegające od standardowych zachowania cierpiących na nią ludzi - stawała się przedmiotem kpin. Chorujący byli obiektem prymitywnej rozrywki zarówno pospólstwa, jak i elit. Wzbudzali lęk połączony z niezdrową ciekawością. Izolowano ich więc i przetrzymywano w ekstremalnie ciężkich warunkach. Wynikało to z przekonania, że osoby chore psychicznie nie odczuwają zimna ani głodu na równi z innymi ludźmi. Z czasem w miejscach odosobnienia pojawili się pierwsi naukowcy - lekarze, próbując na pacjentach mniej lub bardziej udanych form terapii. Wyraźną zmianę nastawienia do choroby psychicznej obserwujemy w związku z upowszechnieniem się w Europie światopoglądu sentymentalnego, postulującego otoczenie chorych szacunkiem, współczuciem i opieką.

EN

Th e article concerns the situation of the mentally ill in European societies of the eighteenth century. Observations on the subject I present, using historians research, cultural anthropologists and literary testimonies originating from the era. I shall try to show various attitudes towards interesting to me kind of disability. An ancient tradition - determined by religious beliefs - and still alive in the eighteenth century - dictated to treat people suff ering a mental illness as chosen and marked by God. So Patients belonged respect, and the disease itself guaranteed the inviolability and custody of the community. Aft erwards mental illness began to be combined with moral blame. Th is resulted in the exclusion and the ejection sick beyond the society. In the secular culture mental illness - due to diff ering from the people standard behavior - became the subject of mockery. Patients were the object of primitive entertainment both common people and elites. Th ey aroused anxiety combined with an unhealthy curiosity. So they were isolated and kept in extremely severe conditions. Th is stemmed from the belief that mentally ill people do not feel the cold or hunger like other people. Over time in places of detention appeared the fi rst scientists - doctors, trying on patients more or less successful forms of therapy. Distinct change in attitude to mental illness we observe in connection with the spread of sentimental outlook in Europe, which postulated the treatment of patients with respect, compassion and care.

Keywords

PL

Oświecenie; literatura polska; choroba; psychiczna

EN

Enlightenment; polish literature; mental; disability

• Publisher: Wydawnictwo Polihymnia
• Journal: Archiwum Historii i Filozofii Medycyny
• Year: 2015
• Volume: 78
• Pages: 89-95

Contributors

author

Kobrzycka Agnieszka

• (Katedra Literatury Dawnej i Nauk Pomocniczych UŁ)